Hastalıklı Çağın Marazîleri: Selahattin Enis Romanlarında Hastalık

1892-1942 yılları arasında yaşayan Selahattin Enis, romancı, hikâyeci ve gazeteci olarak tanınır. İlk romanını 1910 yılında yayımlayan yazarın, sekiz romanı ve bir hikâye kitabı vardır. Otuz yıl kadar gazetecilik yapan Enis, farklı gazetelerde çok sayıda makale, deneme, fantezi türünde yazılar da yayımlamıştır. Edebiyat tarihinde ismini sık duyamadığımız yazar eserlerinde natüralizm akımına bağlı kalmış, Balkan Savaşı’ndan Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar olan dönemi içine alarak toplumdaki yozlaşmayı dile getirmiştir. Edebiyatın amacının toplum sorunlarını anlatmak olduğunu düşünen yazar, romanlarında cephe gerisinde kalan şehirli insanların kötülüklerle örülü hayatını kaleme alırken hastalık kavramından yararlanmıştır. Verem, zatürree gibi “fizikî” hastalıkların yanı sıra zevk düşkünlüğü, kıskançlık gibi “ruhî” hastalıklara; fuhuş, kumar gibi “toplumsal” hastalıklara sıklıkla başvurmuştur. Bu makalede Enis’in Neriman, Sârâ, Zaniyeler, Orta Malı ve Cehennem Yolcuları adlı romanları bahsedilen hastalıklar çerçevesinde değerlendirilecek, savaş yıllarında yaşanan aksaklıkları dile getirmede hastalıkların ne gibi bir işleve sahip olduğu ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Selahattin Enis, hastalık, manevi hastalık, ruhî hastalık, toplumsal hastalık

Infections of the Diseased Age: Disease in Selahattin Enis Novels

Selahattin Enis, who lived between 1892-1942, is known as a novelist, storyteller and journalist. The author, who published his first novel in 1910, has eight novels and one story book. Enis, who has been a journalist for thirty years, has also published many articles, essays, and fantasy articles in different newspapers. In the history of literature, the author, whose name we have not heard often, reflected the naturalism movement in his works and expressed the degeneration in the society by including the period from the Balkan War to the end of the War of Independence. Believing that the purpose of literature is to explain the problems of society, the writer made use of the concept of illness in his novels while writing about the lives of city-dwellers who are behind the front lines. In addition to “physical” diseases such as tuberculosis and pneumonia, “mental” diseases such as delight and jealousy; he frequently resorted to “social” diseases such as prostitution and gambling. In this article, Enis' novels Neriman, Sârâ, Zaniyeler, Orta Malı and Cehennem Yolcuları will be evaluated within the framework of the mentioned diseases, and what function the diseases have in expressing the problems experienced during the war years will be revealed.

Keywords:

Selahattin Enis, illness, spiritual illness, mental illness, social illness,

PDF

___

Arslan, N. G. (2003). Selahattin Enis’in romanlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarına bir bakış. Dergâh Yayınları.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (1328/1911). Neriman/Baharlar yahut hazanlar. Dersaadet: Cemiyet Kütüphanesi.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (1335/1919). Kaplan’ın meslekî ve hücum sahaları. Kaplan, 23 Teşrinevvel, 1, 1-3.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (1338/1922). Tanzimattan sonraki edebiyatımız üzerine bir vakfe. Düşünce, 8 Haziran, nr. 6(8), 96-97.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (2011). Zaniyeler. İstanbul: İletişim Yayınları.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (2016). Sârâ & cehennem yolcuları. Kesit Yayınları: İstanbul.
[Atabeyoğlu] Selahattin Enis (2017). Orta malı. Koç Üniversitesi Yayınları: İstanbul. Başkut, C. F. (1942). Selahattin Enis ile senelerce evvel yapılmış bir mülakat. Servetifünun (Uyanış), 18 Haziran, nr. 2391, 55-57.
Çıkla, S. (2016). Edebiyat ve hastalık. İstanbul: Kapı Yayınları.
Çılgın, A. S. (2003). Edebiyata yansıyan kriz: Sözde Kızlar ve Zaniyeler örneği. U.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, 4, 139-156.
Mert, D. (2021). Türk romanında hastalık ve doktor tipolojisi (1900-1950) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi], İstanbul Arel Üniversitesi.
Özgül, M. K. (Haz.) (2000). Bataklık çiçeği. Arma Yayınları: İstanbul, 2. baskı.
Sontag, S. (2020). Metafor olarak hastalık-aids ve metaforları. (Osman Akınhay çev.). İstanbul: Can Yayınları.
Taşdelen, V. (2015). Hastalık durumları ve şifa olarak söz. Hece, 225, 97-101.
Tane, V. (2012). Selahattin Enis Atabeyoğlu’nun hayatı ve eserleri üzerine bir araştırma. [Yayımlanmış Doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
Uraldı, C. (2015). Edebiyat ve sağlık. Hece, 225, 101-102.
Woolf, V. (1987). Hasta olmak üzerine (Meltem Ahıska çev.). Defter, 2, 61-69.