Devlet Okullarındaki Kadın Öğretmenlerin Kadın Okul Yöneticisi Kavramına İlişkin Metaforik Algıları | Public School Female Teachers’ Metaphorical Perceptions Towards Female School Administrators

Eril toplumlarda kadınların yönetici kademelerinde var oluşlarına yönelik olumsuz algıların kadın yöneticilerin sayıca azınlıkta kalıyor olmalarının ardındaki nedenlerden biri olduğu düşünülmektedir. Aynı durum okul yönetimindeki kadın sayısında da yaşanmaktadır. Erkeklere kıyasla sayıca fazla olan kadın öğretmenler, okul yönetimi söz konusu olduğunda oldukça az sayıda temsil edilmektedir. Bu çalışmanın amacı sayıca fazla olan kadın öğretmenlerin, sayıca az olan kadın okul yöneticilerine ilişkin algılarını metaforlar aracılığı ile ortaya çıkarmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden metafor analizi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim öğretim yılında devlet okullarında öğretmenlik yapmakta olan farklı şehir, okul türü ve branştan 123 kadın öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veriler “Kadın okul yöneticisi … dır/gibidir; çünkü …” cümlesinin yer aldığı “Metafor Formu” ile toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analiz yolu ile çözümlenmiştir. Yapılan içerik analizi sonucu metaforlar üç tema ve on yedi alt tema altında gruplandırılmıştır. Bu kapsamda araştırmada, “Duygusal Özellikler” teması ve buna ait yedi alt tema Umursamaz, Çatışmacı, Fedakâr, Mesafeli, Olumlu Duygusal Ortam Oluşturucu, Olumsuz Duygusal Baskınlık, Tutarsız/Kestirilemez; “Teknik Özellikler” teması ve buna ait dört alt tema; Düzenli, Bilgili /Destekleyici, Çok Yönlü Görev Hakimiyeti, Çalışkan; “Yönetsel Özellikler” teması ve buna ait altı alt tema Ayrıntıcı/Titiz, Otoriter, Rehber, Sağlam Duruşlu, Talepkâr, Bürokratik olarak belirlenmiştir. Araştırma sonuçları daha önceki araştırma sonuçları ile tartışılarak kadının okul yönetimi kademelerindeki yerine yönelik algılarının geliştirilmesi için öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kadın, kadın öğretmen, kadın yönetici, olgubilim, metafor.

Public School Female Teachers’ Metaphorical Perceptions Toward Female School Administrators

It is believed that negative perceptions about women's existence at the administrative positions in masculine societies are one of the reasons behind the fact that female administrators remain in the minority. The same situation is experienced in the number of women in school administration. Female teachers, who are outnumbered compared to men, are also represented in small numbers when it comes to school administration. The aim of this study is to reveal the perceptions of female teachers, who are more in number, about female school administrators, who are less in number, through metaphors. This study is designed as metaphor analysis, one of the qualitative research methods. The study group of the study consists of 123 public school female teachers from different cities, school types and branches who are teaching in the 2020-2021 academic year. The data are collected using a ‘Metaphor Form’ in which the sentence ‘A woman school administrator is like…, because …” is included. The data are analyzed using content analysis. The metaphors are grouped under three themes and seventeen sub-themes. Eight sub-themes are named as, Unconcerned, Confrontational, Altruistic, Distant, Positive Emotional Environment Builder, Negative Emotional Dominance, Inconsistent/Unpredictable under Emotional Characteristics theme; four as Organized, Knowledgeable/Supportive, Multitasker, Hardworking under Technical Specifications theme and five as Detailed/Meticulous, Authoritarian, Guide, Resilient, Demanding, Bureaucratic under Administrative theme. The results are discussed with previous research and suggestions are developed to improve women’ perceptions towards their positions in school management.

