A Tipi Kişilik Özelliği ve Mental İyi Oluşun Görev Performansı Üzerindeki Etkisi: Alanya’daki Beş Yıldızlı Otel Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma

Duygusal değişkenlerin ön planda olduğu hizmet sektöründe nitelikli hizmet sunulması, yöneticilerin mental iyi oluşuyla yakından ilişkilidir. Ancak mental iyi oluş düzeyi yüksek olan her yöneticinin yüksek performans sağlayacağını ifade etmek mümkün değildir. Yöneticilerin olumlu ve olumsuz her tutumu hem astlar hem de otel müşterileri tarafından yorumlanmakta ve bir sonraki adım bu yoruma göre atılmaktadır. Dolayısıyla yöneticilerin kişilik özellikleri de performans için önemli bir unsurdur. Özellikle hizmet sektöründe yaşanan yüz yüze iletişim sebebiyle bu önem derecesinin daha yüksek olduğu ifade edilebilir. Öyle ki yöneticilerin kişilik, mental iyi oluş gibi duygusal değişkenlerinin belirlenmesi ve yapılan işin nicelik ve nitelik bağlamında dikkate alınması söz konusu önemi arttırıcı nitelik taşımaktadır. Bu önem doğrultusunda, a tipi kişilik özellikleri ve mental iyi oluşun görev performansı üzerindeki etkisinin belirlenmesi araştırma amacını oluşturmaktadır. Araştırma amacı doğrultusunda yüz yüze anket yöntemi ile elde edilen 154 kişilik veri seti değerlendirmeye alınmıştır. Elde edilen bugulara göre; A tipi kişilik özelliklerinin hıza verilen önem boyutu ve mental iyi oluşun görev performansı üzerinde pozitif yönlü ilişki ve etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç ilgili literatürde yer alan A tipi kişiliğin sadece stress, sinizm ve tükenmişlik gibi olumsuz kavramlarla değil aynı zamanda performans arttırıcı ve mental iyi oluşu yordayıcı nitelikler bağlamında ele alınması bakımından dikkate değer katkılar sunmaktadır.

The Effect of Type A Personality Trait and Mental Well-Being on Task Performance: A Research on Five-Star Hotel Managers in Alanya

Providing qualified service in the service sector where emotional variables are at the forefront is closely related to the mental well-being of managers. However, it is not possible to state that every manager with high mental well-being will provide high performance. Every positive and negative attitude of the managers is interpreted by both subordinates and hotel customers, and the next step is taken according to this interpretation. Therefore, managers' personality traits are also an important factor for performance. In line with this importance, determining the effect of type a personality traits and mental well-being on task performance constitutes the purpose of the research. The research was conducted in Alanya since there has not been a similar study in destination. In accordance with research purpose data set of 154 people obtained by the face-to-face survey method was evaluated. According to result of the research, it was seen that a-type personality traits have a positive relationship and effect on the dimension of importance attached to speed and mental well-being on task performance. Result is important in terms of theoretical and practical contribution in terms of considering type a personality not only with negative qualities such as stress or cynicism, but also in terms of performance and mental well-being.

PDF

___

Adler, A. (1964). Social interest: A challenge to mankind. New York: Capricorn Books.
Alanya Ticaret Sanayi Odası (2019). Alanya Ekonomik Raporu 2019. https://www.altso.org.tr/dosya-goruntuleyici/?id=342826&rp=342824. (Erişim Tarihi:01.01.2021).
Alanya Turistik İşletmeciler Derneği (2020). Tesis kapasite raporu. https://www.altid.org.tr/bilgi-hizmetleri/alanya-tesis-kapasite/ (Erişim Tarihi: 01.01.2021).
Al-Mashaan, O. S. (2001). Job stress and job satisfaction and their relation to neuroticism, type a behavior, and locus of control among Kuwaiti personnel. Psychological Reports, 88(3), 1145-1152.
Amin, A., Shah, B., Khattak, A. M., Moreira, F. J. L., Ali, G., Rocha, A., & Anwar, S. (2019). Cross-company customer churn prediction in telecommunication: a comparison of data transformation methods. International Journal of Information Management, 46(2), 304-319.
Avcı, U. ve Kaya, U. (2010). Yıldırma (mobbing) ve kişilik ilişkisi: hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), 51-79.
Bağcı, Z. (2014). Çalışanların iş doyumunun görev ve bağlamsal performansları üzerindeki etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 58-72.
Bakker, A. B., Demerouti, E., & Lieke, L. (2012). Work engagement, performance, and active learning: the role of conscientiousness. Journal of vocational behavior, 80(2), 555-564.
Batıgün, A. D., ve Şahin, N. H. (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: a-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 32-45.
Baytemir, K. (2016). Ergenlikte ebeveyn ve akrana bağlanma ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide kişilerarası yeterliğin aracılığı. Eğitim ve Bilim, 41(186), 59-91.
