Nezahathamiden KARACA, HALİL UZUN, MÜNEVVER CAN YAŞAR

Türkiye’de Erken Çocukluk Döneminde Benlik Kavramı ile İlgili Yapılmış Lisansüstü Eğitim Tezlerinin İncelenmesi

Erken çocukluk dönemi fiziksel, bilişsel, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanları ile birlikte kişilik gelişiminde temellerinin atıldığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuk, ilk önce kendisini daha sonra yakın çevresini tanımaya başlar. Bu tanıma sürecinde çocuğun yakın çevresinde bulunan kişilerin tutum ve davranışları, çocuğun olumlu ya da olumsuz benlik kavramı geliştirmesine etki etmektedir. Çocuğun geliştirdiği benlik kavramı ise kişilik gelişimini önemli derecede etkiler. Bu nedenle erken çocukluk döneminde çocukların gelişimi açısından önemli olan benlik kavramı ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi ve çocuklar üzerindeki etkilerinin araştırılması önemlidir. Yapılan alanyazın incelemelerinde, erken çocukluk döneminde benlik kavramı alanında yapılmış yüksek lisans ve doktora tezleri ile ilgili kapsamlı bir analiz çalışmasının bulunmadığı görülmektedir. Bu noktadan hareketle araştırmada Türkiye’de erken çocukluk döneminde benlik kavramı ile ilgili yapılmış lisansüstü eğitim tezlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada benlik kavramı ile ilgili Türkçe alanyazında yer alan lisansüstü tezlerinin analizi tematik betimsel nitelikte olup, tarama modeli tipindedir ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada zaman sınırlaması getirilmeyerek, alanyazın taramasının yapıldığı Şubat 2019 tarihine kadar mevcut çalışmalara ulaşılması hedeflenmiştir. Erken çocukluk dönemde benlik kavramı ile ilgili Türkçe çalışmalara ulaşabilmek için, Yüksek Öğretim Kurumu Yayın Dokümantasyon Daire Başkanlığı Tez Tarama veritabanı taranmıştır. Tarama yapılırken anahtar sözcükler "benlik kavramı", "okul öncesi" ve "erken çocukluk" ile sınırlandırılmıştır. Alanyazın taraması sonucu ulaşılan çalışmaların araştırmaya dahil edilmesinde, (a) çalışmanın Türkiye’de yapılmış olması, (b) Yüksek lisans ve doktora tezi şeklinde yayınlanmış olması, (c) örneklemini erken çocukluk dönemdeki çocukların oluşturması ve (d) tam metine sahip olması kriterleri dikkate alınmıştır. Araştırmada, benlik kavramı ile ilgili çalışma grubuna erken çocukluk ve okul öncesi dönemde benlik kavramı (n=5), benlik algısı (n=5) ve benlik saygısı (n=8) olarak dizginlenen toplam 18 lisansüstü eğitim tezi incelenmiş ve bu sayının alanın gelişimi açısından yeterli olmadığı düşünülmüştür. Aynı zamanda benlik ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin 2004-2018 yılları arasında yapıldığı, sadece üç doktora tezinin olduğu belirlenmiştir. Araştırma yöntemi olarak en çok nicel araştırmanın yapıldığı ve ölçek/envanter kullanıldığı belirlenmiştir. Deneysel çalışmaların azlığı ve ölçek uyarlama ya da geliştirme sayısının azlığı dikkat çekmiş ve yeterli sayıda olmadığı belirlenmiştir.

Examination Of Graduate Theses Conducted On The Self-Conception In The Early Childhood Period In Turkey

Early childhood is a period, in which the pillars are formed concerning physical, cognitive, linguistic, social, and emotional development, together with the personality. During this period, the child starts to initially recognize oneself and then one’s immediate environment. In this recognition process, the attitudes and behaviors of the people in the immediate environment influence the child in developing a positive or negative selfconception. The self-conception developed by the child significantly influences one’s personality development. Therefore, it is important to investigate the studies on the self-conception, which is important for the development of children in early childhood, and to study its effects on children. It is observed that there is no comprehensive analysis in the relevant literature conducted on the graduate theses on self-conception in early childhood. From this point of view, in this study, it was aimed to investigate the graduate theses in Turkey regarding the self-conception in early childhood. In the study, the thematic descriptive analysis of the graduate theses in Turkish literature in self-conception field was conducted as a screening model and the content analysis method was used. In the study, no time limitation was determined, and it was aimed to investigate the studies conducted until February 2019, as of the literature review was being conducted. For the access to the Turkish studies conducted in this time period about the self-conception in early childhood, the thesis database of the Council of Higher Education Publication and Documentation Department was scanned. During the scanning, the key words were limited to “self-conception”, “preschool”, and “early childhood”. At the end of the literature review, the following criteria were taken into consideration for the inclusion of the studies: (a) the study should be conducted in Turkey, (b) the study should be published as a masters’ or a doctoral thesis, (c) the sample should be comprised of children at early childhood, and (d) the whole text should be available. In the relevant research group of the study, totally 18 masters’ theses were investigated conducted on self-conception (n=5), sense of self (n=5), and self-respect (n=8) in the early childhood and preschool periods; it was concluded that this number was not sufficient for a contribution to the field. Moreover, it was determined that there were only three doctoral theses on self-conception, and they were conducted between 2004 and 2018. It was determined that mostly the quantitative research methods and scale/inventory were used. The lower figure of experimental studies and a few scale adaptations or developments attracted attention and it was determined to be insufficient.