Keywords:

Woman, female teacher, female administrator, phenomenology, metaphor,

PDF

___

Akar, A. (2006). İlköğretim okullarında öğretmen algılarına göre yöneticilerin, yöneticilik becerilerinin örgüt iklimine katkısı: Ankara İl Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akçay, C. (1996). Okul Yönetimi, 72 Ofset Tesisleri, Ankara.
Akgöl, K. (2020). Öğretmenlerin kadın yöneticilere yönelik tutumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Akkent, M. (2014). 1914 – 2014: Türkiye’de kadınların üniversitede 100. yılı. Amargi Dergi. (Aralık 8, 2014). Erişim adresi: http://www.amargidergi.com/yeni/?p=1076. (Erişim Tarihi: 20.06.2021)
Akyüz, Y. (2007). Türk eğitim tarihi: M.Ö. 1000- MS 2007. (Gözden geçirilmiş 11. Baskı). Ankara: Pegem A yayıncılık.
Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 35(171), 100-108.
Asar, R. (2014). Eğitim kurumlarında kadın yöneticilere karşı tutumların değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Aslanargun E. ve Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 349-368.
Balcı, N. (2016). Eğitim kurumlarındaki kadın yöneticilere karşı tutumlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Mersin.
Buğra, A. ve Yakut-Cakar B. (2010). Structural change, the social policy environment and female employment in Turkey. Development and Change 41(3), 517–538.
Bursalıoğlu, Z. (1976). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
Bursalıoğlu, Z. (2010). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Akademi Kitabevi.
Çiftçi, O. (1982). Kadın sorunu ve Türkiye’de kamu görevlisi kadınlar. TODAİE Yayınları, Ankara.
Demir, F (2008). Tarihsel süreç içinde kadın hakları ve kadının çalışma hayatı içindeki yeri. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 21(4), 8-24.
Derks, B., Laar, C. V. & Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: why women leaders distance themselves from women, The Leadership Quarterly, 27, 456-469.
Doğan, İ. (2014). Kadın çalışanlarda cam tavan sendromuna ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal cinsiyet, Sistem Yayıncılık. İstanbul.
Ergün, Ş. (1996). İlköğretim müfettişlerinin okul yönetiminde kadınların ve erkeklerin yeteneklerine ilişkin tutumları, Çağdaş Eğitim, 21(227), s.24-29.
Eriçok, B. (2014). Okul yöneticilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile yönetsel yeterlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Nevşehir ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
Eroğlu Toraman, B. (2011). Eğitim örgütlerinde kadınların yönetsel konuma yükselmelerinde cam tavan etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Erot, B. (2016). Antalya devlet okullarında görev yapan kadın yöneticilerin cam tavan sendromu hakkında görüşlerine ilişkin nitel bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Ersan, N. (1994). Başarılı yöneticilerin nitelikleri, Eğitim ve Bilim, 18(92), 49-55.
Ersoy, A. ve Türkkan, B. (2009). İlköğretim öğrencilerinin resimlerinde internet algısı. İlköğretim Online, 8(1), 57-73.
Gaynor, A. K. (2012). Analyzing problems in schools and school systems: A theoretical approach, Routledge Press, New Jersey.
İmamoğlu Akman, G. ve Akman, Y. (2016). Kraliçe arı sendromu bağlamında kadın öğretmenlerin kadın yöneticilere ilişkin görüşleri, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3),748-763.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı 2008-2013. Ankara. Erişim Adresi: kadinin-statusu-gm-toplumsal-cinsiyet-esitligi-ulusal-eylem-plani.pdf (bpwankara.org) adresinden 02/06/2021 tarihinde ulaşılmıştır.
Kara, B. (2015). Kadınların üst düzey yönetici olmalarını engelleyen cam tavan sendromuna ilişkin eğitim yöneticilerinin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Karadağ, N. ve Özdemir, S. (2015). Eğitim fakültelerinin vizyon ve misyonlarına karşılaştırmalı bir bakış. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 255-277.
Karakütük, K., Özdoğan Özbal, E. ve Türedi, A. (2020). İnsan gücü planlaması kapsamında okullarda norm kadro uygulamalarıyla ilgili okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(4), 1866-1880.
Kızıldağ, D. (2018). Yönetimde kadın sorunsalı. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 14 (1-2),48-69.
Kirişci, G. ve Can, N. (2020). Eğitim ve okul yöneticilerinin cam tavan sendromuna ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 618-636.
Kocacık, F. ve Gökkaya, V. B. (2005). Türkiye’de çalışan kadınlar ve sorunları. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 195-219.