Bentler, P. M., & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological bulletin, 88(3), 588.
Borman, W. C., & Motowidlo, S. J. (1997). Task performance and contextual performance: the meaning for personnel selection research. Human performance, 10(2), 99-109.
Burger, J. M. (2006) Kişilik: psikoloji Biliminin İnsan Doğasına Dair Söyledikleri. İstanbul: Kaktüs Yayınları.
Can, A. (2018). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Atıf İndeksi.
Carr, A. (2016). Positive psychology the science of human happiness and strength. London: Routlage.
Ceyhan, S., ve Çiçek, H. (2020). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin a tipi kişilik özelliklerinin tükenmişlik üzerindeki etkisinde genel sinizmin aracı rolü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 888-903.
Conway, J. M. (1999). Distinguishing contextual performance from task performance for managerial jobs. Journal of applied Psychology, 84(1), 3-13.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The what and why of goal pursuits: human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4), 227-268.
Dembroski, T. M., & Costa J. P. T. (1987). Coronary prone behavior: components of the type a pattern and hostility. Journal of personality, 55(2), 211-235.
Demirtaş, A. S., Baytemir, K., ve Güllü, A. (2018). Pedagojik formasyon öğrencilerinde umut ve mental iyi oluş: yapılandırmacı düşünmenin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 317-331.
Diaz-Vilela, L. F., Rodríguez, N. D., Isla-Díaz, R., Díaz-Cabrera, D., Hernández-Fernaud, E., & Rosales-Sánchez, C. (2015). Relationships between contextual and task performance and interrater agreement: Are there any?. PloS one, 10(10), 1-13, e0139898.
Diener, E., & Chan, M. Y. (2011). Happy people live longer: subjective well‐being contributes to health and longevity. Applied Psychology: Health and Well‐Being, 3(1), 1-43.
Diener, E. D., & Suh, M. E. (1997). Subjective well-being and age: an international analysis. Annual review of gerontology and geriatrics, 17(1), 304-324.
DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The high school journal, 88(3), 35-44.
Fredrickson, B. (2009). Positivity: top-notch research reveals the 3-to-1 ratio that will change your life. New York: Harmony Publishing.
Fromm, B. (1942). Blood and banquets: a berlin social diary. New York: Harper & Brothers Publishing.
Fromm, E. (1944). Individual and social origins of neurosis. American Sociological Review, 9(4), 380-384.
Fuller-Iglesias, H. R. (2015). Social ties and psychological well-being in late life: the mediating role of relationship satisfaction. Aging & Mental Health, 19(12), 1103-1112.
Goodman, S. A., & Svyantek, D. J. (1999). Person–organization fit and contextual performance: do shared values matter. Journal of vocational behavior, 55(2), 254-275.
Gözmen, A., ve Aşçı, F. H. (2016). Sporcularda optimal performans duygu durumunun yordanmasında beş faktörlü kişilik özelliklerinin ve mükemmeliyetçiliğin rolü. Spor Bilimleri Dergisi, 27(1), 40-48.
Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Güvendi, B., Işım, A. T., ve Güçlü, M. (2018). Korumalı futbol (amerikan futbol) sporcularının kişilik özellikleri ve psikolojik performans stratejileri ile karar verme stilleri arasındaki ilişki. İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 8(2), 159-175.
Harmancı, Y. K. (2018). Örgütsel yaşamda kişilik ve performans ilişkisinde pozitif duygusallığın aracı rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 321-341.
Hatipoğlu, Z., Akduman, G., ve Demir, B. (2019). Babacan liderlik tarzının çalışan görev performansı ve duygusal bağlılık üzerindeki etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(1), 279-292.
Hogan, R. (1994). Trouble at the top: causes and consequences of managerial incompetence. Consulting Psychology Journal: Practice and Research, 46(1), 9.
Howard, K. I., Kopta, S. M., Krause, M. S., & Orlinsky, D. E. (1986). The dose–effect relationship in psychotherapy. American psychologist, 41(2), 159.
İlhan, M., ve Çetin, B. (2014). Lısrel ve amos programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (yem) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 26-42.
İlhan, T., ve Özbay, Y. (2010). Yaşam amaçlarının ve psikolojik ihtiyaç doyumunun öznel iyi oluş üzerindeki yordayıcı rolü. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal, 4(34), 109-116.
Imtiaz, S., & Kamal, A. (2016). Rumination, optimism, and psychological well-being among the elderly: self-compassion as a predictor. Journal of Behavioural Sciences, 26(1), 32-50
Jawahar, I. M., & Ferris, G. R. (2011). A longitudinal investigation of task and contextual performance influences on promotability judgments. Human Performance, 24(3), 251-269.
