Sıtkı YÜREKLİ

3512

20. Yüzyılın ilk yarısında Türkiye Cumhuriyeti'nde süngercilik ve sünger ihracatı

Süngercilik, Akdeniz bölgesinde, uzun bir süredir bilinen bir iktisadi faaliyettir ve çıkartılan süngerler de, 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu İzmir(Smyrna) limanı dış ticaretinde önemli bir ihraç ürünü olarak yer almaktadır. Süngercilik, aynı zamanda, 20. yüzyıl ilk yarısı Türkiye Ekonomisi'nde söz konusu olan devletçi, korumacı iktisat politikaları dahilinde de, öncelik verilmiş ihracat güdümlü bir endüstridir. Süngercilik T(ürk)A(nonim)Ş(irketi)-(SünTAŞ), endüstrinin yeniden canlandırılması konusunda öncü bir uygulama olarak 1935'te kurulmuştur. Tasfiyesini takip eden yıllarda da, uygulanan iktisat politikalarının süngercilik açısından belirleyici bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu gelişmeler, tarihi kaynaklar dahilinde ele alınacaktır.

Sponge gathering and sponge exports in the early 20th century Turkish Economy

Sponge-gathering has been taken place into the Mediterranean region for a long time, and, gathered sponges of the same region is known as an important export item in the late 19th century Ottoman Empire, Smyrna(İzmir) foreign-trade. Sponge-gathering is also reputiated as an important export-oriented industry within the statist, protectionist economic-policy approach of the early 20th century Turkish Economy. Süngercilik T(ürk)A(nonim)Ş(irketi)-(SünTAŞ), established by 1935, as the leading intervention, initiated the re-vitalization. In the following years after its' closure, existing economic-policy interventions are also found indicative for sponge-gathering. Into this study, mentioned developments will be identified on the basis of historical findings.
PDF

