220232

MUTLAK MONARŞİ’DEN CUMHURİYET’E TÜRKİYE’DE SPOR ANLAYIŞININ EVRİMİ

Cumhuriyetimizin 100. Yıl dönümü vesilesiyle kaleme alınan bu makalede, mutlak monarşiden cumhuriyete Türkiye’deki “spor” anlayışının evrimi incelenmekte ve daha ziyade Atatürk ve cumhuriyet dönemi spor anlayışı üzerinde durulmaktadır. Ayrıca II. Abdülhamid devrinden Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümüne değin Türkiye’de sporun nasıl algılandığı, nasıl tanımlandığı, nasıl kabul gördüğü ile yaygınlaştığı ve en önemli de ulusal ve uluslararası barışın sürdürülmesine ne gibi katkılar sunduğu meseleleri üzerinde durulmaktadır. Makalede, Atatürk’ün spor anlayışı, kronolojik olarak, tarihi bağlamı içerisinde ortaya konulmaya çalışılmış ayrıca Türk sporu ile politik idare biçimleri arasındaki ilişkiye temas edilmiştir. Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün sporu; zaman içinde nasıl tanımlayıp tarif ettiği, ‘yurtta ve dünyada sulh’ prensibini sürdürmek ve muasır medeniyet seviyesine ulaşmak için nasıl bir stratejik hamle haline getirdiği, makalede temas edilen diğer konulardır. Atatürk’ün spor tanımı ve cumhuriyetin spor felsefesinin temel düsturlarının tespit edilmeye çalıştığı bu çalışmada ayrıca II. Meşrutiyet ve cumhuriyet dönemlerde yapılan spor tanımları üzerine yeni bir spor tanımı denemesine girilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Kemal Atatürk, Türk Sporu, Cumhuriyet, Selim Sırrı (Tarcan), Uluslararası İttifak.

THE EVOLUTION OF THE UNDERSTANDING OF SPORT IN TURKEY FROM ABSOLUTE MONARCHY TO THE REPUBLIC

This article, written on the occasion of the 100th anniversary of our republic, analyses the evolution of the understanding of “sport” in Turkey from the absolute monarchy to the republic, with a focus on the understanding of sport under Atatürk and in the republican period. It also looks at how sport was perceived, defined, accepted and popularised in Turkey from the reign of Abdülhamid II to the death of Mustafa Kemal Atatürk and, most importantly, how sport helped to maintain national and international peace. The article attempts to reveal Atatürk's understanding of sport chronologically within its historical context and touches upon the relationship between Turkish sport and forms of political administration. How Mustafa Kemal Atatürk, the founder of our Republic, defined and described sport over time and how he made it a strategic move to maintain the principle of “peace at home and in the World” and to reach the level of modern civilisation are other issues touched upon in the article. In this study, which attempts to determine Atatürk’s definition of sport and the basic principles of the Republic’s philosophy of sport, a new definition of sport has been attempted on the basis of the definitions of sport made during the Second Constitutional Monarchy and the Republic.

Keywords:

Mustafa Kemal Atatürk, Republic of Turkey, Sport in Turkey, Selim Sırrı (Tarcan), International Alliance.,

