22028

Osmanlı Kadın Tarihi Çalışmalarında Kullanılabilecek Birincil Kaynaklar | Primary Sources that can be Employed in the Field of History of Ottoman Women

Bu makale, Osmanlı kadın tarihi çalışmalarında kullanılabilecek birincil kaynaklar üzerinedir. Çalışmanın amacı asırlar boyunca geniş bir coğrafyada yaşamış, farklı din, ırk, etnik yapı, sosyoekonomik statüye mensup Osmanlı kadınlarının yaşamlarını inşa ederken kullanılabilecek kaynakları tanıtmak ve değerlendirmektir. Mevcut kaynaklar genel olarak yazılı kaynaklar, görsel kaynaklar, maddi kültür unsurları, mimari yapılar, mezar taşları ve sözlü kaynaklar olmak üzere belli kategoriler altında değerlendirilecektir. Ağırlıklı olarak 19. yüzyıl öncesi kaynaklar ve Osmanlılar tarafından üretilen kaynaklar üzerine durulacaktır. Osmanlı kadın tarihi çalışmalarında kullanılabilecek kaynakların çeşitliliğini göstermek ve muhtelif kategorideki kaynakların kadın tarihi alanında kaynak olarak değerine ışık tutmak amacında olan çalışmada, kaynakların genel olarak mahiyeti, hangi grup Osmanlı kadınları hakkında açılım sağladığı ve hangi konularda ne tür bilgilere erişme imkânı verdiği konusuna temas edilecektir. Ayrıca kaynakların sınırlarına, problemli taraflarına ve ihtiyatla yaklaşılması gereken yönlerine yer yer değinilecektir. Kaynakların zenginliğine dair farkındalığın artmasının, yeni kaynak arayışları içinde olarak kaynakların çeşitlendirilmesinin ve kaynakların değeri ölçülüp birbirleriyle koordineli kullanarak kaynakların potansiyelini zorlamanın, alanda sağlayabileceği açılımlara işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı kadın tarihi, birincil kaynaklar, yazılı kaynaklar, görsel kaynaklar, sözlü kaynaklar

Primary Sources that can be employed in the field of history of Ottoman women

The purpose of this study is to introduce and evaluate the primary sources that can be utilized in reconstructing the lives of Ottoman women, who lived in different time periods and geographies and belonged to different religions, races, ethnicities, and socioeconomic statuses. This study demonstrates the diversity of sources that can be used in the field of women’s history and evaluates the value of sources by evaluating their nature, merit, and limitations. This research introduces the general nature of the sources and reveals what kind of data they provide about specific groups of women. Additionally, it evaluates the limitations and the problematic aspects of the sources and various aspects that should be approached cautiously. Existing sources will be evaluated under various categories: written sources, visual sources -produced by local and foreign artists-, objects related to the material culture, architectural works, tombstones, and finally oral sources. The large category of written sources comprises archival records, manuscripts and printed books, biographical dictionaries, court records, fatwas, waqfiyyes, self-narratives, European accounts, and literary works. This current study mainly focuses on the pre- 19th-century sources and those produced by the Ottomans. This study argues that expansion can be achieved in this field by increasing awareness about the richness of sources, diversifying sources through a thorough search for complementary sources, and widening the potential of these sources through assessing their value and being able to employ them in coordination with each other.

Keywords:

History of Ottoman women, primary sources, written sources, visual sources, oral sources,

