Göknil Özkök’ün İlk Okuma Kitaplarında Değer, Karakter, İleti İlişkisi

Düşüncelerimiz sözlerimizi, sözlerimiz de davranışlarımızı şekillendirir. Bazen gördüğümüz şeyler yaptıklarımıza kaynaklık eder, bazen de duyduklarımız… Aslında her şey farkına vardığımız anda değişir. Yürümeyi, konuşmayı, oyun oynamayı, kitap okumayı, kısacası nasıl davranmamız gerektiğini öğreniriz. Karakterimiz, kişiliğimiz şekillenir. Kavram dünyamız genişler. Öğrendiklerimizi anlamlandırırız. Çocukların da öğrendiklerini anlamlandırmasında, okuma alışkanlığı kazanmasında, ana dilini doğru kullanabilmesinde, toplum tarafından kabul edilmiş değerlerin farkına varmasında nitelikli çocuk kitaplarının işlevi büyüktür. Bu sebeple çocuk kitaplarının değer, karakter, ileti ilişkisi açısından incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Günümüzde çocuk kitaplarındaki değerlerle ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada da Göknil Özkök’ün ilk okuma kitapları; değer, karakter, ileti ilişkisi açısından incelenmiştir. Çocuk edebiyatı okuma kitaplarında değer, karakter, ileti birbirinden ayrı düşünülemez. Çünkü yazar bilinçli ya da değil, çocuk okura vermek istediği değerleri karakter üzerinde şekillendirir. Yani soyut olan değerler karakterle birlikte somut hâle gelir. Karakterin kitaptaki yolculuğu da okuru iletiye götürür. Göknil Özkök’ün incelenen kitaplarında; dostluk, sevgi, mücadele, cesaret, selamlaşma, iş birliği, liderlik, yardımlaşma, saygı duyma, teşekkür etme, yaşama sevinci, merhamet etme, aitlik, kıymet bilmek ve umut edebilme değerleri yer almaktadır. Bu değerlerin Özkök’ün incelenen kitaplarındaki karakterlerle ve iletilerle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi bulunmaktadır. Özkök’ün incelenen kitaplarında “aitlik, umut edebilme” en fazla öne çıkan değerler iken, “itilmişlik (gözden çıkarılmak)” karşıt değer olarak öne çıkmaktadır. Bu durum tesadüf değildir. İnsanlar kendilerini ait hissettikleri yerde mutludur, umutludur. Aksi hâlde kendilerini dışlanmış hissederler.

Anahtar Kelimeler:

Göknil Özkök, Değer, Karakter, İleti, İlk Okuma Kitapları

The Relationship Between Value, Character and Message in Göknil Özkök’s First Reading Books

Our thoughts shape our words, and our words shape our actions. Sometimes what we see is the source of what we do, sometimes what we hear… In fact, everything changes as soon as we realize it. We learn to walk, talk, play games, read books, in short, how to behave. Our character is formed. Our conceptual world expands. We make sense of what we learn. Good quality children's books have a great role in helping children make sense of what they have learned, acquire reading habits, use their mother tongue correctly, and become aware of the values accepted by the society. For this reason, it is necessary to examine and evaluate children's books in terms of value, character and message relationship. Today, many studies have been carried out on the values in children's books. In this study, the first reading books of Göknil Özkök; value, character and message relation. Value, character and message cannot be considered separately from each other in children's literature reading books. Because, consciously or not, the author shapes the values he wants to give to the child reader on the character. In other words, the values that are abstract become concrete with the character. The journey of the character in the book also takes the reader to the message. In the reviewed books of Göknil Özkök; friendship, love, struggle, courage, greeting, cooperation, leadership, cooperation, respect, gratitude, joy of life, compassion, belonging, appreciation and hope. These values are directly or indirectly related to the characters and messages in Özkök's books. In Özkök's books reviewed, "belongingness, being able to hope" are the most prominent values, while "being pushed out (disappeared)" stands out as the opposite value. This situation is not accidental. People are happy where they feel they belong, they are hopeful. Otherwise, they feel excluded.

