Nehcü’l-Ferâdîs’te Hâl Eki Bağlamında +DIn Şeklinin Kullanımı

Türk Dili için yapılan ek sınıflandırılmalarına bakıldığında yaygın olan görüş eklerin yapım ve çekim eki olarak iki ana başlık altında değerlendirilmesidir. Oysaki Türk Dili ekleşme sistemi bakımından incelendiğinde yandaş karşıtlık ilişkisinde on ek çeşidine sahiptir. Hâl eki de bunlardan biridir. Hâl ekleri, bir ismin fiil ile kurduğu ilişki boyutunda görev yapması sebebiyle, çekim ekleri ve diğer ek sınıflarından ayrı ve müstakil bir ek sınıfını temsil etmektedirler. Çünkü çekim ekleri gibi cümle kurma görevleri yoktur. Hâl eki diğer dokuz ek sınıfı gibi bir üst fonksiyondur ve kendine bağlı alt fonksiyonları içerir ve bu alt fonksiyonların sınırı çizilemez. Yani kaç tane hal eki fonksiyonu vardır net bir sayı verilemez. Bir şekli bulunduğu yerden soyutlayıp ona bir görev etiketi yapıştırmak, diğer bir değişle şekil odaklı yaklaşmak bizim dilimizin ekleşme sistemine aykırı bir durumdur. Yerleşik dil bilgisi anlayışında hâl eklerine baktığımızda şekil odaklı bir değerlendirme söz konusudur. Her hâl için belirlenen belli bir şekille etiketleme yapılmıştır. İşlev ikinci plana atılarak eke sınırlı bir fonksiyon biçilmiştir. Tüm bunlar yaygın görüşteki tartışılması gereken tarafları gün yüzüne çıkarır. Olması gereken o şeklin bulunduğu yere göre fonksiyonunu tespit etmektir. Bu gerçekten hareketle bu calışmada Nehcü’l Ferâdîs’ten alınan örneklerle +DIn şeklinin hâl eki bağlamında fonksiyon ve şekil ilişkisi incelenmiştir. Söz konusu ekin hangi fonksiyonları icra ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nehcü’l Ferâdîs, ek, fonksiyon, +DIn, hal eki

THE NOVELTY OF BIOGRAPHY TERMINOLOGY IN THE LIGHT OF SALIM’S BIOGRAPHY

Divan Literature which produced works in several fields from late 13th century to the second half of 19th century went through a peak period in 16th century when it was enlivened by many poets besides reaching maturity in terms of richness in form, content and harmony. To leave his individual mark, while still following the tradition each poet somehow differed in terms of articulation, tone, imagination, poetic theme and vocabulary. The different trends in these aspects brought novelty to these poets. Poet biographies which are literary, social, political, economic and cultural documents of the time are the basic sources which we can rely on in shedding light on these aspects of the poets. In this paper, we attempt to specify the terms and phrases which define novelty in Salim Efendi’s “Biography of Poets”, and to reach a conclusion based on the considerations about the criteria of novelty.

Keywords:

Poet biographies, Salim’s Biography, terminology,

PDF

___

Adalı, Oya (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
B. Ali, Mahmut (2014). Nehcü’l Ferâdîs Uştmahlarnıŋ Açuk Yolı (Cennetlerin Açık Yolu) I-II-III Metin, Dizin-Sözlük, Tıpkıbasım. yay. Semih Tezcan, Hamza Zülfikar, Dizin-Sözlük Aysu Ata. çev. János Eckmann. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları Banguoğlu, Tahsin (2015). Türkçenin
Aysu Ata. çev. János Eckmann. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Banguoğlu, Tahsin (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
Bilgegil, Kaya (2014). Türkçe Dilbilgisi. Konya: Salkım Söğüt Yayınları.
Buran, Ahmet (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl Ekleri). Ankara: TDK Yayınları.
Demir, Tufan (2004). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları.
Deny, Jean (1921). Türk Dilbilgisi (Osmanlı Türkçesi). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Dilaçar, Agop (1971). Gramer Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Ankara: TDK Yayınları.
Ediskun, Haydar (2003). Türk Dilbilgisi Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Eker, Süer (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
Ercilasun, Ahmet Bican vd. (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, Muharrem (2009). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gencan, Tahir Nejat (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
Karaağaç, Günay (2012). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
Tekin, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9). Ankara: Şafak Matbaacılık.
Turan, Zikri (2016). Türk Dilinin Eklerini Sınıflandırmanın Esasları. İstanbul: TDK Türk Dilbilgisi