Türkçede Metaforlar ve Metaforik Anlatımlar

“Metafor” kavramı, Batı literatüründe eski Yunan filozofu Aristoteles’ten bu yana hem terim hem de leksik bir unsur olarak bilimsel çalışmalara konu olmuş, her yönüyle tartışılmış ve uygulamada fikir birliğine varılmıştır. Bu kavramın gerek sanat alanında gerekse bilim dallarındaki pratikleri, eğitim-öğretim kurumlarında bir ders olarak okutulmakta ve öğretilmektedir. Türkiye Türkçesi literatüründe “metafor”, “metaforik anlatım” ve “metaforik adlandırma” ile ilgili tartışmalar yeni başlamıştır. Çeşitli metaforların kavram ve tasavvur olarak Türk kültüründe de bin yıl öncesinden oluştuğu, bu tasavvurların anlama ve anlatma unsuru olarak günlük yaşamda kullanıldığı bilinmektedir. Bunun örneklerine yaklaşık bin üç yüz yıl önce yazılmış olan Göktürk metinlerinde de rastlamaktayız. Ancak bu konuda yapılmış çalışmaların sayıca az olduğunu, bazı kaynaklarda verilen bilgilerin de yetersiz olduğunu görmekteyiz. Bazı çalışmalarda “metafor” olgusunun terim ve kavram olarak tartışılmadığı, bazı çalışmalarda yer alan bilgi ve açıklamaların yanlış veya yetersiz olduğu görülmüştür. Güncel sözlüklerde ve ansiklopedilerde ise gerektiği gibi açıklanmamıştır. Hatta bazı sözlüklerde bu kelimeye madde başı olarak hiç yer verilmemiştir. Bu çalışmanın amacı, literatürümüze yeni girmiş olan “metafor” terimiyle ilgili tespit, tanım ve açıklamaları inceleyip eksik ve yanlışları belirleyerek düzeltilmesini sağlamaktır. Bu nedenle “metafor” kelimesinin terim olarak tanımı, kavram olarak özellikleri üzerinde durulmuş ve “metafor” olgusunun “mecaz” terimiyle açıklanamayacağı vurgulanmıştır. Ayrıca metaforik anlatım ve adlandırmaların Türk kültüründe yeni bir tarz olmadığı, dilimizin bilinen en eski metinlerinde bile metaforik anlatımlara ve adlandırmalara yer verildiği örnekler üzerinde gösterilmiştir.

Metaphors and Metaphorical Expressions in Turkish

Some dictionaries do not even include this word at all. However, we see that there are few studies on this subject and the information given in some sources is insufficient. It was seen that in some studies “metaphor” was not discussed as terms and concepts. The information and the explanations in some studies were insufficient as well. In the current dictionaries and encyclopedias, metaphor is not properly explained. Examples of this can be found in the Gokturk texts written a thousand and three hundred years ago. Practices both in the field of art and science are taught in educational institutions. The discussions about “metaphor”, “metaphorical expression” and “metaphorical naming” in Turkish have recently begun. It is known that various metaphors in Turkish culture as a concept and thought were formed a thousand years ago, and these thoughts were used in daily life as an element of understanding and expression. In this study, the definition of the “metaphor” as a term and its features as a concept is emphasized, it is also emphasized that the phenomenon of “metaphor” cannot be explained with the figurative meaning and the terms of “metaphorical expression” and “metaphorical naming” are discussed on the examples. The concept of “metaphor” has been the subject of scientific studies, both as a term and a lexical element, discussed in all aspects and has become stable in the practice since the ancient Greek philosopher Aristotle in the Western literature.