PDF

___

Adana, F. & Kutlu, Y. (2009). Anne-baba tutumlarının adolesanların kendilik kavramı üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2), 18-23.
Bakırcıoğlu, R. (2002). Çocuk ruh sağlığı ve uyum bozuklukları. Ankara: Anı Yayıncılık.
Baran, G. (1999). Korunmaya muhtaç çocuk ve benlik kavramı. Ankara: Yaysan Matbaacılık.
Bayraktar Erten, N. & Erten, İ.H. (2014). Academic self-concept and students’ achievement in the sixth grade Turkish course: A preliminary analysis. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 1(2), 124-132.
Berk, L. (2013). Çocuk gelişimi (Çev. A. Dönmez, Yayına Haz. B. Onur). Ankara: İmge Kitabevi.
Birbili, M. (2013). Developing young children’s thinking skills in Greek early childhood classrooms: curriculum and practice. Early Child Deveopment and Care, 183(8), 1101-1114.
Brown, G.L., Mangelsdorf, S.C., Neff, C., Sullivan, S.J.S., & Frosch, C.A. (2009). Young children’s selfconcepts associations with child temperament, mothers’ and fathers’ parenting, and triadic family interaction. Merrill-Palmer Quarterly, 55(2), 184-216.
Burger, J.M. (2006). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Cevher, F.N. (2004). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş çocuklarının öğretmen algısına göre akademik benlik saygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). New York: Routledge.
Demirci, E. (2018). 5-6 yaş çocuklarının annelerinin sürekli kaygı düzeyleri ile çocukların benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Demoulin, D.F. (2000). I like me: Enchancing self concept in kindergarten age children through active school / business partnerships. NASP Communique, 27(8), 14-26.
Durukan, H.H. (2015). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine devam eden zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin benlik saygısı, umutsuzluk ve stresle başa çıkma düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erden, M. & Akman, Y. (2005). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
Erdem, A. (2013). Tip 1 diyabetli çocuk ve ergenler ile sağlıklı çocuk ve ergenlerin benlik kavramı düzeyleri ve stresle başa çıkma yollarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ersanlı, K. (2012). Benliğin gelişimi ve görevleri. Ankara: Tarcan Matbaa Yayıncılık.
Evirgen Geniş, N. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarında bağlanma ve benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
Gallahue, L.D. (2003). Developmental physical education for today’s children. Madison,WI: C. BrownBenchmark Publishers, Dubuque.
Gökçe, M. (2010). Kaynaştırma eğitimine katılan ve katılmayan görme engelli ilköğretim öğrencilerinin benlik saygısının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Göker, Z. (2009). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu bulunan çocuk ve ergenlerin benlik saygısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon.
Huang , G.H.C. & Gove, M. (2015). Asian parenting styles and academic achievement: Views from eastern and western perspectives. Education, 135(3), 389-397.
Işıtan, S. (2005). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Karaca, N.H. (2015). Yaratıcı rahatlama çalışmalarının anaokuluna devam eden çocukların benlik kavramı ve motor yaratıcılığına etkisinin incelenmesi (Investigation of the effect of creative relaxation on the self concept and motor creativity of children who attend kindergarten). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kenç, M.F. & Oktay, B. (2002). Akademik benlik kavramı ve akademik basari arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 27(124), 71-79.
Köksal Akyol, A. & Salı, G. (2013). Yatılı ve gündüzlü okuyan çocukların benlik kavramlarının ve sosyal destek algılarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1377-1398.
Konuk Şener, D. (2011). Annelik öz-etkililiği ve benlik saygısını yükseltme programının etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kuru-Turaşlı, N. (2006). 6 yaş grubu çocuklarda benlik algısını desteklemeye yönelik sosyal duygusal hazırlık programının etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kuru Turaslı, N. & Zembat, R. (2013). 6 yaş grubu çocuklarda “benlik algısını desteklemeye yönelik sosyal-duygusal hazırlık programının etkililiğinin incelenmesi. Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2, 1-16.
Matthews, J.S., Ponitz, C.C., & Morrison, F.J. (2009). Early gender differences in selfregulation and academic achievement. Journal of Educational Psychology, 101, 689-704.