___

  • AKSONA, M. Resmi Web-Sayfası, http://www.aksona.com (Erişim Tarihi: 03.2012).
  • BEHAR, Cem (2000) “Osmanlı Nüfus İstatistikleri ve 1831 Sonrası Modernleşmesi”, Osmanlı Devleti'nde Bilgi ve İstatistik, Derleyenler: Prof. Halil İnalcık ve Prof. Şevket Pamuk, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
  • BERNARD, H. Russel (1972) “Sponge Fishing and Technological Change in Greece”, in Technology and Social Change, H. Russell Bernard and Pertti J. Pelto (ed.), Waveland Press Inc.
  • Commercial Reports on Smyrna and it's region (C.R.), Prof.Dr. Ergun Türkcan arşivi, T.C. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
  • DEVECİYAN, Karekin (2006) Türkiye'de Balık ve Balıkçılık, çeviri: Erol Üyepazarcı, Aras Yayıncılık.
  • GÜL, O. Kubilay (2011), “Bir İktisadi Devletçilik Teşebbüsü Olarak Süngercilik Türk Anonim Şirketi ve Ahmet Hamdi Başar”, Zeitschrift für die Welt der Türken (Journal of World of Turks ), Vol.3 No.3, pp:245-255.
  • JOSUPEIT, Helga (1990), Sponges:World Production and Markets, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu, Saha Çalışması Raporu, Roma, İtalya, Ekim, http://www.fao.org/docrep/field/003/AC286E/AC286E00.h tm, (Erişim tarihi: Ağustos, 2011).
  • KARAPINAR, Şeref, (1964a), “Süngerler – I”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:2, ss: 1-7.
  • (1964b), “Süngerler – II”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:3, ss: 1-6.
  • (1964c), “Süngerler – III”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:4, ss: 1-6.
  • (1964d), “Süngerler – IV”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:5, ss: 1-6.
  • (1964e), “Süngerler – V”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:6, ss: 1-5.
  • (1964f), “Süngerler – VI”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 12, Sayı:7, ss: 5-10.
  • KEPENEK, Y. ve N. YENTÜRK (2000) Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, 10. Basım.
  • KURMUŞ, Orhan (2007), Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, 1. basım Bilim Yayınları 1974, 3. basım Savaş Yayınları 1982, 4. basım Yordam Yayınları.
  • MILANESE, Martina vd. (2008), “Commercial sponge fishing in Libya:Historical records, present status and perspectives.”, Fisheries Research, Cilt: 89, ss.90-96.
  • ÖZKUL, İsmail (1941) Sularımızın Mahsulleri: Balık, Balıkçılık, Sünger, Süngercilik ve Bunların Gıdai ve İktisadi Kıymetleri, M. Sadık Kağıtçı Kırtasiye ve Basımevi, İstanbul.
  • PRONZATO, Roberto ve Renata Manconi (2008) “Mediterranean Commercial Sponges: Over 5000 Years of Natural History and Cultural Heritage”, Marine Ecology, ss:146-166.
  • SAĞLAM, Dündar (1977) Türkiye Ekonomisi:Yapısı ve Temel Sorunları, Ankara.
  • SEZEN, Tosun (1959), “Ege Denizi'nde Süngercilik Araştırmaları”, Balık ve Balıkçılık – Et ve Balık Kurumu (E.B.K.) Genel Müdürlüğü, Cilt: 7, Sayı:11, ss:22-24.
  • SIMPSON, J.J. (1933) Sünger ve Süngercilik, İktisat Vekaleti Balıkçılık Enstitüsü risaleleri, Sayı:2.
  • SÜNGERCİLİK T.A.Ş.(SünTAŞ), (Birincil Kaynak),
  • (1935), Türk Ak Süngeri: Süngercilik Şirketi'nin Kurulması ve Çalışması Hakkında Kısa Bazı Notlar, Resimli Ay Basımevi T. L. Sosyetesi, İstanbul.
  • (1936a), Esas Mukavelenamesi, Çituri Biraderler Basımevi, Galata. 58
  • (1936b), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-I-(20 Mart 1936): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1935 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Resimli Ay Basımevi T. L. Sosyetesi, İstanbul.
  • (1937), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-I-(15 Mart 1937): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1936 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituris Basımevi, İstanbul.
  • (1938), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-I-(15 Mart 1938): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1937 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1939), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-VI-(15 Mart 1939): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1938 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1940), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-V-(25 Mart 1940): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1939 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1941), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-VI-(17 Mart 1941): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1940 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1942), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-VII-(14 Mart 1942): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu-1941 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1943), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-VIII-(19 Mart 1943): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu-1942 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • (1944), Alelade Heyeti Umumiye Toplantısı-IX-(31 Mart 1944): Müzakere Ruznamesi-İdare Meclisi Raporu-Mürakıb Raporu- 1943 Bilançosu-Kar ve Zarar Hesabı, Çituri Basımevi, İstanbul.
  • TEZEL, Y. Sezai (2000) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Tarih Vakfı Yurt Yayınları No:16, İstanbul.
  • TÜRKİYE TİCARET ODALARI, SANAYİ ODALARI VE TİCARET BORSALARI BİRLİĞİ (TOBB) (1958), Türkiye Ekonomisinde Sünger, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği Matbaası, Ankara.
  • UĞURKAN, Turhan (1958) Sünger Avcıları, Özyürek Yayınevi, İstanbul.
  • YILMAZ, Harun ve E. BUHAN (1998) “Bodrum'da Süngerciliğin Geçmişi ve Bugünü”, Doğu Anadolu III. Su Ürünleri Sempozyumu, 10-12 Haziran 1998, Erzincan.
  • YÜREKLİ, Sıtkı (2011) “19. Yüzyıl'da Osmanlı İmparatorluğu'nda Süngercilik ve İzmir Limanı'ndan Sünger İhracatı (1850-1900)” Ekonomik Yaklaşım, Cilt:22, Sayı:79, ss: 71-106.
  • YÜREKLİ, Sıtkı (2012a) “Historical Findings on the Ancestors of Recreational Diving: Sponge Gathering in 19th Century Ottoman Empire”, içinde 2nd Interdisciplinary Tourism Research Conference, Proceedings Book, ss:1234-1247, 24-29 Nisan 2012, Fethiye-Türkiye.
  • YÜREKLİ, Sıtkı (2012b) “An Outdoor Alternative for Hands-On Science Education: Recreational Scuba-Diving”, içinde HSCI2012, Proceedings of the 9th International Conference on Hands-on Science, Science Education, Environment and Society: Reconnecting Society with Nature through Hands-on Science, ss:270-276,Akdeniz University, Antalya-Türkiye, 17-21 Ekim 2012.
  • YÜREKLİ, Sıtkı (2012c) “Preliminary Findings on the Household Incomes in late 19th century Ottoman Empire and early 20th century Turkish Republic Sponge Gathering Industry.”, research paper presented in 1st International Congress of Family and Consumer Sciences, Antalya-Türkiye, 07-10 Kasım 2012.
Akdeniz İİBF Dergisi-Cover
  • ISSN: 1302-9975
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2001
  • Yayıncı: Akdeniz Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

20. Yüzyılın ilk yarısında Türkiye Cumhuriyeti'nde süngercilik ve sünger ihracatı

Sıtkı YÜREKLİ

Yapısal eşitlik modeli kullanılarak iş tatmini, örgüt bağlılığı ve çalışan katılımı kavramları arasındaki ilişkilerin analizi: Sağlık sektöründe görgül bir araştırma

Yıldırım URYAN, Cengiz MENGENCİ, Abdurrahim EMHAN

Düzenleyici reformlara gerekçeler: Sayısal analizler

Erhan KARACAN

TEFE (ÜFE) - TÜFE fiyat endeksleri arasındaki nedensellik ilişkisi: Frekans alanı yaklaşımı

Ferhat PEHLİVANOĞLU, Tezcan ABASIZ, Recep TARI

Zamanlararası dış denge ve optimizasyon yaklaşımları çerçevesinde Türkiye’de cari açığın sürdürülebilirliği

Mehmet MERCAN, İsmet GÖÇER