Keywords:

metaphor, figurative meaning metaphorical expression, metaphorical naming,

PDF

___

Akşehirli, S. (2005). Çağdaş Metafor Teorisi, http://www.egeedebiyat.org/modules.php? Name =Downloads&d_op=getit&lid=111 (Erişim tarihi: 24.08.2016).
Aristoteles, (2002). Poetika, (Hazırlayan: İsmail Tunalı) İstanbul: Remzi Kitabevi.
Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006). “Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının EğitimÖğretim Açısından İncelenmesi”. Millî Eğitim, S. 35(171).
Ayverdi, İ. (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
Balcı, A. (2003). “Eğitim Örgütlerine Yeni Bakış Açıları”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 33, 26-61.
Çetinkaya, B. (2018). “Orhun Abidelerinde Metaforlar”, Uluslararası Bilim ve Eğitim Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı, 23-25 Mart 2018 Afyonkarahisar.
Danışman, S. A. (2015). “Metaforların Örgüt ve Yönetim Araştırmalarındaki Yeri: Ontolojik, Epistemolojik ve Metodolojik Kabuller Işığında Bir Değerlendirme”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdarî Bilimler Dergisi, 6(9), 47-64.
Demir, C. (2017). “Âşık Tarzı Türk Şiirinde Metaforlar”, Yeniceli Âşık Sıtkı Baba ve Popülerlik Çerçevesinde Kültür ve Sanat Sempozyumu Bildirileri.13-15 Ekim 2016.
Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Doğan, D. M. (2014). Büyük Türkçe Sözlük, Ankara: Yazar Yayınları.
Draaisma, D. (2014). Bellek Metaforları Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi, (Tercüme: Gürol Koca), İstanbul: Metis Yayınları.
Dur, B. İ. U. (2016). Metafor ve Ekslibris, Uluslararası Ekslibris Dergisi, 3(5): 122-128.
Eraslan, L. (2011). Sosyolojik Metaforlar, Akademik Bakış Dergisi, (27): 1-22.
Filizok, R. (2001). Anlam Analizine Giriş, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Hachette Éducation (2008). Dictionnaire Hachette Collége, Hachette Éducation Livre 2008, 43 Quai de Grenelle Paris cedex 15.
Hoang, H. (2014). Metaphor and Second Language Learning: The State of the Field, The Electronic Journal for English as a Second Language, 18(2): 1-27.
Ivie, S.D. (2017). Metaphor, Paradigm and Education, Journal of Education, 52(1): 33-52.
Karaağaç, G. (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Karaçam, S. ve Aydın, F. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin Teknoloji Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Analizi, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 13(2): 545-572.
Karataş, T. (2018). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İz Yayıncılık.
Komisyon. (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kudret, C. (2006). Örneklerle Edebiyat Bilgileri, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar, (Çeviren: Gökhan Yavuz Demir), İstanbul: İthaki Yayınları.
Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. A Ortany (Ed.) Metaphor and Thought. Second Edition, Cambridge: Cambridge Universtiy Press.
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil, (Çeviren: Gökhan Yavuz Demir), İstanbul: İthaki Yayınları.
Lakoff, G. ve Turner, M. (1989). More Than Cool Reason A Field Guide to Poetic Metaphor, Chicago: University of Chicago Press.
Lowery, D. (2013). Helping Metaphors Take Root in the EFL Classroom, English Teaching Forum, (1): 12-17.
Lyddon, W. J., Clay, A. L., Sparks, C. L. (2001), “Metaphor and Change in Counseling”, Journal of Counseling and Development, 79: 269-274.
Oğuz, Ö. (Ed.) (2004). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
Oxford English Dictionary (1996). Oxford: Oxford University Press.
Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, IV, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Pala, İ. (2014). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
Parlatır, İ. (2017). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
Saban, A. ve Koçbeker, B. N., Saban, A. (2006). “Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2): 461-522.
Saraç, T. (1999). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Adam Yayınları.
Shuell, J. T. (1990). Teaching and Learning as Problem Solving, Theory into Practice, 29(2): 102– 108.
Türk Dil Kurkumu (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
Wagener, A. E. (2017). Metaphor in Professional Counseling, The Professional Counselor, 7(2): 144-154.
Wegner, E., Nückles, M. (2015). Training the Brain or Tending a Garden? Students’ Metaphors of Learning Predict Self- Reported Learning Patterns, Frontline Learning Research, 3(4): 95- 109.
Zhang, F., Hu, J.(2009). A Study of Metaphor and its Application in Language Learning and Teaching”, International Educational Studies, 2(2): 77-81.