Morrison, F., Ponitz, C.C., & McClelland, M.M. (2010). Self-regulation and academic achievement in the transition to school. In M. Posner, S. Calkins, & M. Bell (Eds.). The Developing Human Brain: Development at the Intersection of Emotion and Cognition. P.203-224.Washington: American Psychological Association.
Onur, B. (2004). Çocuk ve ergen gelişimi. Ankara: İmge Kitapevi.
Öngider, N. (2013). Anne-baba ile okul öncesi çocuk arasındaki ilişki. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4), 420-440.
Özcan, Ç. (2012). Okul öncesinde aile katılımı ile çocukların akademik benlik saygısı düzeyi arasındaki ilişkinin anne-baba görüşlerine göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Özdemir, O., Güzel Özdemir, P., Kadak, M.T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4), 566-589.
Özen Uyar, R. & Ormancı, Ü. (2017). Türkiye’de okul öncesi dönem fen eğitimi araştırmalarında güncel eğilimler: Bir tematik analiz çalışması. Ö. Demirel ve S. Dinçer (Eds.). Eğitim Bilimlerinde Yenilikler ve Nitel Arayış (2. Baskı) (s. 559-584). Ankara: Pegem Akademi.
Özkan, H.K. (2015). Annelerin duygu sosyalleştirme davranışları ile çocukların benlik algısı ve sosyal problem çözme becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Renklibay, G.D. (2017). Anne babanın kabullenici tutumunun okul öncesi kurumlarına devam eden 4-6 yaş çocukların akademik benlik saygısına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Rocha, G.V.M., Ingberman, Y.K., & Breus, B. (2011). An analysis of the relation between parental practices and preschoolers self-concept (Análise da relacão entre práticas parentais e o autoconceito de pré-escolares). Revista Brasileira de Terapia Comportamental e Cognitiva, 13(1), 87-106.
Rocha Lopes, D., Van Putten, C.M., & Moormann, P.P. (2015). The impact of parental styles on the development of psychological complaints. Europe’s Journal of Psychology, 11(1), 155-168.
San Bayhan, P. & Artan, İ. (2009). Çocuk gelişimi ve eğitimi. İstanbul: Morpa Yayınları.
Sarıca, E. (2013). Ebeveynlerin sosyal sorun çözme yönelimi ile çocukların benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Sözbilir, M., Kutu, H., & Yaşar, M.D. (2012). Science education research in Turkey: A content analysis of selected features of papers published. In D. Jorde & J. Dillon (Eds.), Science Education Research and Practice in Europe (pp. 341-374). Rotterdam: Sense Publishers.
Şekercioğlu, G. & Koç, N. (2017). Çocuklar için benlik algısı profilinin uyarlanması ve farklı değişkenlere göre ölçme değişmezliğinin test edilmesi. Elementary Education Online, 16(4), 1425-1450.
Şenol Özyigit, E.N. (2011). İlköğretim matematik dersinde yaratıcı drama uygulamalarının öğrencilerin problem çözme stratejileri, başarı, benlik kavramı ve etkileşim örüntüleri üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Tural Hesapçıoğlu, S. (2010). Kronik tik bozukluğu bulunan çocuk ve ergenlerin yaşam kalitesi ve benlik saygısının değerlendirilmesi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu komorbiditesinin araştırılması. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Trabzon.
Yahaya, A. (2009). The relationship between self-concept and communication skills towards academic achievement among secondary school students in Johor Bahru. International Journal of Psychological Studies, 1(2), 25-34.
Yakupoğlu, Y. (2011). Erken çocukluk döneminde yer alan, okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların benlik kavramlarıyla babalarının bağlanma stillerinin (güvenli – korkulu- kayıtsız – saplantılı) arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yavuzer, H. (2010). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları. H. Yavuzer (Ed). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları içinde (s.11-41). İstanbul: Timaş Yayınları.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım Kurtuluş, H. (2016). Okul öncesi kuruma devam eden 4-5 yaş grubu öğrencilerin benlik kavramı ve bağlanma stillerinin anne davranışları açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Yildiz Çiçekler, C. & Alakoç Pirpir, D. (2015). 48-72 aylar arasında çocuğu bulunan annelerin çocuk yetiştirme davranışları ile çocuklarının benlik kavramlarının incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 491-500.
Yüksel, A. (2009). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin empatik becerileriyle aile işlevleri ve benlik kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 153-165.
Zigler, E.F. & Stevenson, M.F. (1987). Child development and socila issues. U.S.A.: D.C.Heath and company.