Kahkaha Kalesi'nin 20 Yıllık Mahpusu: İsmail Mirza Safevi

İsmail Mirza Azerbaycan Safevi hükmdarlarından Şah I. Tahmasp'ın ikinci oğludur. O, çocukluk yıllarını Safevi sarayında geçirerek, ilm ve adap tahsili almakla birlikte savaş kuralları hakkında da bir şehzade olarak eğitim almıştır. Uzun boylu, mağrur ve cesur olan genç İsmail, cenge meyilli bir şehzâde idi. O, daha genç yaşlarında iken birçok ceng meydanında iştirak etme fırsatı bulmuş, özellikle Osmanlılarla yaptığı savaşlarda gösterdiği başarılar ona mağlup edilmez komutan ünü kazandırmıştır. Oğlunun bazı haram işlere bulaşmasından endişelen Şah Tahmasp, onu önce Herat'a, oradan da hayatının tam yirmi yılını geçireceği ıssız Kahkaha Kalesi'ne sürgün etmiştir. Buna rağmen halk tarafından sevilen İsmail hakkında çeşitli rivayetlerin söylendiği de bilinmektedir.Babasının 1576 yılında vefatından sonra Haydar Mirza ile giriştiği saltanat mücadelesinde Ustaclular hariç tüm Kızılbaş aşiretlerinin desteğini alan İsmail, böylece şahlığını ilan etmiş oldu. Şah II. İsmayıl (1576-1577) adı ile kısa müddetli hakimiyeti döneminde daha çok dini islahatlar yapması ile akıllarda kalmıştır. Safevi ulamasının kışkırtmacaları sonuçu bir sui-kast kurbanı olarak öldürülmüştür. Devrin kaynakları gerek şahzadelik yılları, gerekse de kısa hakimiyet dönemi hakkında yeterince bilgi vermektedir. Burada onun şehzadeliğinin çocukluk ve gençlik yılları ile Kahkaha Kalesi'nde mahpus kalmasının nedenleri ve kısa hakimiyet dönemi hakkında devrin kaynakları ışığında müzakereli bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şah I. Tahmasp, İsmail Mirza, Kahkaha Kalesi

The 20-Year Prisoner Of The Qahqaha Castle: Ismail Mirza Safavi

Ismail Mirza is the second son of the Safavi ruler Shah Tahmasb I. He had spent his childhood in the palace, had the opportunity to take up combat training, and learn about science and the good manners. Strong, stately, proud and brave Ismail distinguished himself for his keen desire to military service. He had the opportunity to display his military valour from his early age, his maneuvering in combat, his brave, speedy attacks and victories brought him glory of an invincible warrior. Despite the fact that he spent twenty years of his life in prison in the Qahqaha Castle, legends about Ismail’s bravery continued to live among the people.After his father’s death in 1576, he was released from the Qahqaha Castle by his supporters and was taken to Gazvin and in August of the same year he was enthroned as the shah under the name of Ismail II. Initiatives of Shah Ismail II (1576-1577) during his short-term rule to implement the religious reform in the country did not justify itself and he was killed. The sources of the time provide us with detailed information about Ismail Mirza's involvement in the military-political processes of the period and his valours. In this article, we have just considered to deal with his childhood years, as well as the achievements he had gained in the military arena and the reasons for his imprisonment in the Qahqaha Castle and about twenty years of his life in prison.

Keywords:

Shah Tahmasb I, Ismail Mirza, the Qahqaha Castle,

PDF

___

ASTARABADİ, H. M. H., Tarix-i Sultani, Təshih: İhsan İşraqi, Tehran: İntişarat-ı elmi, 1366.
AYDOĞMUŞOĞLU, C., Şah II. İsmail devri (1576-1577) siyasi ve dini hadiseleri, The Journal of Academic Social Science Studies, 48, Summer II (2016): 59-67.
BİTLİSİ, Ş., Şerefname, Osmanlı-İran tarihi, 2. Cilt, Farscadan çeviren Osman Aslan¬oğlu, İstanbul: Nubihar, 2014.
CELALZADE, M. Ç., Kanuninin tarihçisinden Muhteşem Çağ: Ka¬nuni Sultan Süleyman, Tbakatül Memalik ve Derecatül-Memali, Notlan¬dırarak hazırlayan Ayhan Yılmaz, İstanbul: Kariyer Ya¬yınları, 2010.
ƏFƏNDİYEV O. Ə., Azər¬baycan Səfəvilər dövləti, Bakı: Şərq-Qərb, 2007.
ERAVCI, M. H., II. Şah İsmail Döneminde Doğu Anadolu’da Safavi Tehdidi, Türkiye’nin Güvenliği Sempozyumu (Tarihten Günümüze İç ve Dış Tehditler, 17-19 Ekim 2001), 291-302, Ed. Orhan Kılıç, Mehmet Çevik, Elazığ: 2002.
ƏLİ ƏBDİ BƏY, X. Z., Təkmilətül-əxbar, Fars dilindən tərcümə, müqəddimə və şərhlər Əbülfəz Haşım oğlu Rəhimlinindir, Bakı: Elm, 1996. GHEREGHLOU, K., “Esmail II,” Encyclopædia Iranica, 2016, http://www. iranicaonline. org/articles/esmail-02 (07.02. 2019).
HİNZ, W., “Schah Esmail II. Ein Beitrag zur Geschichte der Ṣafavī¬den,” Berlin: Mit¬teilungen des Seminars für Orientalische Sprachen an der Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin, 1933.
HİNS, V., Şah İsmayıl-i Dovvom-i Səfəvi, çeviren Key¬ka¬vus Cihandari, Tehran: Şirkət-i intişarat-ı elmi və fərhəngi. 1371.
RUMLU, H., Safevi Şahı II. İsmayıl. Kahkaha Kalesinin 20 Yıllık Mah¬pusu, Tercüme, Mukaddime, Notlar ve Tıp¬kı¬basım Hasan Asa¬di, Şefa¬at¬din Deniz, İstanbul: Bilgi Kültür Sanat, 2018.
RUMLU, H. B., Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı), Fars dilin¬dən tərcümə və şərhlər: AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri dok¬toru, professor Oqtay Əfəndiyev, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Namiq Musalı, Kasta¬monu: 2017.
MÜNŞİ, İ. B., Tarix-i aləmara-yi Abbasi (Abbasın dünyanı bəzəyən tarixi), Fars dilindən tərcümənin, ön sözün, şərhlərin və gös¬təri¬ci¬lərin müəl¬lifləri AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, pro¬fessor Oqtay Əfən¬diyev, tarix elmləri namizədi Namiq Musalı, Bakı: Təhsil, 2009.