CUMHURİYETİN İLANININ AMERİKAN VE SOVYET BASINI ÜZERİNDEN ANALİZİ

Büyük bir imparatorluk olan Osmanlı’dan sonra Cumhuriyet ilan edilmesi kuşkusuz hem dönemin en önemli gelişmesi hem de oldukça büyük bir haberdir. Haliyle Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı tüm dünya da olduğu gibi Amerika ve Sovyetler Birliğinde faaliyet sürdüren basında da yerini almıştır. Çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin resmi bir şekilde ilan edilmesi anlamına gelen cumhuriyetin ilanının Amerika ve Sovyet Birliği’nde faaliyet sürdüren basında yer alış biçimini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Birkaç metin dışında ilgili literatürde çok fazla yer almayan konunun irdelenmesi başta tarih ve iletişim olmak üzere pek çok disiplin açısından önem arz etmektedir. Karşılaştırmalı analiz yönteminin uygulanacağı çalışmada dönemin en önemli yayın organlarından The New York Times (ABD) ve Pravda (SSCB) gazeteleri örneklem olarak ele alınmaktadır. Özel bir gazete olan The New York Times hem Amerika Birleşik Devletleri’nde hem de dünya genelinde etkili olan bir gazetedir. Pravda ise literatürde parti gazetesi olarak ifade edilen ve devletin ideolojik aygıtı gibi iş gören bir gazetedir. İki farklı ülke gazetelerinin karşılaştırmalı analiziyle Cumhuriyetin ilanına olan küresel bakış ortaya konulmaktadır. Çalışma kapsamında gazetelerin 1923 yılı, 1 Ekim – 31 Aralık aylarını kapsayan 3 aylık dönemleri incelenmektedir. İçerik analiziyle incelenen gazetelerde cumhuriyetin ilanıyla ilgili toplam 11 habere ulaşılmıştır. Bu haberlerin analizleri duyuru ve açıklayıcı olmak üzere 2 kategori altında çözümlenmiştir. Bu kategoriler üzerinden her bir haber için; “haberin kaynağı” “haberin başlığı”, “haberin konusu”, “haberin öznesi” haberin tanımlanması”, “haberin doğrultusu” ve “haberin yeri” gibi özellikler üzerinden analiz yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet, Amerikan Basını, Sovyet Basını, The New York Times, Pravda

ANALYSIS OF THE PROCLAMATION OF THE REPUBLIC THROUGH THE AMERICAN AND SOVIET PRESS

The proclamation of a Republic after the Ottoman Empire, which is a great empire, is undoubtedly both the most important issue of the period and a very big news. For this reason, the proclamation of the Republic of Turkey has taken its place in the press, which is published in America and the Soviet Union, as well as all over the world. The study aims to analyze the way the proclamation of the republic, which means the official proclamation of the State of the Republic of Turkey, was covered in the press operating in the United States and the Soviet Union. The examination of the subject, which is not included in the relevant literature much except for a few texts, is important from the point of view of many disciplines, especially history and communication. In the study, where the comparative analysis method will be applied, The New York Times (USA) and Pravda (USSR) newspapers, one of the most important publications of the period, are considered as examples. The New York Times, a commercial newspaper, is a newspaper that is influential both in the United States and around the world. Pravda, on the other hand, is a newspaper that is expressed in literature as a party newspaper and functions as an ideological apparatus of the state. A comparative analysis of the newspapers of two different countries reveals the global perspective on the proclamation of the Republic. 1st October - 31st December, 3 monthly periods of the newspapers covering the year 1923 are examined within the scope of the study. In the preliminary research conducted on the newspapers to be examined by content analysis, a total of 11 news items were reached. The analysis categories of the study are in the form of announcements and explanatory. News are analyzed through these categories based on features such as “source of news”, “title of news”, “issue of news”, “subject of news” “definition of news”, “direction of news” and “locations of news”.