PDF

___

Adıyeke, A. N. ve Adıyeke, N. (2011). Girit Nikâh Defteri : (1916-1921) ve Girit'deki Aile Adları. Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları.
Afyoncu, E. (2009). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi (3. bs.). Yeditepe.
Aköz, A. (2006). Bir İmamın Nikâh Defteri : Beşiktaş Sinan-ı Cedid Mahallesi. Tablet.
And, M. (1993). 16. Yüzyılda İstanbul: Kent, Saray, Günlük Yaşam. Akbank Kültür ve Sanat.
Aynur, H. (2015). Osmanlı Kitabeleri Projesi: Sorunlar, İmkânlar, Sonuçlar. İçinde H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu, S. S. Kuru ve A. E. Özyıldırım (Eds.), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları X: Eski Metinlere Yeni Bağlamlar: Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler (s. 246-275). Klasik Yayınları.
Aynur, H., Hayashi, K. ve Karateke, H. http://www.ottomaninscriptions.com/ http://www.ottomaninscriptions.com/information.aspx?ref=list&bid=661&hid=716.
Bornstein-Makovetsky, L. (2021). Marriage and Divorce Among Ottoman Jews: Responsa by Various Rabbis, Seventeenth Century. İçinde H. T. Karateke ve H. Anetshofer (Eds.), The Ottoman World: A Cultural History Reader, 1450-1700 (s. 152-161). University of California Press.
Bouteneff, P. F. (2007). Persecution and Perfidy: Women's and Men's Worldviews in Pontic Greek folktales. İçinde A. Butorović ve I. C. Schick (Eds.), Women in the Ottoman Balkans Gender, Culture and History (s. 45-72). I.B.Tauris. https://doi.org/10.5040/9780755610037.ch-002
Buturović, A. (2007). Love and/or death? Women and Conflict Resolution in the Traditional Bosnian Ballad. İçinde A. Butorović ve I. C. Schick (Eds.), Women in the Ottoman Balkans Gender, Culture and History (s. 73-98). I.B.Tauris.
Cimilli, C. (2013). Topkapı Sarayı Harem Daire’sindeki Duvar Yazıları ve Bir Yazı Çekmecesinden Çıkan Mektuplar. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık (6), 82-97.
Çelebi, E. (2003). Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi : Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 numaralı yazmanın transkripsiyonu-dizini (Y. Dağlı, S. A. Kahraman ve R. Dankoff, Eds. Cilt. 8). Yapı Kredi Yayınları.
Çelebi, E. (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi: : İstanbul (1. Cilt, 2. Kitap) (S. A. Kahraman ve Y. Dağlı, Eds. 5 bs.). Yapı Kredi Yayınları.
Çınar, H. ve Koyuncu-Kaya, M. (2015). Vakıflar Kaynakçası. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Dernschwam, H. (1987). İstanbul ve Anadolu'ya Seyahat Günlüğü (Y. Önen, Çev.). Kültür ve Turizm Bakanlığı. Düzenli, P. (2015). Gayrimüslimlere Dair Fetvâlar : Osmanlı Şeyhülislâmlık Kurumu. Klasik.
Ediz, İ. (2015). Osmanlı İstanbul'unda Doğum Ritüelleri İçinde A. Bilgin (Ed.), Büyük İstanbul Tarihi (Cilt. 4, s. 470-475). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.,
Erdem, H. (2010). Magic, Theft, and Arson: The Life and Death of an Enslaved African Woman in Ottoman İzmit. İçinde T. Walz ve K. M. Cuno (Eds.), Race and Slavery in the Middle East: Histories of Trans- Saharan Africans in Nineteenth Century Egypt, Sudan, and the Ottoman Mediterranean (s. 125-146). The American University in Cairo Press.
Fetvacı, E. (2019). The Album of the World Emperor : Cross-Cultural Collecting and Album Making in Seventeenth-Century Istanbul. Princeton University Press.
Gerlach, S. (2010). Türkiye Günlüğü 1573-1576 (T. Noyan, Çev.; K. Beydilli, Ed. 2 bs., Cilt. 1). Kitap Yayınevi.
Goldish, M. (2021). Conversion Among Ottoman Jews: Responsa by Various Rabbis, Sixteenth Century. İçinde H. T. Karateke ve H. Anetshofer (Eds.), The Ottoman World: A Cultural History Reader, 1450-1700 (s. 144-151). University of California Press.
Görünür, L. (2010). Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Döneminden Kadın Giysileri- Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi
Görünür, L. (2014). Pabuç: Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan. Sadberk Hanım Müzesi.
Güvelioğlu, İ. G. (2008). Osmanlı Mezar Taşları ve Zeynep Sultan Haziresi. Türkiye Anıtlar Derneği Yayınları.
Hanna, N. (2006). Sources for the Study of Slave Women and Concubines in Ottoman Egypt. İçinde A. E. A. Sonbol (Ed.), Beyond the Exotic, Women’s Histories in Islamic Societies (s. 119-130). The American University in Cairo Press.
Havlioğlu, D. (2010). On the Margins and Between the Lines: Ottoman Women Poets from the Fifteenth to the Twentieth Centuries. Turkish Historical Review, 1(1), 25-54.
Havlioğlu, D. Z. (2017). Mihrî Hatun : Performance, Gender-Bending, and Subversion in Ottoman Intellectual History. Syracuse University Press.
Heyberger, B. (2006). Individualism and Political Modernity: Devout Catholic Women in Aleppo and Lebanon Between the Seventeenth and Nineteenth Centuries. İçinde A. E. A. Sonbol (Ed.), Beyond the Exotic, Women’s Histories in Islamic Societies (s. 71-86). The American University in Cairo Press. https://doi.org/https://doi.org/10.2307/j.ctv1gt94d0.9
