Huban Arığ Destanı Üzerinden Hakaslar ve Hakasların Düşünce Dünyası

Hakaslar ile ilgili günümüze kadar çok az çalışma yapılmıştır. Ancak Hakasların kültürel öğeleri ve düşünce yapıları onların Türk tarihinde müstesna bir yer edinmesi için yeterlidir.Hakasların önemi bunlarla da sınırlı değildir. Eski çağlardan günümüze kadar bağımsız bir devlet kuramamış olmalarına rağmen, Hakaslara ait, tarihsel açıdan önemli birçok kahramanlık destanı vardır. Bu destanlar vasıtasıyla Hakasların yaşayış tarzlar, inançları, kültürel öğeleri gibi çok çeşitli bilgilere ulaşılabilir. Bu bilgiler Rus arkeologların yapmış oldukları çalışmalardan elde edilen verilerle de desteklenmiştir. Çalışmada Türk tarihçiliğinde belki de hakkında en az çalışma yapılan halk olan Hakaslar, onların kahramanlık destanlarından olan HubanArığ üzerinden incelenmiştir. Bunun yanı sıra destandaki motifler ve semboller, dönemin diğer Türk boyları ile benzerlik gösterip göstermediği açısından da ortaya konmaya çalışılmıştır. Bunların sonucunda Hakasların birçok açıdan bozkırdaki Türklerden farklı olsalar da oldukça zengin kültürel öğelere ve düşünce dünyasına sahip oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Hakasya, HubanArığ, Destan

Khakasiansand the World of Thought Of Khakasians Through Epic of Huban Arığ

So far, few studies have been conducted on the culture and epic of Khakassia. However, cultural elements and frame of mind the Khakas are sufficient for them to have an exceptional place in Turkish history. But the importance of Khakasians is not limited to these. They have so many heroic epics that significant in point of history, although Khakasians haven’t established an independent state from ancient times. A wide range of information such as the way of living, beliefs and cultural elements of Khakas can be accessedthrough these epics, Informations obtained from epicsare supported by the materials that recoveredby Russian archaeologists.In this study, Khakas, perhaps the least studied people in Turkish historiography, was examined through HubanArığ, one of their heroic epics. Additionally, motifs and symbols in the epic are tried to revealed in terms of whether or not correspond other Turkish tribes.As a result of this, it is seen that even though Khakas different from the Turks in the steppe in many respects, they possess rich cultural elements and the world of thought.

Keywords:

Khakassia, HubanArığ, Epic,

PDF

___

ARIKOĞLU, E.,Hakas Destanları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2007. BAYAT, F.,Türk Kültüründe Kadın Şaman, İstanbul: ÖtükenYay., 2010. BEYDİLİ, C.,Türk Mitolojisi, Ankara: Yurt Kitap Yay., 2005. BOWRA, C. M.,HeroicPoetry, Londra: Macmillan, 1952. BUTANAYEV, V.,TraditsionnayaKultura i BıytHakasov, Abakan: HakasskoeKnijnoeİzdatelstvo, 1996. CAMPBELL, J.,Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yay., 2013. ÇORUHLU, Y.,Türk Mitolojisinin ABC’si, İstanbul: KabalcıYay., 1999. DAVLETOV, T.,Destanlaşan Kadın Kahraman HubanArığ, Ankara: Yurt Kitap Yay., 2005. DAVLETOV, T.,HubanArığ Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı, Ankara: Türksoy Yay., 2006. ELIADE, M.,Mitlerin Özellikleri, çev. Sema Rifat, İstanbul: SimaviYay., 1999. ELIADE, M.,Şamanizm, çev. İsmet Birkan, 3. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, 2014. FAYZRAHMANOV, G.,İstoriya Tatar ZapadnoySibiri (C DrevneyşihVremen do Naçala XX Veka), Kazan: TatarskoeKnijnoeİzdatelstvo, 2007. FİSKE, J.,Mitler ve Mit Yapanlar, çev. Utku Tuğlu, Ankara: Öteki Yay., 2002. GOLDEN, P.,Türk Halkları Tarihine Giriş, İstanbul: Ötüken Yay., 2002. GUMİLEV, L. N.,DrevnieTyurki, Moskova: Nauka, 1967. GÜLTEPE, N.,Türk Mitolojisi, İstanbul: ResseYay., 2012. İNAN, A.,“Sagay Türkleri (Abakanlılar)”, Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1998. KALAFAT, Y.,Türk Halk İnançlarında Renkler, Ankara: BerikanYay., 2012. KAVAS, İ., “Viking Coğrafyası ve Vikinglerde Sosyo-Ekonomik Yapı”, TheJournal of AcademicSocialScienceStudies, sy. 66 (Bahar-2018): 457-469. KIZLASOV, L.,TaştıkskayaEpoha v İstoriiHakassko-MinusinskoyKotlovinıy, Moskova: İzdatelsvoMoskovskogoUniversiteta, 1960. ÖGEL, B.,Türk Mitolojisi, 1. cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. ÖGEL, B.,Türk Mitolojisi, 2. cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. ÖLMEZ, M., “Hakaslar ve Hakasça”, Çağdaş Türk Dili, sy. 96, (1996): 6-12. STRAUSS, C. L.,Mit ve Anlam, İstanbul: İthakiYay., 2013. TAŞAĞIL, A.,Kök Tengri’nin Çocukları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015. TSAİ, L. M.,Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, İstanbul: Selenge Yay., 2011. URAZ, M.,Türk Mitolojisi, İstanbul: MitologyaYay., 1992. YILMAZ, M. “Hakas Kadın Kahramanlık Destanlarından HubanArığ’da Kadın Kahramanlar”,HumanitiesScience, sy. 2 (2011): 234-250.