Kalaycı, G., Albayrak, S. A., Eroğlu, A., Küçüksille, E., ve Ak, B. (2005). SPSS uygulamali çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Kalaycı, S. (2008). SPSS uygulamalı çok degişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayıncılık, 131-167.
Katz, D. (1964). The motivational basis of organizational behavior. behavioral science, 9(2), 131-146.
Keenan, A., & McBain, G. D. M. (1979). Effects of type a behaviour, intolerance of ambiguity, and locus of control on the relationship between role stress and work‐related outcomes. Journal of Occupational Psychology, 52(4), 277-285.
Keldal, G. (2015). Warwick-edinburgh mental iyi oluş ölçeği’nin türkçe formu: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
Keyes, C. L. (2005). Mental illness and/or mental health? ınvestigating axioms of the complete state model of health. Journal of consulting and clinical psychology, 73(3), 539-548.
Keyes, C. L., Myers, J. M., & Kendler, K. S. (2010). The structure of the genetic and environmental influences on mental well-being. American Journal of Public Health, 100(12), 2379-2384.
Khallad, Y., & Jabr, F. (2016). Effects of perceived social support and family demands on college students' mental well‐being: a cross‐cultural investigation. International Journal of Psychology, 51(5), 348-355.
Khan, Z., & Zadeh, Z. F. (2014). Mindful eating and it's relationship with mental well-being. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 159, 69-73.
Knox, J. (2003). Archetype, attachment, analysis: jungian psychology and the emergent mind. England: Psychology Press.
Köknel, Ö. (2005). Kaygıdan mutluluğa kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar.
Köse, S. K. (2012). Korelasyon ve regresyon analizi. Türk Toraks Derneği 8.Yıllık Kongresi, Antalya.
Kottke, T. E., Stiefel, M., & Pronk, N. P. (2016). Well-being in all policies: promoting cross-sectoral collaboration to improve people’s lives. Preventing chronic disease, 13(52), 1-13.
Kozak, M. (2001). Türkiye’de konaklama sektörü ve çalışan kadınların tükenmişlik durumlari üzerine bir araştirma. Gazi Üniversitesi Turizm Akademik Dergisi, 2(2001). 11-12.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2017). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü 2016 Yılı İşletme Belgeli Konaklama Tesislerine Giriş ve Geceleme Sayıları. http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,9579/turizm-tesisleri (Erişim tarihi: 16.01.2021).
Liang, J., Lan-xiang, P., Si-jie, Z., & Wu, H. (2017). Relationship among workplace spirituality, meaning in life, and psychological well-being of teachers. Universal Journal of Educational Research, 5(6), 1008-1013.
Luthans, F. (2011). Organizational Behavior, New York: McGraw-Hill Companies.
Lyubomirsky, S., King, L., & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success?. Psychological bulletin, 131(6), 803-855.
Middleton, T. (2018). The effectiveness of the three-module job training intervention on job search knowledge, job search attitude knowledge, and job survival/maintenance knowledge. Schoolar works, 5, 2-184.
Mohammed, S., John, E. M., & ‘Bart’Bartlett, A. L. (2002). Technical‐administrative task performance, leadership task performance, and contextual performance: considering the influence of team‐and task‐related composition variables. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior 23(7), 795-814.
Ocak, M., ve Güler, M. (2019). A tipi kişilik ve başa çıkma yöntemlerinin stresle ilişkisi: Türk ve Bosnalı öğrenciler üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 135-147.
Organ, D. W. (1977). A reappraisal and reinterpretation of the satisfaction-causes-performance hypothesis. Academy of management Review, 2(1), 46-53.
Organ, D., W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. New York: Lexington Books/DC Heath and Company.
Özcan, E. D., ve Behram, N. K. (2013). A tipi kişilik özelliklerinin işkoliklik eğilimi üzerine etkisi: başarı için çabalama ve tahammülsüzlük/asabiyet boyutları açısından bir değerlendirme. Sakarya İktisat Dergisi, 2(4), 85-110.
Özdevecioğlu, M., ve Kanıgür, S. (2009). Çalışanların ilişki ve görev yönelimli liderlik algılamalarının performansları üzerindeki etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009(1), 53-82.
Özdevecioğlu, M., Mahmut, A., Karaca, M., ve İştahlı, B. (2014). Kötü niyetli yönetim algılamasının çalışanların performansları üzerindeki etkisinde duygusal zekânın rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-18.
Pekdemir, I., ve Koçoğlu, M. (2014). İşkoliklik ile iş yaşam dengesi arasındaki ilişkide kişilik özelliklerinin aracılık rolü üzerine bir araştırma. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 309-338.
Pelit, E., ve Öztürk, Y. (2010). Otel işletmeleri işgörenlerinin iş doyum düzeyleri: sayfiye ve şehir otel işletmeleri işgörenleri üzerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(1), 43-72.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of management, 26(3), 513-563.