Keywords:

value, character, message, first reading books,

PDF

___

AKSOY, R. (2015), Değer ve Değerler Eğitimi, Konya: Değer Eğitim Merkezi Yayınları.
ALTAY, E. (1971), Yeni Sosyoloji, Ankara: Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu Yayınları.
ATALAY, E. (2017), Seza Kutlar Aksoy’un Eserlerindeki Eğitsel Değerler ve Bu Değerlerin Davranışa Yansıma Biçimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
BATUR, Yücel, 2012; Sallabaş, 2012; Yazar -Erkuş, 2013; Şimşek, 2015; Kuru, 2016; Yılmaz, 2016; Belet Boyacı vd., 2017; Karagöz, 2017; Aral -Kadan,2018; Otmar -Erdem, 2019).
BOHLİN, K. E. (2005), Teaching Character Education Thorough Literature, USA: Routledge.
BRADEN, R. A. -HORTİN, J. A. (1982), Identifying The Theoretical Foundations of Visual Literacy, Journal of Visual/Verbal Languaging, 2, 37-42.
ÇETİN, N. -BALANUYE, Ç. (2015), Değerler ve Eğitim İlişkisi Üzerine, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 24, 191 – 203.
ÇİFTÇİ, O. (1999), Sosyolojiye Giriş Temel Kavramlar, Trabzon: Akademi Kitabevi.
ÇİNTAŞ YILDIZ, D. (2011), İbrahim Zeki Burdurlu’nun Eserlerinde Sevgi Değeri, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 203 – 230.
DAYIOĞLU, G. (2000), Çocuk Kitaplarında Eğitsellik, S. SEVER içinde, 1.Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (523-534), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
DEMİRCİ, E. (2016), Ortaöğretim Öğrencilerine Yönelik Mesnevi Temelli Değerler Eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. DİLMAÇ, B. –ULUSOY, K. (2016), Değerler Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi.
GİBBS, L. J. -EARLEY, E. J. (1994), Using Children’s Literature To Develop Core Values, Bloomington: Phi Delta Kappa Educational Foundation.
GÜMÜŞ, S. (2017), Değerler Eğitimi Bağlamında Aytül Akal’ın Çocuk Romanlarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
İÇLİ, G. (2005), Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yayıncılık.
KAPLAN, M. (2013), Kültür ve Dil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KARATAY, H. (2007), Değer Aktarımı Açısından Yerli ve Yabancı Çocuk Edebiyatı Ürünleri, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15.09.2007), Bildiriler Kitabı (s. 939-949), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
KAYA, M. (2007), Okuma Yazma Öğretiminde Çocuk Edebiyatının Öğretim Amaçlı Kullanımındaki Yöntem ve Teknikler, II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (04-06 Ekim 2006), Bildiriler Kitabı (s. 117-122), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
KUMBASAR, E. (2011), Muzaffer İzgü’nün Romanlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Trabzon.
KURU, H. (2016), Ayşe Yamaç’ın Çocuk Romanlarının Değerler Eğitimi ve Dil Zenginliği Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
KÜÇÜK, N. (2016), Schwartz’ın “Değer Yönelimleri Ölçeği” ile Türkiye’deki Öğrenciler Üzerine Yapılmış Bazı Araştırma Bulgularının Değerlendirilmesi, Akademik Bakış Dergisi, 57, 280-296.
OTMAR, Ö. - ERDEM, A. (2019), Yalvaç Ural’ın Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Hayvan Sevgisi Değeri, Değerler Eğitimi Dergisi, 17 (37), 7-34.
ÖZKÖK, G. (2019a), Değirmenci ile Baykuş, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
ÖZKÖK, G. (2019b), Küçük Kırmızı Düğme, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
ÖZKÖK, G. (2019c), Gün Bey’in Penceresi, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
ÖZKÖK, G. (2020), Emekli Vagon, İstanbul: Can Sanat Yayınları.
SARI, E. (2005), Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi Örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 75-90.
ŞENER, H. (2013), Hayriyye-i Nâbî’de Aktarılan Değerler, Turkish Studies, 8 (1), 2501 – 2524.
ŞİMŞEK, Ş. (2015), Kemalettin Tuğcu’nun Romanlarında Değerler Eğitimi, International Journal of Humanities and Education, 1 (1), 79-104.
YILMAZ, O. (2016), Kurgusal Nitelikli Çocuk Kitapları ve Karakter Eğitimi, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4 (3), 311-325.
ZENGİN, G. (2017), Nizâmü’l Mülk’ün Siyasetnâmesi’nde Değerler Eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
KILINÇ, A. AKYOL, Ş. (2009), İlköğretim 6. sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Sevgi Temasının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, I. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, 03.10.2020 tarihinde http://oc.eab.org.tr/egtconf/pdfkitap/ pdf/30 adresinden alındı.
TEPE, H. (2008), Değer ve Anlam: Değerler anlamlar mıdır? 17.11.2020 tarihinde https://studylibtr.com/doc/585447/de%C4%9Fer-ve-anlam--de%C4%9Ferler-anlamlar-m%C4%B1d%C4%B1r---flsf adresinden alındı.
TÜRK DİL KURUMU (t.y.), Güncel Türkçe Sözlük, 02.12.2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
YERLİKAYA, M. (t.y.), Görsel Okuryazarlık, 29.12.2020 tarihinde http://www.gorselokuryazarlik.com/mahiryerlikaya.php adresinden alındı.