Hitabet Sanatı ve Eski Yunan-Roma, Türk ve Cahiliye Dönemi Arap Hitabeti

İnsanlık tarihi incelendiğinde hitabetin önemi ve kitleler üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğu aşikârdır. Çünkü hitabetin insanlar arasındaki iletişimi sağlayan yegâne bir unsur olduğu düşünüldüğünde, herhalde hitabetsiz bir toplum hayal bile edilemez. Bu çalışmanın ilk bölümünde hitabetin tanımı, konusu, amacı, önemi, belagatle ilişkisi ve bir sanat olduğuna vurgu yapılmaktadır. Ayrıca hitabetin çeşitleri şekil yönünden değil, konuları açısından ele alınmaktadır. Bu bağlamda hukuki, ilmi, askerî, siyasi, diplomatik ve dini hitabetler hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise hitabetin genel tarihi seyrinde eski Yunanlılar ve Roma dönemi, Türklerde hitabetin -bilhassa İslam’a girdikten sonra- ilerleme kaydettiği ve meşhur hatiplerin isimleri zikredilmektedir. Genellikle Cahiliye devrinde Araplarda hitabetin zirve yaptığını belirten makale, örnek hitabelerle tamamlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hitabet, Belagat, İnşâd, Hatip, cahiliye

The Art of Rhetoric and Rhetoric in Communities of Ancient Greek-Roman, Turkish, and Arabics' Ignorance Periods

It is obvious that rhetoric has important and strong effects on community when reviewed history of humankind. The reason of this, rhetoric is the only element which make connection between people. It cannot be imagined that a society without rhetoric. In the first part of this study is addressed the definition, subject, aim, importance, art of rhetoric, and its relationship with oratory. In addition, the types of rhetoric is addressed about their subjects not of form. In this context, it is referred related to legal, scientific, military, political, diplomatic and religious rhetoric. In the second part of this study, it is mentioned rhetoric in Ancient-Greek, Roman, Turkish, and Pre-Islamic Ignorance periods.

Keywords:

Rhetoric, oratory, recitation, rhetorician, ignorance,

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa (1980). Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ (sadeleştiren: Ali Arslan), İstanbul: Arslan Yayınları.
Albayrak, N. (2006). "Nasreddin Hoca", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXXII, s. 418-420.
Algül, H. (2002). İlmihal, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Âlûsî, M. Ş. (1314/1896). Bulûğu’l-İreb fî Ahvali’l-Arab, Bağdat: y.y.
Atıyye, M. H. (1936). el-Edebu’l-Arabiyyu ve Tarihuhu Fi’l-Asri’l-Cahili, y.y.y.: y.y.
Âyid, A. v.d. (2003). Mu'cemu'l-Arabiyyü’l-Esâsiyyu, Tunus: y.y.
Câhiz, E. U. (1418/1998). el-Beyân ve’t-Tebyîn, Kahire: Mektebetü’l-Hancı.
Cârim, A. ve Emin, M. (2010). el-Belâğatu’l-Vâzıha, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
Cevâd, A. (1993). el-Mufassal fi Tarihi'l-Arab Kable'l-İslâm, y.y.y.: y.y. Cirit, H. (2012). "Vaaz", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XLII, s. 407-407.
Çakan, İ.L. 1995. Hitabet ve İrşad Açısından Kur’an-ı Kerim’de Söz Çeşitleri”, I. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri (1-15 Kasım 1993), c. I, Ankara: DİB Yayınları.
Çakan, İ. (1998). Dinî Hitabet (Çeşitleri-İlkeleri-Örnekleri), İstanbul: İFAV Yayınları.
Çetin, A. (1998). Hitabet ve İrşad Güzel Konuşma ve İnsanları Etkileme Yolları, Bursa: Aksa Yayınları.
Demirayak, K. ve Savran, A. (1993). Arap Edebiyatı Tarihi Câhiliye Dönemi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
Diyanet İşleri Başkanlığı (2015). “Kur’an-ı Kerim”, http://kuran.diyanet.gov.tr/ (Erişim tarihi: 28.05.2015).
Doğru, M. (2000). Hitabet, İstanbul: Damla Yayınevi.
Dozy, R. (1981). Tekmiletu'l-Me'âcimi'l-Arabiyye (çev., Muhammed Selim en-Nu‘aymî), Irak: Dâru’r-Reşîd, c. IV, Irak, 1981.
Durmuş, İ. (2009). "Seci", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXXVI, s. 273-275.
Ekşi, A. (2012). Hitabet ve Mesleki Uygulama Ders Kitabı, y.y.: MEB Yayınları.
Fîrûzâbâdî, M. (2008). el-Kâmûsu’l-Muhît, Kahire: Dâru’l-Hadis.
Göçgün, Ö. (2004). Güzel Konuşma Sanatı (Diksiyon, Hitabet), Ankara: Günce Yayıncılık.
Hafâcî, M. (1412/1992). el-Hayatu’l-Edebiyye fi’l-Asri’l-Câhilî, Beyrut: Daru’l-Cîl.
İbn Manzûr, (t.y.). Lisânu’l-Arab, Kahire: Dâru’l-Maârif.
Kaçalin, M.S. (2007). "Orhon Yazıtları", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXXIII.
Kapar, M.Ali. DİA. (1995). "Eyyâmü’l-Arab", İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XII, s. 14-16.
Kaya, M. (1991). "Aristo", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. III, s. 375-378.
Kaya, M. (1998). "Hitabet", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XVIII, s. 156-158.
Kaya, M. (2002). "Kindî", DİA, Ankara: T. D. V. Yayınları, C. XXVI, s. 41-58.
Kazancı, A.L. (1980). Peygamber Efendimiz’in Hitabeti, İstanbul: Marifet Yayınları.
Keskioğlu, O. (2014). Siyer-i Nebi (Hazret-i Peygamberin Hayatı), Ankara: DİA Yayınları.
Kılıç, H. (1992). “Belâgat”, DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. V, s. 380-383.
Mâcit, İ. (1328/1912). İnşâd ve Hitabet, İstanbul: Resimli Kitap Matbaası.
Mahfûz, A. (t.y.). Fennü’l-Hatâbe, y.y.y.: Dâru’l-İ’tisâm.
Maksudoğlu, M. (2005). Arapça Dilbilgisi, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Öngören, R. (2004). "Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî", DİA, Ankara: T. D. V. Yayınları, C. XXIX, s. 441-448.
Özaydın, A. (2001). "Kāim-Biemrillâh", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXIV, s. 210- 211.
Özön, M.N. (1954). Edebiyat ve Tenkid Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp ve Aka Yayınevi.
Pala, İ. (2000). "İnşâd", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXII, s. 342.
Safvet, A.Z. (1933). Cemheratu Hutabi’l-Arab, Kahire: y.y.y.
Sallâbî, A.M. (2013). Selçuklular, Bâtıni Fitnesine ve Haçlı Savaşına Karşı Bir İslâmî Mücadele Projesinin Doğuşu (çev., Şerafettin Şenaslan, Necmettin Salihoğlu), İstanbul: Ravza Yayınları.
Sami, Ş. (1998). Kâmus-ı Türkî, İstanbul: Alfa Basın-Yayım.
Serinsu, A.N. v.d., (2009). Dinî Terimler Sözlüğü, Ankara: MEB Yayınları.
Sümer, F. ve S. Ali. (1971). İslâm Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Şelbî, A. (1987). Hatâbetu ve İ'dêdu'l-Hatîb, Kahire: Dâru’ş-Şurûk.
Şeşen, R. (2012). "Türk", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XLI, s. 490-493.
Tatcı, M. (2013). “Yûnus Emre”, DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XLIII, s. 600-606.
Turan, O. (1969). Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
Tülücü S. (2005). “Muallakāt”, DİA, İstanbul: T.D.V. Yayınları, C. XXX, s. 310-312.
Türk Dil Kurumu (2015). “Güncel Türkçe Sözlük”, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 29.05.2015).
Türk Dil Kurumu (2017). “Güncel Türkçe Sözlük”, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 21.07.2017).
Türk Dil Kurumu (2017). “Güncel Türkçe Sözlük”, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 23.07.2017).
Uğur, Mücteba, (1986). Va’z, Kıssacılık ve Hadiste Kussâs, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28/291-326.
Uralgiray, Y. (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyâd: y.y.y.
Uzun, M. (1998). "Hitabet", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XVIII, s. 160-163.
Uzun, M. (2000). Türk Hitabet Tarihine Genel Bir Bakış, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 / 145-169.
Yavuz, Y.Ş. (2006). "Münâzara", DİA, İstanbul: T. D. V. Yayınları, C. XXXI, s. 576-577.
Yeğin, A. (2008). Yeni lügat, İstanbul 2008: Hizmet Vakfı Yayınları.
Zeyyât, A.H. (t.y.). Târîhu'l-Edebi'l-Arabî, Kahire: Dâru Nehdat Masr.