Polatcı, S. (2014). Psikolojik sermayenin görev ve baglamsal performans üzerindeki etkileri: polis teskilatinda bir arastirma. Ege Akademik Bakis, 14(1), 115.
Price, V. A. (1982). Type A behavior pattern: A model for research and practice. Cambridge: Academic Press.
Rathus, S. A., & Nevid, J. S. (1989). Stress: what it is and what it does. Psychology and the challenges of Life. Adjustment and Growth, 181-229.
Rayburn, J. M., & Rayburn, L. G. (1996). Relationship between machiavellianism and type a personality and ethical-orientation. Journal of Business Ethics, 15(11), 1209-1219.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: a review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual review of psychology, 52(1), 141-166.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: a eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of happiness studies, 9(1), 13-39.
Sackett, P. R., & DeVore, C., J. (2002). Counterproductive behaviors at work. Handbook of industrial, work and organizational psychology, 1, 145-154.
Şahin, N. H., Basım, H. N., ve Akkoyun, N. (2011). A-tipi kişilik ve stres ilişkisinde üç önemli bileşen: öfke, etkisiz başa çıkma ve iş saplantısı. Türk Psikoloji Dergisi, 26(68), 31-44.
Seçer, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 81-99.
Serbest, F. (2000). İş yaşamı niteliği. Verimlilik Dergisi, 2(2000), 21-35.
Sonnentag, S., & Frese, M. (2002). Performance concepts and performance theory. Psychological management of individual performance, 23(1), 3-25.
Sparrow, P. R., Chadrakumara, A., & Perera, N. (2010). Impact of work values and ethics on citizenship and task performance in local and foreign invested firms: a test in a developing country context. Sdyney Bussiness School, Research Online, 32, 2-36.
Stevenson, P. H., Sung, S. M., Pai, T., & Lyman, R. S. (1937). Chinese constitutional differentiation and Kretschmerian typology. Human Biology, 9(4), 451-482.
Su, H. (2014). The factors of turnover intention in hotel industry. International Journal of Research and Reviews in Applied Sciences, 21(1), 31-38.
Tağraf, H. (2009). Personel istihdam sürecinin işletme performansina etkisi ve gaziantep ili tekstil sektöründe bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 398-414.
Tarhan, S. (2012). Umudun özyeterlik, algılanan sosyal destek ve kişilik özelliklerinden yordanması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tatar, A. (2017). Büyük beş-50 kişilik testinin türkçeye çevirisi ve beş faktör kişilik envanteri kısa formu ile karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(1), 51-61.
Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., & Stewart-Brown, S. (2007). the warwick-edinburgh mental well-being scale (wemwbs): development and UK validation. Health and Quality of life Outcomes, 5(1), 1-13.
Tokat, B., Kara, H., ve Kara, M. Y. (2013). AB tipi kişilik özelliklerine sahip işgörenlerin olası bir örgütsel değişime yatkınlıklarının araştırılması. Turkish Studies, 8(8), 1973-1988.
Türk Dil Kurumu (2020). Türkçe Sözlük: Performans. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=performans. (Erişim tarihi: 17.01.2021).
Uslu, Y. D. (2011). Örgütlerde yönetsel etkinliğe ulaşmada yeni bir yaklaşım: yaratıcı liderlik. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 419-444.
Üzüm, B., ve Şenol, L. (2020). Tip a ve tip b kişilik tipi ile devamsızlık ilişkisi: bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 257-267.
Viswesvaran, C., & Ones, D. S. (2000). Perspectives on models of job performance. International Journal of Selection and Assessment, 8(4), 216-226.
Williams, G. C., & Deci, E. L. (1996). Internalization of biopsychosocial values by medical students: a test of self-determination theory. Journal of personality and social psychology, 70(4), 767.
World Health Organisation (2004). Promoting Mental Health; Concepts Emerging Evidence and Practice (Summary report). Geneva
Yaşin, T. (2016). Kişilik özellikleri ve psikolojik sermayenin psikolojik iyi oluş, akış deneyimi, iş tatmini ve çalışan performansına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dallı, Ankara.
Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
Yasmin, N., & Khan, W. (2017). Character strengths and subjective well-being: An exploratory study of Indian youth. Indian Journal of Positive Psychology, 1, 174-177.
Yavuz, N., & Kayhan, A. (2020). Presenteeism: a research on type a and type b personality and demographic features. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 77-89.
Yin-Fah, B. C., Foon, Y. S., Chee-Leong, L., & Osman, S. (2010). An exploratory study on turnover intention among private sector employees. International Journal of Business and Management, 5(8), 57-64.
Zopiatis, A., Constanti, P., & Theocharous, A. L. (2014). Job involvement, commitment, satisfaction and turnover: Evidence from hotel employees in Cyprus. Tourism Management, 41, 129-140.