Keywords:

Republic, American Press, Soviet Press, The New York Times, Pravda,

PDF

___

Britannica, (2023). The New York Times. 20 Eylül 2023 tarihinde https://www.britannica.com/topic/The-New-York-Times adresinden edinilmiştir.
Chernomas, R. ve Hudson, I. (2016). Gatekeeper: 60 years of economics according to the New York Times. New York: Routledge.
Dursunoğlu (1946). Milli Mücadelede Erzurum. Ankara: Ziraat Bank Matbaası.
Eroğlu, H. (1998). Atatürk ve Cumhuriyet. Atatürk Araştırma Merkezi: Ankara.
Freedman, E. (2011). Theoretical foundations for researching the roles of the press in today's Central Asia. Eric Freedman ve Richard Shafer (Ed.), After the czars and commissars journalism in authoritarian post- Soviet Central Asia içinde (ss. 1-15) East Lansing, MI: MSU Press.
Güz, N. (1999). Cumhuriyetin ilanına basının bakışı. Selçuk İletişim, 1(1), 3- 12.
İnci, İ. (2019). Cumhuriyet düşüncesi ile ilgili gelişmeler ve cumhuriyetin ilanına yönelik tepkiler. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 337-354. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.595868
Kılıç, A. (1955). Atatürk’ün Hususiyetleri. İstanbul: Sel.
Kopar, M. (2016). Cumhuriyetin kuruluş yıllarında basın iktidar ilişkisi (1920-1925) . Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosya Bilimler Dergisi, 40(1), 117-135.
Mueller, J. K. (1998). Staffing newspapers and training journalists in early Soviet Russia. Journal of Social History, 31(4), 851–873. http://www.jstor.org/stable/3789304
Özalp, K. ve Özalp, T. (1992). Atatürk’ten Anılar, Her Yönüyle Atatürk. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pravda. (1923a, 6 Ekim). Türkiye-Cumhuriyet. 14 Temmuz 2023 tarihinde https://www.eastview.com/resources/gpa/pravda/ adresinden edinilmiştir.
Pravda. (1923b, 11 Ekim). Ankara Türkiye’nin başkenti. 17 Temmuz 2023 tarihinde https://www.eastview.com/resources/gpa/pravda/ adresinden edinilmiştir.
Pravda. (1923c, 28 Ekim). Türkiye kabinesi istifa etti. 6 Temmuz 2023 tarihinde https://www.eastview.com/resources/gpa/pravda/ adresinden edinilmiştir.
Pravda. (1923d, 31 Ekim). Türkiye Cumhuriyeti, SSCB’nin selamlaması. 19 Temmuz 2023 tarihinde https://www.eastview.com/resources/gpa/pravda/ adresinden edinilmiştir.
Pravda. (1923e, 12 Aralık). Karşı devrimcilerin entrikaları. 21 Temmuz 2023 tarihinde https://www.eastview.com/resources/gpa/pravda/ adresinden edinilmiştir.
Shafer, R. (2011). Soviet foundations of the post-ındependence press in Central Asia. Eric Freedman ve Richard Shafer (Ed.), after the czars and commissars journalism in authoritarian post-Soviet Central Asia (ss. 19-34) içinde. East Lansing, MI: MSU Press.
Temiztürk, H. (2019). Kolonyal dönemden Trump çağına Amerikada gazetecilik. İstanbul: Kopernik. The New York Times. (1923a, 5 Ekim). Türkiye de 4 veya 5 yıl görev süreli ve bir başkanlı cumhuriyet ilan edilecek. 15 Agustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/05/106010289.html?pageNumber=1 adresinden edinilmiştir.
The New York Times. (1923b, 30 Ekim). Ankara oyu Türkiye'yi Cumhuriyet yapıyor -Kemal Paşa ilk cumhurbaşkanı seçildi-. 5 Ağustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/30/106015259.html?pageNumber=1 adresinden edinilmiştir.
The New York Times. (1923c, 6 Ekim). Başka bir cumhuriyet. 17 Ağustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/06/106010698.html?pageNumber=14 adresinden edinilmiştir.
The New York Times. (1923d, 28 Ekim). Türkiye'de cumhuriyet planı neden kontrol edildi. 20 Ağustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/28/105934279.html?pageNumber=174 adresinden elde edilmiştir.
The New York Times. (1923e, 31 Ekim). Türkler yeni Cumhuriyeti’ni eleştiriyor -İstanbul Gazetesi başkana verilen yetkilerin aşırı olduğunu açıklıyor-. 20 Ağustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/31/104970590.html?pageNumber=19 adresinden edinilmiştir.
The New York Times. (1923f, 31 Ekim). Anadolu cumhuriyeti. 25 Ağustos 2023 tarihinde https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1923/10/31/104970538.html?pageNumber=14 adresinden edinilmiştir.
Yurdigül, A. ve Erdoğan Çakar, B. (2019). Sovyet basınında Türkiye ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı: Pravda ve İzvestiya gazeteleri örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (47), 273-294. https://doi.org/10.21563/sutad.855821