Atiye EMİROĞLU BAYIR, Necmi UYANIK

19. yy. Osmanlı Devletinde Modernleşme Bağlamında Din Eğitimi

Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi medreseler üzerine kuruluydu. Devlet idaresinde kadılara, müftülere görev verilmesinin yanı sıra, bütün kamu görevleri medreselerde yetişenler tarafından yürütülmekteydi. Sıbyan mekteplerinde çocuklara dini eğitim verilirken; tekke, zaviye ve dergâhlarda müzik, spor, edebiyat gibi faaliyetler, din adamları tarafından yürütülmekteydi.Osmanlı Devleti, pek çok alanda olduğu gibi eğitimde de ıslahat girişimlerine başladığında medrese eğitimi veren okulların yanı sıra sultani, idadi, rüştiye gibi Batı tarzı okullar açılmıştır. Eğitim sistemindeki açıklığı gidermek ve medreselere de laik dersler koymak amacıyla çeşitli nizamnameler hazırlanmıştır. Nizamnameler, halkın din eğitimi ihtiyacı göz önünde bulundurularak düzenlemiştir.Çalışmada, Osmanlı Devleti’nin Tanzimat döneminde ve sonrasında din eğitim-öğretimi üzerine gerçekleştirmek istediği modernleşme çabaları değerlendirilmiştir. Araştırma yapılırken araştırma başlığı çerçevesinde arşiv belgeleri incelenmiş, gazete ve dergiler taranmış, telif eserler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Din eğitim-öğretimi, Medrese, Modernleşme

Religious Education İn The Context Of Modernization İn The 19 th Century Ottoman Empire

The Ottoman education system was built on medresses. In the administration of the state, duties were assigned to qadis (Muslim judges) and muftis and all civil duties were carried out by those who were raised in medresses. When religious education was given to children in Ottoman elementary schools (sıbyen mektepleri), music, sports, literature, etc., were thought by religious scholars in big and small-scale Islamic monasteries and Islamic covenants. When the Ottoman Empire started to reform education as it did in many areas, in addition to schools providing medrese-style education, the Western education style were opened such as the sultan schools, preparation schools (idadi) and high schools (rüştiye). Various regulations were made to overcome the gap in the education system and to incorporate secular lessons into the curriculum of medreses. Regulations were prepared in consideration of the need for religious education of the society. In the study, the efforts of the Ottoman Empire to modernize the religious education during and after the Tanzimat Reform Period were evaluated. During the research, archival documents were examined, newspapers and journals were scanned and copyright works were examined in the framework of the research.

Keywords:

Religious education system, Medrese, Modernization,

PDF

___

AHMET CEVDET PAŞA, 1309, Tarih-i Cevdet, C.I, Üçdal Neşriyat Yayınları, İstanbul.
AKYÜZ, Yahya, 1982, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1982’ye), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara.
ARABACI, Caner, 1998, Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri (1900-1924), Konya Ticaret Odası Kültür ve Eğitim Yayınları, Konya.
ATAY, Hüseyin, 1983, Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Medrese Programları – İcazetnâmeler, Islahat Hareketleri, Dergah Yayınları, İstanbul.
BALTACI, Cahit, 1993, “Türk Eğitim Sistemi’nin Tarihi Gelişimi”, Tütkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi, İmam-Hatip Liselerinin Kuruluşunun 40. Yılı Münasebetiyle Tartışmalı İlmi Toplantı, İslam Medeniyeti Vakfı, İstanbul.
BEYAN ÜL- HAK, No. 15, 29 Kânunuevvel 1324(11 Ocak 1909). Bilgin, Beyza, 1980, Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri, Emel Matbaacılık, Ankara.
CİHAN, Ahmet, 2004, Reform Çağında Osmanlı İlmiye Sınıfı, Birey Yayınları, İstanbul.
ÇAKIR, Ruşen, 2004, İrfan Bozan, Balkan Talu, İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler, TESEV Yayınları, İstanbul.
DÜSTUR, C. 2, Sene: 8 Zilkade 1286, s. 184-204.
DÜSTUR, C. 3, Sene: 10 Safer 1290, s. 500-5004. ERDOĞAN, İrfan, 2010, Milli Eğitime Dair, Nobel Yayınları, Ankara.
ERGİN, Osman, 1977, Türk Maarif Tarihi, C: 1-2-3-4-5, Eser Matbaası, İstanbul.
GÖKAÇTI, Mehmet Ali, 2005, Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam – Hatipler, İletişim Yayınları, İstanbul.
İSLAMCILARA GÖRE FAİK REŞİT UNAT, 1964, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
KARAMAN Birant, Türk Düşüncesinde Avrupalılaşma Hareketleri, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt VI., ss. 96-102.
KOÇER, Hasan Ali, 1938, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişmesi, M.E.B. İstanbul.
KODAMAN, Bayram, 1991, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
MARDİN, Şerif, 2012, Türkiye’de Din ve Siyaset Makaleler 3, Derleyenler: Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI, 1999, Cumhuriyet Döneminde Eğitim II, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
OKUMUŞ, Ejder, Ahmet Cihan, 2006, Mustafa Avcı, Osmanlı Devleti’nde Eğitim Hukuk ve Modernleşme, Ark Yayınları, İstanbul.
ÖCAL, Mustafa, 2013, 100. Yılında İmam Hatip Liseleri (1913 – 1923), Ensar Yayınları, İstanbul.
PARMAKSIZOĞLU, 1966, İsmet, Türkiye’de Din Eğitimi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
SARIKAYA, Yaşar, Medreseler ve Modernleşme, İz Yayıncılık, İstanbul, 1997.
TBMM TUTANAKLARI, İ: 140, C:2, 30.1.1337.
TOPAL, Şevket, 2015, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Dönemi Sonrası Kurulan İmam-Hatip Liseleri Medreselerin Devamı Sayılabilir mi?, 100. Yılında İmam-Hatip Liseleri Sempozyumu, Ensar Neşriyat, ss. 747-759.
ZENGİN, Zeki Salih, 2011, “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Kuran Kurslarının Kurulması ve Gelişmesi”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 11, Sayı: 2.