Etik Bir Değer Olarak Utanç Duygusu İnsan Olmanın Dayanılmaz Sessizliğİi

İnsan psikolojik bir varlık olarak hayatın içinde bir şeylerden hep utandı ve utanmaya da devam ediyor. Bu yüzden bu hissi/ bu hâli anlamaya yönelik çaba insanı anlama konusunda merkezi/önemli bir yerde duruyor. Bir taraftan bir baskı unsuru olarak işleyen ama aynı zamanda da insan ile insan arasındaki ilişkinin incelikli yerlerinde dolanması itibariyle utanma üzerine düşünmek haklı bir ilgi olarak duruyor karşımızda. Hayat değiştikçe hiç kuşkusuz utanmayla kurduğumuz ilişki de değişip dönüşüyor. İnsanlık tarihi bu anlamda bir yanıyla da utanmalar tarihidir; çocukluktan itibaren sosyal alan sınav alanı gibi işler. Davranışlarımızın nasıl olması gerektiğini tartıp biçerken bir taraftan deneyimin sonsun evreninde kendimize yer edinir, keskin davranışlar edindiğimizin farkına bile varamayız; öğrenilmiş olan bir yerlere yerleşmiştir. İçinde bulunduğumuz topluluk duygularımızın haritasını belirleme konusunda son derece güçlüdür ve bizim yerleşeceğimiz alanın neresi olduğu konusunda bize yol gösterir. Bu harita aynı zamanda etik kodların belirlendiği yerdir. İnsani bir hâl olarak utanma bu nedenle aynı zamanda etik kodların içinde yeşerir, belirir. Yetişkin insan olmak utanmayla olan ilişkimizi değiştirip dönüştürse de geçmişte deneyimlenmiş utanç hikâyeleri duygusal evrenimizin bir parçası olarak derinliklerimizde bir yerlerde kalır. Modern çağ insana daha iyi bir hayat vadederken, aklımızla bunu gerçekleştirebileceğimize de inandırmıştı. Gelinen durumda, Bauman’ın vurguladığı gibi günümüz insanı hiçbir yükümlülük altına girmek istemeyerek, insani pek çok sefalet üretmektedir (Bauman, 2005: 22). Bu oluşan hal/sefalet durumu giderek daha çok bireyselleşen bireyler yaratırken, insan ile insan arasındaki ilişkide etik değerlerde bir eksen kaymasına neden olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle utanma kimi ve çoğu zaman bir haslete dönüşürken; aynı zamanda da tarihsel sürecin iktidar ilişkilerini yeniden üreten bir alanda kendini var ettiği için, sorgulanması gereken bir durum olarak çıkıyor karşımıza. Çalışma insan ve utanma arasındaki bu karmaşık alanın kimi yerlerini görebilme ve anlama çabasıdır. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Etiği Dersi kapsamında çeşitli yıllarda utanç bir sınav sorusu olarak sorulmuştur. Çalışma öğrencilerin sınav kağıtlarında utanmayla ilgili anlatılarının değerlendirilmesi üzerinedir

Anahtar Kelimeler:

Utanma, çocukluk, iletişim ve utanma

PDF

___

Agamben, G. (2010). Çocukluk ve Tarih- Deneyimin yıkımı üzerine bir deneme, (Çev., Betül Parlak), Kanat: İstanbul.
Arendt, H. (1994). İnsanlık Durumu, (Çev., Bahadır Sina Şener), İstanbul: İletişim
Arendt, H. (1997). Şiddet Üzerine, (Çev., Bülent Peker), İstanbul: İletişim
Atılgan,Y. (2014). Aylak Adam, YKY: İstanbul
Augê, M. (1999). Unutma Biçimleri, (Çev., Mehmet Sert), Om: İstanbul
Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş Toplum, (Çev., Yavuz Alagon), İstanbul: Ayrıntı
Benjamin, W. (2006). Son Bakışta Aşk, (Çev., Nurdan Gürbilek), İstanbul: Metis
Bergson, H. (1947). Yaratıcı Tekâmül, (Çev., Mustafa Şekip Tunç), Ankara: Milli Eğitim Basımevi
Bergson, H. (2017). Yaratıcı Tekâmül, (Çev., Mustafa Şekip Tunç), İstanbul: Dergâh
Bond, E. (1986). “Şiddet Üzerine”, Adam Sanat, (Çev., Cevat Çapan), Sayı:6, s:16-26
Boudelaire, C. (2007). Paris Kasveti, (Çev., Hasan Anamur, Beki Haleva), İstanbul: Kırmızı.
Bourdieu, P.,Wacquant, L. (2012). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, (Çev., Nazlı Ökten), İstanbul: İletişim.
Calhoun, C. (2014). “Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları” Ocak ve Zanaat, Pierre Bourdieu Derlemesi, (Der.) Güney Çeğin, Çeğin Güney, Göker Emrah, Arlı Alim, Tatlıcan Ümit İstanbul: İletişim. 77-127
Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar, (Çev., Alâaddin Şenel), İstanbul: Ayrıntı
Duerr, H., P. (1999). Çıplaklık ve Utanç Uygarlaşma Sürecinin Miti, (Çev., Tarhan Onur, Ankara: Dost.Eagleton, T (1996). İdeoloji , (Çev., Muttalip Özcan), İstanbul: Ayrıntı
Finkielkraut, A. (1995). Sevginin Bilgeliği, (Çev., Ayşen Ekmekçi), İstanbul: AyrıntıFreud, S. (1975). Kitle Psikolojisi, (Çev., Kâmuran Şipal), İstanbul: Bozak Yayınları
Goffman, E. (2018). Karşılaşmalar, Etkileşim Sosyolojisinde İki Çalışma, (Çev., Sercan Çalcı), Ankara: Heretik.Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı, (Çev., Mustafa Tüzel), İstanbul: Kabalcı
Hall, S. (1992). “Introduction to Media Studies at the Center”, Culture, Media, Language, Stuart Hall, Dorothy Hobson, Andrew Lowe and Paul Willis (ed.), Routledge, London. 117-12.
Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory, Edited, Translated, and with an Introduction by.: Lewis A. Coser, The University of Chicago Press: Chicago and London.
Halbwachs, M. (2018). Kollektif Bellek, (Çev., Zuhal Karagöz), Pinhan: İstanbul
Hatchkiss, S. (2014). Narsistik Bir Dünyada Hayatta Kalma Rehberi, (Çev., Ahmet B. Pekiner), İstanbul: Kuraldışı.
Heller, A. (2006), Bir Ahlak Kuramı, (Çev., Abdullah Yılmaz, Koray Tütüncü, Ertürk Demirel), Ayrıntı: İstanbul.
Huizinga, J. (1995). Homo Ludens, (Çev., Mehmet A. Kılıçbay), İstanbul: Ayrıntı.
Jay, M. (2012). Deneyim Şarkıları, (Çev., Barış Engin Aksoy), İstanbul: Metis
Koçak, G. (1997). Gözlerindeki şu hüznü gidermek için ne yapmalı?, İstanbul: Oğlak
Leopardi, G. (2001). Hisseli Kıssalar, (Çev., Kemal Atakay), İstanbul: YKY
McCullers, C. (1991). Küskün Kahvenin Türküsü, (Çev., İpek Babacan), İstanbul: İletişimMetis.
Pavese, C. (2005). Yaşama Uğraşı, (Çev., Cevat Çapan), İstanbul: Can.
Pessoa, F. (2015). Huzursuzluğun Kitabı, (Çev., Saadet Özen), İstanbul: Can.
Randall, W. (1999). Bizi “Biz” Yapan Hikayeler, (Çev., Şen Süer Kaya), İstanbul: Ayrıntı.
Rousseau, J. J (2008) İtiraflar (1. Cilt), (Çev., Serkan Özburun), İstanbul: Kaknüs.
Sennett, R. (2002) Karakter Aşınması, (Çev., Barış Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı.
Sponville, A., C. (2012) Büyük Erdemler Risalesi, (Çev., Işık Ergüden), İstanbul: İletişim.
Tatlıcan, Ü. ve Çeğin, G. (2014). “Bourdieu ve Giddens: Habitus veya Yapının İkiliği” Ocak ve Zanaat, Pierre Bourdieu Derlemesi, (der.) Çeğin, G., Göker, E., Arlı, A., Tatlıcan, Ü. içinde. İstanbul: İletişim.303-366.
Tura, S.,M. (2015). Madde ve Mana- Rasyonalitenin Kökeni, İstanbul: Metis
Yılmaz, S. (2012). “Her İletişim Bir Mahremiyet İhlalidir ve Her Mahremiyet İhlalinin Bir Haber Değeri Vardır”, Der. Hüseyin Köse, Medya ve Mahrem, Ayrıntı: İstanbul