Türkiye-İsrail İkili İlişkileri ve 1958 Antlaşması

İsrail’in 1948 yılında Filistin toprakları üzerinde bir devlet olarak ortaya çıkması ile 20.Yüzyıl Ortadoğu tarihinin en dramatik ve sorunlu safhalarından biri başlamış, bunun sonucunda da 20. Yüzyılın ikinci yarısına gerek bölge gerekse de Dünya siyasetini derinden etkileyen en az 3 büyük savaş sığdırılmıştır. Kendisini tamamen sert bir coğrafyada düşman ülkelerle çevrili bir denizi ortasında tek başına kalmış olarak gören İsrail, etrafındaki bu kuşatmayı kırmak ve rahat bir nefes alabilmek için Ortadoğu ve havalisinde kendisine destek olabilecek devletler arayışına girişmiş, bu amaçla girişimlerde bulunmuştur. İşte bu çalışmada bu girişimler kapsamında 1958 yılında Türkiye ile tesis edilmeye çalışılan antlaşmaya değinilecektir. Anlaşmayı ortaya çıkaran sebepler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Çevresel Pakt, Süveyş Krizi, Bağdat Paktı, Trident, Çevresel Pakt, Süveyş Krizi, Bağdat Paktı, Trident, Eisenhower Doktrini.

Turkish-Israeli Bilateral Relastions and the Agrement of 1958

With emerging of Israeli as a new state on Palestine territories in 1948, one of the most dramatic and problematic phases of 20th Century-Middle East history began and consequently, at least (minimum) three major wars which influenced deeply both region policy and world policy were squeezed into second half of 20th century. Seeing it as being left alone in the middle of a sea surrounded by enemy states in a fully harsh geography, Israeli embarked on a quest for states which could support it in Middle East and its neighbourhood in order to break this siege and to be able to breathe easily, and Israeli made attempts for this purpose. 1958 Turkish-Israeli Mutual Agreement Initiative was one of that attemps trying to broke the siege. In this study we will mention the agreement that was tried to establish with Turkey in 1958 within the scope of these attempts. We will examine causes which create the agreement.

Keywords:

Peripheral Pact, Suez Crisis, Baghdad Pact, Trident, Eisenhower Doctrine.,

PDF

___

Ahmad, N., “Pakistan-Turkey Relations”, Pakistan Horizon, C. 34, S. 1, 1981, s. 105-128.
Almog, O., Britain, Israel and the United States, 1955-1958: Beyond Suez, Frank Cass, Londra 2002.
Armaoğlu, F., 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, 18. Baskı, İstanbul, 2012.
Baş, A., “1958 Türkiye-İsrail Periferik Anlaşması”, Tarihin Peşinde, Uluslararası Tarih ve Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 20, 2018, s. 17-39.
Bengio, O., Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine, (çev. Filiz Kaynak Dişkaya), Erguvan Yayınevi, İstanbul 2009.
Bishku, M. B., “How Has Turkey Viewed Israel”, Israel Affairs, C. 12, S. 1, 2006, s. 177-194.
Bodur, H., Kronolojik 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2013.
Bölükbaşı, Süha, “Behind the Turkish-Israeli Alliance: A Turkish View”, Journal of Palestine Studies, C. 29, S. 1, İlkbahar 1999, s. 21-35.
Codispoti, J. M., Star and Crescent,Turco-Israeli Partnership in a Tough Neighborhood, Air War College, Maxwell Paper No: 22, Air University, Maxwell Airforce Base, Alabama Ağustos 2000.
Criss, B. ve Bilgin, P., “Turkish Foreign Policy Toward Middle East”, Middle East Review of International Affairs-MERIA, C. 1, N. 1, Ocak 1997, http://www.rubincenter.org/1997/01/criss-and-bilgin-1997-01-03/, (20.06.2018)
Deringil, S., Turkish Foreign Policy During the Second World War, Cambridge University Press, Cambridge 1989.
Erhan, Ç. , “Hilal ve Sion Yıldızı Türk-İsrail İlişkilerinin Dünü ve Bugününe Kısa Bir Bakış”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, C. 21 S. 202, Ağustos-Eylül 1997, s. 32-38.
Haberman, S. J., “The Iraq Development Board: Administration and Program (Economic Review)”, Middle East Journal, C. 9, S. 2, Bahar 1955, s. 179-186.
Jung, D. ve Piccoli, W., Turkey at a Crossroads: Ottoman Legacies and a Greater Middle East, St. Martin’s Press, New York 2001.
Karpat, K. H., Turkish and Arab-Israeli Relations: Turkey’s Foreign Policy in Transition, 1950-1974, E. J. Brill, Leiden 1975. Kılıç, A., Turkey and the World, Public Affairs Press, Washington 1959.
Kurban, V., “1950-1960 Yıllarında Türkiye ile Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 28, 2014, s. 253-282.
Kushner, D., “Conflict and Accomondation in Turkish-Syrian Relations”, Syria Under Assad: Domestic Constraints and Regional Risks (ed. Moshe Ma’oz ve Avner Yaniv), St. Martin’s Press, New York 1986, s. 85-86.
Louis, R. ve Owen, R. (ed.), A Revolutionary Year The Middle East in 1958, Tauris Publishers, Londra 2002.
Makovsky, A., “Israeli-Turkish Relations: A Turkish Periphery Strategy”, Reluctant Neighbor: Turkey’s Role in the Middle East (ed. Henry J. Barkey) USIP Press, Washington 1996, s. 147-170.
Medzini, M., Golda Meir A Political Biography, De Gruyter, Boston 2017.
Mufti, M., “From Swamp to Backyard: The Middle East in Turkish Foreign Policy”, The Middle East Enters the 21st. Century içinde (ed. Robert O. Friedman), Florida University Press, Florida 2002, s. 80-110.
Nachmani, A., Israel, Turkey and Greece, Uneasy Relations in the Eastern Mediterranean, Frank Cass, Londra 1987.
Neff, D., Warriors at Suez: Eisenhower Takes America into the Middle East in 1956, Amana Books, Vermont 1988.
Oran, B., Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, Cilt I, 17. Baskı, İstanbul, 2012.
Özcan, G., Türkiye İsrail ilişkilerinde Dönüşüm: Güvenliğin Ötesi, TESEV Yayınları, İstanbul 2005.
Palmer, M., “The United Arab Republic An Assessment of its Failure”, Middle East Journal, C. 20, S. 1, Kış 1966, s. 50-67.
Parker, G., Cambridge Savaş Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, 4. Basım, İstanbul, 2018.
Pipes, D., “A New Axis: The Emerging Turkish-Israeli Entente”, National Interest, Kış 1997-1998, s. 31-38.
Robins, P., Turkey and Middle East, Pinter, Londra 1991.
Sadak, N., “Turkey Faces the Soviets”, Foreign Affairs, C. 27, S. 3, Nisan 1949, s. 449-461.
Soysal, İ., “Bağdat Paktı”, Belleten, C. 55, S. 212, Nisan 1991, s.179-238.
Sönmezoğlu, F., Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1989.
Şahin, K. ve Cavlak, Ç. M., “Başarısız Bir Pan-Milliyetçilik Girişimi: Birleşik Arap Cumhuriyeti”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. 5, S. 16, 2018, s. 152-174.
Urul, Abdullah, “Amerika Birleşik Devletleri’nin Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye”, Doktora Tezi, İstanbul, 2008.
Ülman, H. (ed.), İkinci Dünya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası,1919-1965, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Dış Münasebetler Enstitüsü, Dışişleri Bakanlığı Matbaası, Ankara 1968.
Vali, F. A., Bridge Across the Bosphorus, The Foreign Policy of Turkey, Johns Hopkins Press, Baltimore 1971.
Yavuz, M. H. ve Khan, M. R., “Turkish Foreign Policy Toward the Arab-Israeli Conflict: Duality and the Development 1950-1991”, Arab Studies Quarterly, C. 14, S. 4, Sonbahar 1992, s. 69-94.