Malatya Beş Konaklar Etnografya Müzesi’nde Bulunan Bir Gurup Şifa Tası

İnsanoğlunun tarih sahnesinde belirdiği günden bu yana dinler, insan yaşamını biçimlendirdiği bilinmektedir. Dinlere bağlı gelişen inançlar tapınaklar, mezar anıtları ve çok sayıda el sanatları ürünlerinin açığa çıkmasında önemli bir rol oynamıştır. Ortaya çıkan tüm bu öğeler, toplumlara ait kimliklerinin önemli unsurlardan birini oluşturmaktadır. Ruhen ve bedenen tarih boyunca insanoğlu pek çok şeyden şifa bulmak amacıyla medet aramıştır. Geçmişten günümüze dek insanlar şifa bulmak için genellikle iki arayış içine girmişlerdir. Bunlardan birisi tıbbi yollar iken diğeri ise tüm toplumların ortak bir belirtisi olarak her toplumda görülen din ve bu kapsamda süre gelen kutsal kitaplardır. Dine bağlı olarak gelişen şifa tasları, insanlar tarafından iki farklı şekilde şifalanma ihtiyacını gidermek amacıyla kullanmıştır. Bunlardan birisi bedene ait hastalıklardan kurtulmak, diğeri ruhsal sıkıntılardan ayıklanmak içindir. Şifa tasları, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle Anadolu kültürünün önemli bir parçası haline gelen inanç geleneklerinin günümüze aktarılmasında, önemli bir etnografik eser grubudur. Bu bağlamda çalışmanın esasını oluşturan Malatya Beşkonaklar Etnografya Müzesi’nde bulunan bir grup tas ele alınarak, ait oldukları dönemin inanç geleneklerine bağlı şifa arama anlayışı ile sanat pratikleri irdelenmeye çalışılmıştır.

A Group of Healing Bowls in the Malatya Beş Konaklar Ethnography Museum

Religions have been known to shape human life since the day when mankind appeared on the stage of history. Beliefs built upon religions have played an important role in the emergence of temples, grave monuments and numerous handicraft products. All these emergent elements constitutes one of the important factors of the identities of societies. Throughout history, human beings have hoped for help from many things, spiritually and physically, in order to heal. From past to present, people have sought mainly two ways for healing. One of them is the medical path, while the other is the religion which is observed in every society as a common symptom of all societies and the sacred books which subsist within this framework. Healing bowls developed based on religion had been used by people to satisfy the need for healing in two different ways. One of them is for getting rid of the diseases of the body and the other is for recovering from mental problems. Healing bowls are an important group of ethnographic works in the transfer of belief traditions, which became an important part of Anatolian culture with the acceptance of Islam by the Turks, to the present day. In this context, by examining a group of bowl in Malatya Beşkonaklar Ethnography Museum which forms the basis of the present study, the art practices were tried to be examined with the understanding of healing quest based on the belief traditions of the period they belonged to.

PDF

___

Akçadağ, G. (2016). Malatya şehir adı ve şehrin tarihi süreçleri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, (9), 189. https://dergipark.org.tr/download/issue-full- file/29978 internet adresinden, 10 Mayıs 2019 tarihinde erişilmiştir.
Akı, A. (2013). Ankara Etnografya Müzesi’ndeki şifa tasları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Bingöl, F. R. I. (1999). Anadolu Medeniyetler Müzesi, antik takılar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Develioğlu, F. (1998). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Emiroğlu, İ. (2010). Konya’da hamam kültürü ve kullanım eşyaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Ankara.
Gedük, S. (2017). Suyun iyileştirici gücü, şifa kapları. Kültür, Sanat, Şehir, Mevsimlik Tematik Dergi, Güz(2), 358-359. https://zdergisi.istanbul/media/magazines/pdf/Z2-small_EoczDc5.pdf internet adresinden, 20 Mayıs 2019 tarihinde erişilmiştir.
Portakal, R. (2000). Taşlar ve simgeleri. P, Sanat Kültür Antika Dergisi, (17), 133-135.
Perk, H. ve Paksoy, İ. G. (2011). Duanın sudaki gizemi şifa tasları Haluk Perk koleksiyonu. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
Tali, Ş. (2013). Kayseri Etnografya Müzesi’nde bulunan şifa tasları ve sanatı üzerine. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish orTurkic Volume 8(8), 2120-2122. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.5176
Topçu, E. (2010). Şifa taslarının Türk tıp folklorundaki yeri, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Eylül, Ekim, Kasım, (16), 88-92.
Masaracı, Y. (2007). İnanç dünyamızın gizemli objeleri. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları (İSMEK) El Sanatları Dergisi, (4), 156. http://ismek.ist/files/ismekOrg/File/ekitap/el_sanatlari/dergi4.pdf internet adresinden, 15 Haziran 2019 tarihinde erişilmiştir.
Sözen, M. ve Tanyeli U. (2014). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi Yayınları.