Servet-i Fünûn topluluğunun nesirdeki en önemli ismi olan Halit Ziya Uşaklıgil, roman türünün edebiyatımıza yerleşmesinde tartışmasız bir yere sahiptir. Mai ve Siyah romanı, başkişinin kaygı ile umut, hayal ile hakikat, arzular ile ihtiyaçların birbiriyle çatıştığı ve sonuçta hayal kırıklığı ile sonuçlanan kendini gerçekleştirme sürecini ele alır. Başkişinin hayallerle gerçekler arasındaki dengeyi kuramadığı bu süreçte temel sorun yanılsama içerisinde olmasıdır. Romanda başkişi Ahmet Cemil, ihtiyaçlarından çok, arzularına göre hareket eden bir karakter konumundadır. Yenik, başarısız, romantik ve hayalperest bir karakter olan Ahmet Cemil’in amacı; bilinçaltında yer etmiş eksiklik ve yetersizlik duygularından kurtulmaktır. O, bireyleşme sürecinde para, şöhret, aşk ve sanat gibi araçlara ihtiyaç duyar. Paranın getireceği ekonomik rahatlık, edebiyat yoluyla oluşacak şöhret ve aşk yoluyla gelecek duygusal yaşam onun için simgesel birer güç kaynağıdır. Edebiyat ve aşk Ahmet Cemil’in kendini gerçekleştirme sürecinde aslî araçları olurken, babasızlık ve parasızlık bu süreçteki en büyük engelleridir. Edebiyat ve aşk onun için bir tür ölümsüzlük kapısıdır. Para ise hayatını değiştirecek, arzuları gerçekleştirme imkânı verecek ve kaybedilen baba otoritesini yeniden kazandıracak bir araçtır. Çalışmanın amacı Mai ve Siyah’ta, başkişinin kendini gerçekleştirme sürecinde araç olarak gördüğü sanat ve aşka yüklediği anlamı çözmek ve başarısızlığına neden olan babasızlığın ve parasızlığın etkisini belirlemektir. Çalışmada metne psikanalitik bakış açısıyla yaklaşılmıştır.