Cemşîd’in Yolculuğu: “Cemşîd ü Hurşîd” Mesnevîsinin Joseph Campbell’in Monomit Kuramına Göre İncelenmesi

Joseph Campbell (ö. 1987), analitik psikoloji alanının mühim isimlerinden biri olan Carl Gustav Jung’un (ö. 1961) “arketip” tespitleri arasından “kahraman arketipi” üzerinde detaylı bir inceleme yapmıştır. Bilhassa mitler, efsaneler ve destanlardan aldığı örnekleri mukayese ederek bu anlatılar arasındaki ortaklık ve benzerlikleri tespit etmeye çalışmıştır. Campbell, farklı kültür ve tarihlere ait birbirinden çeşitli anlatılardaki bu ortaklık ya da benzerliklerden yola çıkarak “monomit kuramı”nı geliştirmiştir. Bu kuramın ortaya koyulmasında Jung’un “kolektif bilinçdışı” kavramını esas alan Campbell, birçok anlatının kahramanının aynı döngüsel çevrim içinde yol aldığını tespit etmiş ve bu ortaklıktaki evrensel sembollerin analizini yapmıştır. “Monomit kuramı” ve “arketipsel sembolizm” gibi kavramlar bugün pek çok kurgusal metni çözümlemede bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada da Cemşîd ü Hurşîd mesnevîsi, kahraman arketipi üzerinden “yola çıkış - erginlenme - geri dönüş” aşamaları bağlamında incelenmiştir. Böylece bahsi geçen döngüsel çevrimde ilerleyen bir kahraman olarak Cemşîd’in yolculuğu sırasında karşılaştığı eşik ve sınavlar ile nihayetinde elde ettiği zaferin sembolik dili çözümlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cemşîd ü Hurşîd, Joseph Campbell, kahraman arketipi, monomit.

Cemşîd’s Journey: Analysis of the “Cemşîd ü Hurşîd” Masnavi According to Joseph Campbell’s Monomtyh Theory

Joseph Campbell (d. 1987) made a detailed analysis on the "hero archetype" among the "archetype" determinations of Carl Gustav Jung (d. 1961), one of the important names in the field of analytical psychology. In particular, he tried to determine the commonality and smilarities between these by comparing the examples he took from myths, and epics. Based on these commonality or similarities in various narratives belonging to different cultures and histories, Campbell developed the “monomyth theory”. Based upon Jung's concept of the "collective unconscious", Campbell detects that the protagonists of many narratives travel in the same circular cycle and analyzes the universal symbols in this resemblance. Concepts such as "monomyth theory" and "archetypal symbolism" are used as method to analyze many fictional texts. In this study, the masnavi of “Cemşîd ü Hurşîd” is examined in the context of the stages of departure-initiation-return through the hero archetype. The symbolic language of the threshold and tests that Cemşîd faced during his journey and the victory he finally achieved was tried to be analyzed.

Keywords:

Cemşîd ü Hurşîd, Joseph Campbell, hero archetype, monomyth.,

PDF

___

Akalın, M. (1975). Ahmedî, Cemşîd ü Hurşîd. Sevinç Matbaası.
Arıkan, S. E. (2021). Campbell’in monomit kuramı bağlamında Kökin Erkey destanı. Kültürel Miras Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 16-21.
Armstrong, K. (2006). Mitlerin kısa tarihi. (Dilek Şendil Çev.). Merkez Kitapları.
Banarlı, N. S. (1939). Ahmedî ve Dâsitân-ı Tevârih-i Mülûk-i Âl-i Osman. Türkiyat Mecmuası, 6 (1), 49-176.
Bayrakdarlar, T. (2016). Joseph Campell’in monomit kuramı bağlamında Boston destanı. VI. Uluslararası Köroğlu Sempozyumu.
Bozkurt, K. (2019). Benlik hazinesinin keşfinde İskender’in içsel yolculuğu. Turkish Studies Language and Literature, 14 (3), 1095-1125.
Campbell, J. (2017). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (Sabri Gürses Çev.). İthaki Yayınları.
Doğan, A. (2015). Cem Sultan’ın Cemşîd ü Hurşîd Mesnevisi’nde ‘Kahramanın Sonsuz Yolculuğu’. International Journal of Social Science, 33, 135-145.
Durmuş, G. (2015). Campbell’ın monomit kuramı bağlamında Manas destanı: bir kahramanın sonsuz yolculuğu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (2), 67-76.
Dursun, A. &Torun, D. (2017). Begil oğlu Emren anlatısında kahramanın sonsuz yolculuğu. Söylem Filoloji Dergisi, 2 (2), 250-256.
Ege, F. (2021). Campbell’ın monomit ve Jung’un arketip kavramları bağlamında “traktrak kabakcığım” masalının incelenmesi. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (17), 231-243.
Eliade, M. (2001). Mitlerin özellikleri. (Sema Fırat Çev.). OM Kuram Yayınları.
Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve sonrası. Remzi Kitabevi.
Gürses, İ. (2007). Jung’cu arketip teorisi bağlamında tasavvufî öykülerin değerlendirilmesi: sîmurg örneği. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 16 (1), 77-96.
Güzel, C. (2014). Monomit teorisi bağlamında bayan Toolay destanı. TÜBAR, XXXVI, 191-206.
İçli, A. (2013). Ruh’un kendine yolculuğu: arketipsel sembolizm bağlamında Sıhhat ü Maraz üzerine bir inceleme. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish Turcic, 8 (13), 1017-1030.
İnce, A. (2000). Cem Sultân, Cemşîd ü Hûrşîd. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kaçmaz, R. (2021). Tulum hoca destanı’nın monomit kuramına göre incelenmesi. Kültürel Miras Araştırmaları Dergisi, 2(1), 30-39.
Karagözlü, V. (2012). arketipsel sembolizm bağlamında Mihr ü Vefâ mesnevisinin incelenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish Turcic, 7 (1), 1405-1421.
Kasımoğlu, S. (2017). Şehriyar’ın bin bir masal gecesi: balinanın karnı sembolünün bir örneği olarak masal diyarı. Folklor/Edebiyat Dergisi, 23 (90), 61-74.
Kavut, S. (2020). Carl Gustav Jung: kavramları, kuramları ve düşünce yapısı üzerine bir inceleme. International Journal of Cultural and Social Studies, 6 (2), 681-695.
Kaya, M. (2019). Manas’ın yolculuğu (Joseph Campbell’in yöntemine göre manas destanının incelenmesi). Bengü Yayınları.
Kırgız, Ş. (2018). Joseph Campbell’in monomit kuramı üzerine bir çalışma: Siegfried’in sonsuz yolculuğu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (86), 107-120.
Kuloğlu, N. (1989). Abdî, Cemşîd ü Hurşîd (inceleme-metin). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Okur Meriç, M. (1997). Cem Sultan’ın Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi (inceleme-metin). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Saltık Özkan, T. (2009). Kahramanın yolculuğu bağlamında Bamsı Beyrek ve erginleme süreci. Millî Folklor Dergisi, 21 (89), 27-33.
Tepeköylü, İ. (2016). Âşık Garip hikâyesinin Joseph Campbell’in monomitos aşamalarıyla incelenmesi. JASS Studies, 47, 419-428.
Tokyay, M. N. (2011). “Perseus” kahramanlık mitinin arketipsel sembollerle incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (19), 193-205.
Ünver, İ. (1977). Ahmedî’nin Cemşîd ü Hûrşîd mesnevisi üzerine. Türkoloji Dergisi, 7 (1), 171-180.