PDF

___

Adams, I., (2015). Football: A counterpoint to the procession of pain on the western front, 1914–1918?, Soccer & Society, 16 (2-3), 217-231. https://doi.org/10.1080/14660970.2014.961377
Atabeyoğlu, C. (1981). Atatürk ve spor. Hisarbank Kültür Yayınları.
Atabeyoğlu, C. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e spor, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 5, 1474-1479.
Atatürk, M. K. (1916). Talim ve terbiye-i askeriyye hakkında nokta-i nazarlar. Sanayi Mektebi Matbaası.
Atatürk, M.K. (1969). Nutuk, Cilt II, Milli Eğitim Basımevi.
Atatürk, M.K. (1970). Nutuk, Cilt I, 1919-1920, Milli Eğitim Basımevi.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2005). Cilt 16, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2006). Cilt 18, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2007). Cilt 22, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2009). Cilt 25, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2010). Cilt 27, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün bütün eserleri. (2011). Cilt 30, Kaynak Yayınları.
Atatürk’ün söylev ve demeçleri I. (1997). Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu Atatürk araştırma merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Atatürk’ün söylev ve demeçleri II. (1997). Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu Atatürk araştırma merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Atatürk’ün söylev ve demeçleri III. (1997). Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu Atatürk araştırma merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Atatürk’ün tamim, telgraf ve beyannameleri IV. (1991). Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu Atatürk araştırma merkezi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Bailly, A. (1935). Dictionnaire grec-français. Hachette.
Barclay, H., L. (1908,8 Ağustos) Les jeunes organe officiel de la fédération gymnastique et sportive es patronage de France. No. 31.
Başar, Ü. (2019). Osmanlı olimpiyat komitesinin kuruluşu hakkında doğru bilinen yanlışlar, Türk İdare Dergisi, 1 (488), 98-122.
Başbakanlık cumhuriyet arşivi (BCA). (1924). Kararlar daire başkanlığı 8- 47-14.
Başbakanlık Osmanlı arşivi (BOA). (1921). Dâhiliye nezareti hukuk müşavirliği belgeleri (DH. HMŞ), 4-4, R.
Benson, L. (1986). The Riverside Chaucer. Houghton Mifflin.
Bradley, F. H. (1974). A middle-English dictionary, Oxford University Press.
Britannica. (2023 28 Haziran). FIFA, 28 Haziran 2023 tarihinde https://www.britannica.com/topic/Federation-Internationale-de- Football-Association/adresinden edinilmiştir.
Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford.
Çakmak, F. (2023, 28 Ağustos). Türk İdman Cemiyetleri (Türk Spor Kurumu), 28 Ağustos 2023 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turk-idman- cemiyetleri- turk- spor-kurumu/adresinden edinilmiştir.
Çelik, Veli O. & Bulgu, N. (2010). Geç Osmanlı döneminde batılılaşma ekseninde beden eğitimi ve spor, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 137-147.
Dağtaşoğlu, A. E. (2013). Kant felsefesinde estetik yargının epistemolojik boyutları, [doktora tezi] İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Dimitriadis, V. (2016). Bir evin hikâyesi: Selanik’teki Mustafa Kemal Atatürk’ün evi ve ailesi hakkında Türkçe ve Yunanca belgeler. (Çev. G. Aksoy-Aivali). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Duralı, Teoman. (2009). Sorun çağının anatomisi: çağımızın felsefece teşrihi, (Derleyen ve Yayına Hazırlayan M. S. Genç). Şule Yayınları.
Erdemli, A. (1997). Spor, hümanizm ve olimpizm, Felsefe Arkivi, 30, 153- 178.
Erdoğan, Murat, Mutlu, T. O. & Konukman, F. (2017). Mekteb-i Harbiye’de beden eğitimi dersleri ve kurumsal yapılanmalar, Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (10), 54-59.
Ertekin, F. (2021). Muharebe alanından oyun alanına: Din, harp, futbol, Vadi Yayınları.
Fişek, K. (1983). Türkiye’de spor. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 8, 2176-2186.
Fişek, K. (1985). 100 soruda Türkiye spor tarihi. Gerçek Yayınevi.
Fişek, K. (2003). Sporun anatomisi. İstanbul: Yazı-Görüntü-Ses Yayınları.
Gölbaşı, H. (2018). Osmanlı Devleti’nde spor tekkeleri, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 41-53.
Gönlübol, M. & Sar, C. (1997). Atatürk ve Türkiye’nin dış politikası (1919- 1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
Harari, Yuval N. (2015). Sapiens. Kolektif.
Huizinga, J. (1995). Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme. (Çev. M. A. Kılıçbay). Ayrıntı Yayınları.
Kerman, Z. (1992). Araba sevdası, TDV İslâm Ansiklopedisi, 3, 245-246. Liddell, H. G. & Scott, R. (1852). Greek-English Lexicon. Harper&Brothers.
Orwell, G. (1945, Aralık). The Sporting Spirit, 26 Mayıs 2023 tarihinde https://orwell.ru/library/articles/spirit/english/e_spirit/adresinden edinilmiştir.
Özmaden, M. (2010). Türkiye idman cemiyeti ittifakı (TİCİ) dönemi milli ruh ve milli temsil, siyasi ve milli propaganda ile ülkeyi tanıma- tanıtma çabaları, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 1439- 1457.
Platon. (2010). Devlet. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Recaizâde Mahmut Ekrem. (2018). Araba Sevdası. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Selim Sırrı (Tarcan). (1927). Spor ve sulh. Hayat Mecmuası, 1(13), 255-256.
Selim Sırrı (Tarcan). (1928). Türklerde beden idmanları. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
Soysal, İ. (2020). Montrö boğazlar sözleşmesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (TDVİA), 30, 273-274.
Stemmler, T. (1998). Futbolun kısa tarihi. (Çev. Necati Aça). Dost Kitabevi.
Tatlock, J. S. P. (1969). The complete poetical works of geoffrey chaucer. Macmillan.
TFF. (2023, 28 Ağustos). Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluyor. 28 Ağustos 2023 tarihinde https://www.tff.org/default.aspx?pageID=294/adresinden edinilmiştir. The British Library (TBL). (1919). IOR/L/PS/18/B310a.
Tunaya, T. Z. (1964). Devrim hareketleri içinde Atatürk ve atatürkçülük, Baha Matbaası.
Türkiye idman cemiyetleri ittifakı nizamnâme-i esasî ve dâhilîsi, 1338 (1922). Matbaa-i Askeriyye.
Türkmen, Z. (2000). Mustafa Kemal Paşa ve yıldırım ordular grup komutanlığı, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16 (47), 395-419.
Ulusan, Ş. (2008). Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne (Cemiyet-i Akvam) girişi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), VII (16-17), 237-258.
Vanoudheusden, R. (2010). Stéréotypes et varıation sémantique dans un corpus de presse sportive en Anglais et en Français. [doktora tezi]. Université de Poitiers UFR Lettres & Langues.
XIII. Yüzyıldan beri Türkiye türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla tarama sözlüğü. (1996). IV, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yusuf Ziya Öniş. (2023 28 Ağustos). 28 Ağustos 2023 tarihinde https://www.oktayaras.com/yusuf-ziya-onis/tr/29778/adresinden edinilmiştir.