Kütükcü, A. (2019). Kadın yöneticilerin demokratik liderlik eğilimleri ve çalışan bağlılığı arasındaki ilişki. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 1(1), 26-59.
MEB (2021). Milli eğitim istatistikleri: örgün eğitim 2020/21. Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara.
Mudd, E. H. (2002). Women’s conflicting values. Journal of Marriage and Family Living, 8(3), 50-65.
Negiz, N. ve Yemen, A. (2011). Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 195-214.
OECD (2019). TALIS 2018 technical report. https://www.oecd.org/education/talis/TALIS_2018_Technical_Report.pdf adresinden 10 Şubat 2022 tarihinde ulaşılmıştır.
Ortony, A. (1993). Metaphor, language, and thought, In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Tought. Cambridge: Cambridge University Press.
Özdemir, M. (2012). Lise öğrencilerinin metaforik okul algılarının çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37 (163), 96-109.
Özen, Ş. (1998). Türkiye’de kadın ve erkek kamu yöneticilerinin yönetim tarzı açısından farklılaşması ve eril erkek–dişil kadın varsayımının geçerliliği. 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek Konferansı. (19-21 Kasım 1997). Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayın No: 16., 217-236.
Öztan, E. ve Doğan, S., N. (2015). Akademinin cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi ve toplumsal cinsiyet. Çalışma ve Toplum, (3),191-221.
Öztürk, A. (2011). Kadın öğretim elemanlarının cam tavan sendromu üzerine bir araştırma: Ankara Üniversitesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Paglia, C. (2004), Cinsel kimlikler, (Çev. Didem Atay-Anahid Hazeyan), Ankara, Epos Yay.
Pamukoğlu, E. (2004). Duygusal zekânın yönetici etkinliğindeki rolünün kadın yöneticiler bağlamında incelenmesi ve bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Pekdoğan, S. ve Kanak, M. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcılığa ilişkin algıları: metafor analizi örneği. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (3), 138-147.
Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55 (55), 459-496. Soysal, A., Paksoy, M. ve Özçalıcı M. (2011). Kriz yönetiminde liderlik yeteneğinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Entrepreneurship and Development, 6 (1), 223-248.
Tat, F. (2015). Kadın yöneticilerle çalışan öğretmenlerin ve yöneticilerin kadın yöneticilerin yeterliklerine ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
TEDMEM. (2019). TALIS 2018 sonuçları ve Türkiye üzerine değerlendirmeler (TEDMEM Analiz Dizisi 6). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
Tolay, E. (2020). Kadın astların perspektifinden kadın yöneticiler: Hiyerarşik ilişkiler bağlamında nitel bir araştırma. Journal of Business Research-Turk, 12, 2276-2296.
TÜİK (2022). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2021. TÜİK yayım tarihi 04 Şubat 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2021-45500 adresinden 10 Şubat 2022 tarihinde ulaşılmıştır.
TÜİK, (2021). Dünya nüfus günü 2021. TÜİK yayım tarihi 06 Temmuz 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2021-37250 adresinden 10 Şubat 2022 tarihinde ulaşılmıştır.
Uçan, M. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin kadın yöneticilere yönelik tutumları ile kadın yöneticilerde algıladıkları liderlik stilleri arasındaki ilişki: İstanbul ili Kadıköy ilçesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
United Nations (2019). World population prospects 2019. Department of Economic and Social Affairs. https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/ adresinden 10/02/2022 tarihinde ulaşılmıştır.
Usluer, L. (2000). Kadın öğretmenlerin yönetici konumlara yükseltilmeme nedenleri konusundaki öğretmen ve yönetici görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
World Economic Forum (2021). Global gender gap report 2021. Geneva/Switzerland.
Yalçın, M. (2011). İlköğretim okullarında okul müdürüne ilişkin metaforik algılar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
Yıldırım, A. & Çelikten, Y. (2019). Kadın okul yöneticilerinin dönüşümcü ve etkileşimci liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 404-424.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, S., A. (2020). Eğitim kurumlarındaki kadınların idari pozisyonlarda başarısızlık algısını yaratan engeller üzerine nitel bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3),310-333.