Hoffman, V. (2006). Oral Traditions as a Source for the Study of Muslim Women: Women in the Sufi Orders. İçinde A. E. A. Sonbol (Ed.), Beyond the Exotic, Women’s Histories in Islamic Societies (s. 365-380). The American University in Cairo Press.
İpşirli-Argıt, B. (2014a). Rabia Gülnuş Emetullah Sultan, 1640-1715. Kitapyayınevi.
İpşirli-Argıt, B. (2014b). Women in the Early Modern Ottoman World: A Bibliographical Essay. Journal of Academic Studies, 15(60), 1-28.
İpşirli-Argıt, B. (2022). The Ottoman Imperial Harem in European Accounts (From the Fifteenth to the Early Nineteenth Century). İçinde A. Strohmeyer ve D. Gruber (Eds.), On the Way into the Unknown? Oriental Travel in the Modern Period (s. 295-315). De Gruyter.
İpşirli-Argıt, B. l. (2011). Visual Materials as Source for the History of Ottoman Women. İçinde B. Talay ve F. Türe (Eds.), Women’s Memory: The Problem of Sources (s. 29-39). Cambridge Scholars Publishing.
İpşirli-Argıt, B. l. (2017). Hayatlarının Çeşitli Safhalarında Harem-i Hümayun Cariyeleri 18. Yüzyıl. Kitap Yayınevi.
İpşirli-Argıt, B. l. (2020). Life After the Harem : Female Palace Slaves, Patronage and the Imperial Ottoman Court. Cambridge University Press.
Kafadar, C. (2009). Kim Var Imiş Biz Burada Yoğ İken, Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun. Metin Yayınları. Karahasanoğlu, S. (2019). Ben-Anlatıları: Tarihsel Kaynak Olarak İmkanları, Sınırları. Turkish History Education Journal, 8(1), 211-230.
Khoury, D. R. (1997). Slippers at the Entrance or Behind Closed Doors: Domestic and Public Spaces for Mosuli Women. İçinde M. Zilfi (Ed.), Women in the Ottoman Empire : Middle Eastern Women in the Early Modern Era (s. 105-127). Brill.
Kırca, E. ve Şeker, K. (2015). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı'da Kadın. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
Köksal, Y. ve Polatel, M. (2014). Avrupa Arşivlerinde Osmanlı Imparatorluğu. Koç Üniversitesi VEKAM.
Kuru, S. (2003). Representations: Poetry and Prose, Premodern: Turkish. İçinde S. Joseph (Ed.), Encyclopedia of Women and Islamic Cultures (Vol. V, s. 493-498). Leiden: Brill.
Kut, G. ve Eldem, E. (2010). Rumelihisari Şehitlik Dergâhı Mezar Taşları. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Kut, G. ve Bayraktar, N. (2021). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Kütükoğlu, M. (1998). Tarih Araştırmalarında Usûl (6 bs.). Kubbealtı Neşriyat.
Kütükoğlu, M. S. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). Kubbealtı Neşriyâtı.
Liebrenz, B. ve Richardson, K. L. (Eds.). (2021). Notebook of Kamal al-Din The Weaver: Aleppine Notes from the End of the 16th Century. De Gruyter
Lushchenko, M. (2011). The Correspondence of Ottoman Women During the Early Modern Period (16th-18th Centuries): Overview on the Current State of Research, Problems, and Perspectives. İçinde B. T. Keşoğlu ve F. Türe (Eds.), Women’s Memory: The Problem of Sources (s. 56-67). Cambridge Scholars Publishing.
Ozay, M. ve Saltık, E. (2015). The Myth and Reality of Rukiye Hanım in the Context of Turkish Malay Relations (1864–1904). Human and Society, 5(9), 55–74.
Özcan, A. (2020). Osmanlı’da Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri. Kronik Kitap.
Özgüleş, M. (2017). Female Patronage and the Architectural Legacy of Gülnuş Sultan: The Woman Who Built The Ottoman World. İçinde. Londra, New York: IB Tauris.
Roded, R. (2018). Women in Islamic Biographical Collections : From Ibn Sa'd to Who's Who (2. bs.). Gorgias Press LLC.
Sabban, R. (2019). Encountering Domestic Slavery: A Narrative from the Arabian Gulf. İçinde M. A. Fay (Ed.), Slavery in the Islamic World (s. 125-153). Springer.
Somel, S. A. (2006). Sources on the Education of Ottoman Women in the Prime Ministerial Ottoman Archive for the Period of Reforms in the Nineteenth and Early Twentieth Centuries. İçinde A. E. A. Sonbol (Ed.), Beyond the Exotic, Women’s Histories in Islamic Societies (s. 295- 306). The American University in Cairo Press.
Tucker, J. (1998). In the House of the Law : Gender and Islamic Law in Ottoman Syria and Palestine. University of California Press.
Tucker, J. (2006). “And God knows Best”: The Fatwa as source for the History of Gender in the Arab World. İçinde A. E. A. Sonbol (Ed.), Beyond the Exotic, Women’s Histories in Islamic Societies (s. 165-179). The American University in Cairo Press. Türe, İ. ve Kaynar, S. (2017). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
Uluc̦ay, Ç. (1971). Harem II. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uluçay, Ç. (1950). Osmanlı Sultanlarına Aşk Mektupları. Saka Matbaası.
Werner, C. A. (2011). Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü, 1616-1618 (T. Noyan, Çev.). Kitap Yayınevi.
Zečević, S. (2007). Missing Husbands, Waiting Wives, Bosnian Muftis: Fatwa Texts and the Interpretation of Gendered Presences and Absences in Late Ottoman Bosnia. İçinde A. Buturović ve İ. C. Schick (Eds.), Women in the Ottoman Balkans Gender, Culture and History (s. 335-360). I.B.Tauris.