Özlem ÖZEN KOÇ, Sümeyra SOYSAL, Filiz BİLGE

Ergenlerde Bilinçli Farkındalık ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkide Cinsiyetin Düzenleyici Rolü

Bu araştırmada ortaokula devam eden ergenlerin bilinçli farkındalık ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin cinsiyete ve sınıf düzeyine göre farklılaşıp farklılaşmadığı ve bilinçli farkındalık puanlarının psikolojik iyi oluş düzeylerini yordayıp yordamadığı araştırılmıştır. Ayrıca bilinçli farkındalık ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki ve bu ilişkide cinsiyetin düzenleyici etkisi incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 2021-2022 eğitim öğretim yılında Ankara’nın Çankaya ilçesindeki bir devlet okulunun beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıfına devam eden 149’u kadın ve 184’ü erkek olmak üzere toplam 333 öğrenciden oluşmuştur. Araştırmada bilinçli farkındalık düzeyini belirlemek için Çocuk ve Ergenler için Bilinçli Farkındalık Ölçeği (ÇEBFÖ), psikolojik iyi oluş düzeylerini belirlemek için de Stirling Çocuklar İçin Duygusal ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (SÇDPİOÖ) kullanılmıştır. Araştırmada ölçek puanlarının normallik varsayımı basıklık ve çarpıklık katsayıları incelenerek değerlendirilmiştir. Normallik varsayımının sağlanması nedeniyle verilerin analizinde t testi, ANOVA, regresyon analizi ve Pearson Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Ölçeklerin yapı geçerliğinin test edilmesinde doğrulayıcı faktör analizi (DFA) kullanılmıştır. ÇEBFÖ’nün Cronbach alfa değeri .70, SÇDPİOÖ’nin ise .90 olarak bulunmuştur. Araştırmada kadın ve erkek öğrencilerin bilinçli farkındalık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark gözlenmiştir. Bilinçli farkındalık ve psikolojik iyi oluş puanları sınıf düzeyine göre anlamlı farklılık göstermemiştir. Bilinçli farkındalığın psikolojik iyi oluşun anlamlı bir yordayıcısı olduğu bulunmuştur. Kız öğrencilerde bilinçli farkındalığın psikolojik iyi oluşu yordama etkisi erkek öğrencilerde daha yüksek bulunmuştur. Bulgular literatür çerçevesinde tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

