Cumhuriyet’in İlk 100 Yılında Mecliste Bulunan Siyasi Partiler

Siyasi Partileri konu alan bu çalışmamızda Cumhuriyet’in ilanından sonraki ilk 100 yılda gerçekleşen seçimlerde meclise girebilen siyasi partiler kronolojik olarak ele alınmıştır. Mecliste bulunan siyasi partileri derleyerek kaleme almamızın en önemli sebebi 100 yıl içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin siyasi partiler ışığında zaman içerisindeki değişimini ve dönüşümünü göstermektir. Bugüne kadar gerçekleşen seçimler ve meclisin faaliyetlerini ihtiva eden çalışmalar yapılmış olsa da bu çalışmalar meclisin değişim ve dönüşümünü net olarak belirtememiştir. Var olan çalışmalar da popüler kültür yazılarından öteye gidememiştir. Dolayısıyla bu konudaki akademik boşluk giderilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın ana kaynakları ilk olarak Yüksek Seçim Kurulu raporlarıdır. Bu raporlardan hareketle meclise giren siyasi partilerin varlığı tespit edilmiştir. TBMM Tutanakları ile siyasi partilerin faaliyetleri göz önünde bulundurulmuştur. Aynı zamanda dönem gazetelerinde çıkan haberler siyasi partilerin oluşumu hakkında bilgi vermiştir. Böylece elde edilen bulgular bu alanda yapılan çalışmalarda yer alan akademik bilgiler ile desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Meclis, Siyasi Parti, Seçim, Demokrasi, TBMM.

Political Parties İn The Parliament İn The First 100 Years Of The Republic

In this study, which is about political parties, the political parties that were able to enter the parliament in the elections that took place in the first 100 years after the proclamation of the Republic were discussed chronologically. The most important reason why we compile and write the political parties in the parliament is to show the change and transformation of the Turkish Grand National Assembly in the light of political parties in 100 years. Although there have been studies covering the elections and the activities of the assembly so far, these studies could not clearly indicate the change and transformation of the assembly. Existing studies could not go beyond popular culture writings. Therefore, the academic gap on this subject has been tried to be filled. The main sources of our work are primarily the reports of the Supreme Election Board. Based on these reports, the existence of political parties entering the parliament was determined. The Minutes of the Grand National Assembly of Turkey and the activities of the political parties were taken into consideration. At the same time, the news in the newspapers of the period gave information about the formation of political parties. The findings thus obtained were supported by the academic information in the studies conducted in this field.

Keywords:

Council, Political Party, Election, Democracy, TBMM.,

PDF

___

Akgün, B. ve Çelik, M. (2020). TBMM’nin XVIII. Dönemi. Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 613-644.
Akşam Gazetesi, 16.04.1931.
Akşam Gazetesi, 27.03.1939.
Altunoğlu, M. (2015). 2015 Seçimleri ve Türkiye’de Hakim Parti Dönemi, Seta.
Ataay, F. (2020). Ekonomik Kriz, Siyasi Kutuplaşma ve Terör Gölgesinde 1977 Seçimleri. Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 537-560.
Atılgan, G. ve Saraçoğlu, C. ve Uslu, A. (2015). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, Yordam Kitap.
Ayata, A. ve Takkaç, H.S. (2021). Türkiye’de Muhafazakar Sağ İktidarların Dış Politika Vizyonu, Efe Akademi. Aydoğan, P. (2020). Demokrasiye Geri Dönüş: Türk Parlamento Tarihinde XII. Dönem (1961-1965). Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 427-452.
Cumhuriyet Gazetesi, 06.12.1934.
Cumhuriyet Gazetesi, 27.05.1946.
Cumhuriyet Gazetesi, 03.05.1954.
Cumhuriyet Gazetesi, 30.11.1987.
Cumhuriyet Gazetesi, 01.03.1997.
Çakırbaş, A. (2020). TBMM’de Gayrimüslim Milletvekilleri, Hiperlink.
Demirel, A. (2014). Tek Partinin İktidarı Türkiye’de Seçimler ve Siyaset, İletişim.
Duran, B. ve Miş, N. ve Babacan, A. (2023). Ak Parti ve Türkiye’nin Dönüşümü, SET Vakfı.
Dursunoğlu, İ. (2022). Türk Demokrasi Süreç, Yapı ve Tartışmalar, Efe Akademi.
Erdoğan Tosun, G. (2020). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde XX. Dönem (1995-1999).
Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 681-730.
Eroğul, C. (2014). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Yordam.
Gençkaya, Ö.F. (2020). XIX. Dönem TBMM Ve ‘’Yeniden Koalisyonlar’’ Döneminin Başlangıcı. Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 645-681.
Gözler, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, 1, Ekin Basım.
Göknel, E. (2019). Seçim Nasıl Kazanılır ve Osmanlı’dan Türkiye’ye Seçim Tarihi, Kanes.
Gülcan, Y. (2001). Cumhuriyet Halk Partisi, Alfa.
İba, Ş. (2020). Parlamento Tarihimizde ‘’II. Meclis’’. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 123-154.
Karataş, M. (2022). Türk Demokrasi Tarihi Liderler, Partiler ve Seçimler, Efe Akademi. Kaynar, M.K. (2015). Türkiye’nin 1950’li Yılları. İletişim.
Kireçci, M.A. ve Çekiç, C.E. (2020). 1927 Seçimleri ve Sonuçları: Tek Partili Rejimin Temelleri. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 155-180.
Komşuoğlu, A. (2020). 1969 Seçimleri Ve XIV. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi. Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 477-512.
Kurtcephe, İ. ve Beden, A. (2015). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Eğitim.
Küçük, A. (2020). IX. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi: Tek Parti Döneminin Sonu ve 14 Mayıs 1950 Seçimleri. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 333-360.
Milliyet Gazetesi, 14.05.1950.
Milliyet Gazetesi, 27.10.1961.
Milliyet Gazetesi, 08.01.1975.
Miş, N. (2020). Parlamenter Demokrasinin 1954-1957 Arası Dönemi. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 361-388.
Özkan, M. ve Çiftçi, S. (2020). V. Yasama Dönemi (1935-1939) Dünya Savaşı’nın Eşiğinde Tek Parti İktidarının Kurumsallaşması: Parti-Devlet Özdeşliği. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 211-238.
Öztürk, Y. (2017). Devrimler İsyanlar Darbeler, DBY.
Sadoğlu, H. (2020). Bürokratik Vesayette Yol Ayrımı: XXIII. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi (2007-2011). Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 795-822.
Şavkılı, C. (2020). 1957 Seçimleri ve XI. Dönem TBMM ve Faaliyetleri. Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 389-426.
Şık, Ş. (2022). Seçim İstatistikleri 2009-2019, YSK.
Tanör, B. (2019). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi.
Tekin, Y. ve Okutan Ç.M. (2020). TBMM’de VIII. Dönem: Tek Parti Rejiminin Sonu (1946-1950). Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 297-332.
Toktaş, Ş. ve Görür, S. (2020). Türk Siyasal Hayatından Görünümler: 1965 Genel Seçimleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi (10/10/1965-11/10/1969). Yüzüncü Yılında TBMM, II, Ankara, ss. 453-476.
Tuncer, E. (2002). Osmanlı’dan Günümüze Seçimler, Tesav.
Türkan, E. ve Çınar, Ö. (2020). Türkiye’de Yapılan Seçim İttifaklarının Seçim Sonuçlarına Etkisi, Hiperlink.
Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Bilgi.
Uyar, H. (1998). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut.
Vakit Gazetesi, 01.03.1943.
Yılmaz, M. (2020). 1931 Seçimleri ve TBMM’nin IV.Dönemi (1931-1935). Yüzüncü Yılında TBMM, I, Ankara, ss. 181-210.
Yüksek Seçim Kurulu 1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri. (t.y.). 22 Ağustos 2023 https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3007 tarihinde adresinden erişildi.
Yüksek Seçim Kurulu, https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3007.
Zariç, S. (2021). 1983-93 Yılları Arasında Türk Siyasal Hayatında Anavatan Partisi ve Turgut Özal’ın Partideki Rolü, Hiperlink.