Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhi’nin Hayatı, Edebî Kişiliği ve Eserleri

Günümüz Afganistan’ı, Fars edebiyatı tarihinde parlayan Fars şiirinin ve edebiyatının önemli kaynağı sayılmıştır. 1861 yılında ailesiyle birlikte İstanbul’a gelen ve 19. yüzyılın son çeyreği ile 20. yüzyılın ilk çeyreğini kapsayan dönemde Şeyh Murâd Buhârî Dergâhı şeyhlerinden biri olan Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhî, tıpkı Mevlana Celaleddin-i Rumî gibi soyu itibari ile aristokrat bir sınıfa mensuptur. Belh şehrinden Anadolu’ya göç etmek zorunda kalan Abdülkâdir-i Belhî aynı zamanda şiirle de meşgul olmuş ünlü bir şeyh ailesinin çocuğudur. O zamanlar kötü şartlar yüzünden Hacca gitme niyetiyle Belh’den Bağdat'a göç eden Belhî ailesi, Bağdat'ta Hacca gitmekten vazgeçip önce Konya'ya, sonra da İstanbul'a taşınmıştır.Bu çalışmada Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhî’nin hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında bilgi verilmiş olup, ayrıca “Dîvân” adlı yazma eserinin de tanıtılması amaçlanmıştır. Makalemiz, söz konusu “Dîvân”ın yeni bulduğumuz nüshası hakkında bilgi veren ilk çalışmadır.

Anahtar Kelimeler:

Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhî, Dîvân, 19.-20. Yüzyıl, Edebiyat

The Life of Sheikh Seyyid Abdulkadir-i Belhi, His Literary Personality and Works

The territory of Afghanistan today is considered to be an important source of the Persian poetry and literature which had its brightest periods in the Persian literature history. Sheikh Sayyed Abd ol-Qader Balkhi, who came to Istanbul in 1861 with his family, and who was one of the sheikhs of Murad Buhari Lodge during the last quarter of the 19th century and the first quarters of the 20th Century, belonged to the aristocrat class with his family like Mawlana Jalaluddin Rumi. Abd ol-Qader Balkhi was the child of a famous sheik family who was also engaged in poetry; and had to migrate to the city of Balk from Anatolia. The Balkhi family, who migrated to Baghdad from Balk with the intention of going to Hajj (pilgrimage), gave up the idea of going to Hajj in Baghdad because of bad conditions at those times; and moved to Konya and then to Istanbul. In this study, information was given about life, literary personality and works of Sheikh Sayyed Abd ol-Qader Balkhi; and it was also aimed to introduce his manuscript named “Dîvân”. Our article is the firstly study providing information on the new copy of the “Dîvân” in question.

Keywords:

Sheikh Sayyed Abd ol-Qader Balkhi, Dîvân, 19th-20th Century, Literature,

PDF

___

HAKSEVER, A. C., “Osmanlı’nın Son Döneminde Islahat ve Tarikatlar: Bektâşilik ve Nakşbendîlik Örneği”, Ekev Akademi Dergisi, sy. 38 (2009): 383-415. HASKAN, M. M., Eyüplü Hattatlar, İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 2004. IŞIN, E., “Abdülkâdir-i Belhî”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1: 44, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1999. İNAL, M. K., “Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ), “Abdülkâdir Efendi”, 1:31, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınlığı, 1999. İNCEGİL, R., “Abdulkâdir Efendi, Belhi, Seyyid”, İstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, 1:171, İstanbul: Tercüman Gazetesi Kültür Yayını, 1982. KAHRAMAN, B., “Burhaneddin-i Belhî’nin Çağatayca Şiirleri”, Turkish Studies (International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic) 4, sy.2, (2009): 672-704. KARA, M., “Buhara-Bombay-Bursa Hattında Dervişlerin Seyr ü Seferi”, Dîvân İlmî Araştırmalar, sy. 20 (2006): 45-73. Katalog Tarama-Millet Yazma Eser Kütüphanesi, www.milletkutup.gov.tr>katalog (04.08.2016). KINA, N., Dîvân-i Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhî Teshîh u Mukaddime u Ta’likât (Sheikh Abd ol-Qader Balkhi’s Divan Emendation, Introduction, Appendices), Tehran: Haft Vadi, 1397. KINA, N. ve HAJİANNEZAD, A. “Negâhî be Âsâr u Efkâr-i Şeyh Seyyîd Abdülkâdir-i Belhî”, Motâle’ât-i Âsyâ-yi Segîr, Shomare-i 5, (1397): 157-170. KOÇU, R. E., “Abdülkadir Efendi” (Şeyh), 1: 119, İstanbul: Neşriyat Kolektif Şirketi, 1958. KÖSEOĞLU, M. A., “Melâmî Şeyhlerinin İstanbul’da Postnişin Olduğu Tekkeler ve Günümüzdeki Durumları”, Uluslararası Melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Tika Kültür Yayınları, (2016): 165-189. KURNAZ, C., Anadolu’da Orta Asyalı Şairler, Ankara: Yargıcı Matbaası, 1997. ……………., Türkiye-Orta Asya Edebî İlişkileri, Ankara: Akçağ Yayınları, 1999. MAHDÎ, M. Y., “Türk-İslâm Kültür Merkezlerinden Biri Olarak Belh Şehri”, İslâm, Sanat, Tarih, Edebiyat ve Musikîsi Dergisi, sy.18 (2011): 219-241. “Mevlevi Tarihinde Mart”, Âsitâne Mevlevî Kültür Dergisi, 2010.