ERgenlik, Psikolojik İyi oluş, Bilinçli FArkındalık

PDF

___

Akın, A., Yılmaz, S., Özen, Y., Rabia, S. ve Özhan, Y. (2016, 14-15 Nisan). Stirling çocuklar için duygusal ve psikolojik iyi oluş ölçeği’nin Türkçe formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Sakarya. V. Sakarya’da eğitim araştırmaları kongresi bildiri kitabı içinde (74-80). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Basımevi.
AMRA (2022) American Mindfulness Research Association, Library. https://goamra.org/Library
Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 125-143.
Başaran, M., Erol, M. ve Yılmaz, D. (2020). 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin psikolojik sağlamlıkları ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 290-303. 10.21733/ibad.798643
Bishop, S. R. (2002). What do we really know about mindfulness-based stress reduction? Psychosomatic Medicine, 64(1), 71-83.
Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (3. Baskı). Ankara: PEGEM Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö. ve Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (28. baskı). Ankara: PEGEM.
Brown, K. W. and Ryan, R. M. (2003) The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychogical well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84 (4), 822-848.
Carruthers, C. and Hood, C. D. (2011). Mindfulness and wellbeing. Therapeutic Recreation Journal, 3, 171-189.
Carmody, J. and Baer, R. A. (2008). Relationships between mindfulness practice and levels of mindfulness, medical and psychological symptoms and well-being in a mindfulness-based stress reduction program. Journal of Behavioral Medicine, 31, 23-33. https://doi.org/10.1007/s10865-007-9130-7
Carrares-Ponsodo, F., Escarti, A., Llopis- Goig, R. and Cortell-Tormo, J. M. (2017). The effect of an out of school mindfulness program on adolescents’ stress reduction and emotional wellbeing. Cuodernos de Psicologia del Deporte, 17 (3), 35-44.
Çıkrıkçı, Ö. (2016). The validity and reliability study of Turkish version of child and adolescents’ mindfulness measure (CAMM). Kastamonu Education Journal, 24(2), 905-916.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: PEGEM Akademi.
Deleş, B., Emre, O., Keskinkılıç, A. U. ve Güley, B. C. (2020, 23-24 Aralık). Ergenlerde görülen duygusal ve psikolojik iyi oluşun farklı değişkenler açısından incelenmesi, İstanbul. 8. Uluslararası sosyal beşerî ve eğitim bilimleri kongresi tam metin sözel sunumlar içinde (112-123). İstanbul: Güven Plus Grup Danışmanlık A.Ş. Yayınları.
Greco, L. A., Baer, R. A. and Smith, G.T. (2011). Assesing mindfulness in children and adolescents: development and validation of the child and adolescent mindfulness measure (CAMM). Psychological Assesment, 23 (3), 606-614. https://doi.org/10.1037/a0022819
Güldal, Ş. (2019). Bilinçli farkındalık temelli ergenlere yönelik psikoeğitim programının karakter güçleri, bilinçli farkındalık ve akademik başarı gelişimine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ensitüsü, İstanbul.
Gültekin, F. ve Bayramoğlu, G. (2021). 2000-2020 yılları arasında Türkiye’de “psikolojik iyi oluş” ile ilgili yazılan tezlerin içerik analizi. Journal of Management Theory and Practices Research, 2(2), 117-133. https://journals.academicianstudies.com/jmtpr/article/view/29
Hayes, S. C. and Wilson, K. G. (2003). Mindfulness: method and process. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 161-165. https://doi.org/10.1093/clipsy.bpg018
Hayes, A. F. (2021). PROCESS (Computer Software). Version 3.5.3. Retrieved from https://www.processmacro.org/download.html in 21.10.2022.
Hölzel, K. B., Lazar, W. S., Gard, T., Olivier S. Z., Vago, R. D. and Ott, U. (2011). How does mindfulness meditation work? Proposing mechanisms of action from a conceptual and neural perspective. Perspectives and Psychological Science, 6, 537-559. https://doi.org/10.1177/1745691611419671
Kalafatoğlu, M. R. ve Kumcağız, H. (2019, 5-7 Eylül). Türkiye’de iyi oluş üzerine yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi (2004-2018). İ. Kösterilioğlu (Ed.), Amasya. International Learning, Teaching and Educational Research Congress Book of Full Text in (387-399). Amasya: A Publication of Amasya University.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness based interventions in context: Past, present and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2),144-156.
Kabat-Zinn, J. (2021). Mindfulness’ın iyileştirici gücü: Zihnin ve bedenin bilgeliğini kullanarak stress, acı ve hastalıklarla yüzleşme cesareti. (F. Altun ve G. Demirci, Çev.) İstanbul: Diyojen.
Kang, C. and Whittingham, K. (2010). Mindfulness: A dialogue between Buddhism and clinical psychology. Mindfulness, 1(3), 161-173.
Keskin, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile psikolojik sağlamlık ile bilinçli farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Killingsworth, A. M. and Gilbert, T. D. (2010). A wandering mind is unhappy mind. Science, 330 (6006), 932-932. https://doi.org/10.1126/science.1192439
Kısmetoğlu, G. (2019). 15-18 yaş arası ergenlerde duygu düzenleme ile bilinçli farkındalık becerilerinin kaygı düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kirk, R. (2008). Statistics: An introduction (Fifth edition). CA: Thomson/Wadsworth Publishing.
Liddle, I. and Carter, G.F. A. (2015). Emotional and psychological well-being in children: The development and validation of the Stirling Children’s Well-being Scale. Educational Psychology in Practice, 31(2), 174-185. https://doi.org/10.1080/02667363.2015.1008409
Lo, H. M. H., Wong, W. L. S., Wong, Y. H. J., Yeung, W. K. J., Snel, E. and Wong, S. Y. S. (2020). The Effects of family-based mindfulness ıntervention on ADHD symptomology in young children and their parents: A randomized control trial. Journal of Attention Disorders, 24(5), 667-680. https://doi.org/10.1177/1087054717743330
Memiş, A. K. ve Duran, N. O. (2019). Ilkokul öğrencilerinde okul nezaket algısı ve psikolojik ve duygusal iyi oluş arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Ilkogretim Online, 18(4),1671-1686.
Mirdal, M. G. (2012). Mevlâna Jalal-ad-Di-n Rumi and mindfulness. Journal of Religion and Health, 51,1205-1215. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.141
Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Exploration on the meaning of psychological well-being. Journal of Social Personality and Social Psychology, 57, 1069-1081.
Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4(4), 99-104.
Ryff, C. D. and Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. The Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719
Ryff, C. D. (2014). Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia. Psychotherapy and Psychosomatics, 83(1), 10-28.
Pituch, K. A. and Stevens, J. P. (2016). Applied multivariate statistics for the social sciences: Analysis with SAS and IBM’s SPSS (Sixth Edition). New York: Taylor and Francis.
Ryan, R. M. and Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
Ryan, R. M. and Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: Rewiev of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141-166.
Seligman, M. E. (2002). Positive psychology, positive prevention, and positive therapy. Handbook of Positive Psychology, 2(2002), 3-12.
Shapiro, S. L., Carlsor, L. E., Astin, J. A. and Freedman, B. (2006). Mechanisms of mindfulness. Journal of Clinical Psychology, 62 (3), 373-386. https://doi.org/10.1002/jclp.20237
Siegel, J.D. (2020). Ergen beyin rehberi. (4. baskı). (Y. F. Zülfikar, Çev.) İstanbul: Tutikitap.
Snel, E. (2018). Bir kurbağa gibi sakin ve dikkatli. (2. Baskı). (D. Dalgakıran, Çev.) İstanbul: Pegasus.
Topkaya, N., Köksal, Z. ve Bayram, S. (2022). Ergenlerde iyi oluşun yordanmasında bilişsel esneklik ve öz-şefkatin rolü. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13 (1), 646-662.
Willenbrink, J. (2018). Effects of a mindfulness-based program on children’ social skills, problem behaviour and emotion regulation. Doctoral Dissertation, The University of Wisconsin, Milwaukee.
Williams, M., Teasdale, J., Segal, Z. ve Kabat-Zinn, J. (2019). İyi hissetme sanatı, kronik mutsuzlukla baş etme rehberi. (H.Ü. Haktanır, Çev.) İstanbul: Diyojen.
Csikszentmihalyi, M. and Seligman, M. (2000). Positive psychology. American Psychologist, 55(1), 5-14. Sünbül, Z. A. (2018). Psychometric evaluation of child and adolescent mindfulness measure (camm) with Turkish sample. Online Submission, 7(2), 56-59.
Uygur, S. S. (2019). Ergenlerin bilinçli farkındalığının yordanmasında başa çıkma stilleri, empati ve duygusal düzenlemenin rolü. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9(55), 1247-1279.
Yang, X., Zhou, Z., Liu, Q. and Fan, C. (2019). Mobile phone addiction and adolescents’ anxiety and depression: The moderating role of mindfulness. Journal of Child and Family Studies, 28, 822-830.