Ekrem KOÇ

İslam Hukuk Usulünde Cevaz Kavramı

İslâm hukuk ilminde cevâz, dinî ve hukukî sahada serbestliği, müsamahayı ifade edip, cevâz verilen dinî-hukukî bir meselenin bir sakınca içermediğini, mahzurlu olmadığını, bir günahın terettüp etmediğini belirtir. En genel ifadeyle cevâz, şer’e (dinî-hukukî) uygunluktur. Usûl literatüründe ise câiz kavramı İslâm hukukçularının ekseriyetine göre beş temel teklîfî hükümden biri olan “mubâh” kavramı ile eş anlamda kullanılmıştır. Her iki kavramda “yapılmasında veya terk edilmesinde mükellefe bir günahın terettüp etmediği şey” manasını ifade etmektedir. Usûl literatüründe câiz kavramı hakkında bir diğer tartışma konusu, câizin şer’î bir hüküm olup olmadığı meselesidir. Aslında bu tartışma içerisinde olan usûl âlimleri bu tartışmanın terim ihtilafından kaynaklandığını ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İslam, İslam Hukuku

PDF

___

Abdülmünim, Mahmud Abdurrahman, Mu’cemü’l- mustalahât ve’l- elfâzi’l- fıkhîyye, Kahire: Darü’l Fazile, [ts.].
Ali Haydar Efendi, Eminefendizâde Küçük (1354/1935), Dürerü'l-hükkâm şerhi Mecelleti'l-ahkâm, 3. bs. [y.y]: İstanbul, 1330.
Âmidî, Ebü’l-Hasan Seyfeddîn Ali b. Muhammed b. Sâlim (631/1233), el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, Kahire: Matbaatu Muhammed, 1968.
Aybakan, Bilal, “İslâm’da Dinî Bilginin Doğası ve Usûl-i Fıkhın Geliştirdiği Yorum Tarzı”, M.Ü. İlâhiyât Fakültesi Dergisi, XVIII, 2000.
Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mesud (516/1122), Tefsirü’l-Begavî = [Mealimü’t-tenzil], thk. Hâlid Abdurrahman Ak, Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1407/1987.
Buhârî, Alâüddin Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed (730/1330), Keşfü’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî, 3. bsm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1997.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (370/981), el-Fusûl fî’l usûl, nşr. Uceyl Casim Neşemi, İstanbul: Mektebetü’l-İrşad, 1414/1994.
Corcis, Corcis, Mucemü’l- mustalahati’l- fıkhiyye ve’l- kanuniye, Beyrut: Şeriketü’l Alemiyye li’l Kitab, 1996.
Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali (816/1413), et-Ta’rifât, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Ebu’l Hüseyin el-Basrî, Muhammed b. Ali (436/1044), el-Mutemed fî usûli’l fıkh, Beyrut: Darü’l Kütübi’l İlmiye, 1403/1983.