Çetin ÖZTÜRK

Mevlana Kubbe-i Hadra (Konya) Dış Duvarının 1912 ve 1965 YıllarındakiOnarımlarında Kullanılan Çinilerin Karakterizasyonu

Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Konya şehri, tarihi anıtsal yapıtlar açısından oldukça zengindir. Konya’daki bu yapıtlardan biri olan Mevlana Türbesi dünya kültür mirasının önemli bir parçasıdır. Kubbe-i Hadra olarak da bilinen Mevlana Türbesinin dış cephe duvarlarını süsleyen çiniler asırlar boyu birçok defa bakım ve onarımdan geçmiştir. En son 1965 yılındaki onarımda yenilenen çiniler artık servis ömrünü tamamladığından yenilenmesi gerekmektedir. Mevcut ve önceki dönemlere ait kubbe çinilerinin karakteristik özelliklerinin ortaya çıkarılması yenilenecek olan çinilerin üretim teknolojisinin belirlenmesinde rol oynayabilir. Bu amaçla Mevlana Müze Müdürlüğünden 1912 ve 1965 dönemlerine ait çini örnekleri temin edilmiş ve bu çini örnekleri fiziksel, kimyasal, mineralojik ve mikroyapı özellikleri açısından karakterize edilmiştir. Karakterizasyon çalışmaları sonucu elde edilen bulgulara göre aynı aile tarafından farklı zamanlarda üretildiği tespit edilen çinilerin üretim teknolojilerive karakteristik özelliklerinin birbirlerinden tamamen farklı olduğu belirlenmiştir.

Characterization of Mevlana Green Dome (Konya) Outer Wall Tiles Used in Repairs in 1912 and 1965

Konya city, which has hosted many civilizations, is rich in monumental historical works. MevlanaMausoleum, one of these works in Konya, is an essential part of the world cultural heritage. Tilesdecorating the exterior walls of the Mevlana Mausoleum, also known as Kubbe-i Hadra, have beenmaintained and repaired many times over the centuries. Since the tiles, which were last renovated in1965, have completed their service life, they need to be renewed today. Uncovering the characteristicfeatures of the dome tiles of current and previous periods may play a role in determining the productiontechnology of the tiles to be renewed. For this purpose, tile samples belonging to the period of 1912and 1965 were obtained from Mevlana Museum Directorate, and these tile samples were characterizedin terms of their physical, chemical, mineralogical and microstructural properties. According to thefindings obtained as a result of the characterization studies, it was revealed that the productiontechnologies and characteristics of the tiles, which were found to be produced at different times by thesame family, are entirely different from each other.

PDF

___

Arlı. H. 1989, Kütahyalı Mehmed Emin ve Eserlerinin Üslubu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 190.
Atagün D., 2010, Türk Çini Sanatında Renkli Sır Teknikleri ve Reçeteleri, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları, Sakarya, 87.
Bakırcı N., 2007, Konya Mevlâna Dergâhı, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Dergisi, 10, 191-202.
Bakırcı N., 2019, Mevlâna Müzesi Kubbe-i Hadrâ’nın Kalem İşi Süslemeleri ve Yapılan Restorasyon Çalışmaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 322-338.
Bayazit M. ve Işık İ., 2014, Mimaride Kullanılan Çinilerin Bozunma ve Aşınma Davranışları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, OZ5724, 153-158.
Baysal A. F., 2020, Kubbe-i Hadrâ Kalemişi Tezyinatı ve Yenilenmesi. Konya: Palet Yayınları, 100-10.
Baysal, A.F. ve Sayın., A.Z, 2019, Restorasyon Sonrası Kubbe-i Hadrâ Kalem İşleri Üzerine Bir Değerlendirme, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Dergisi, 33, 39-64.
Coşkun N. D., Işık E., Şahin A. S., Börekçioğlu Ç. ve Uz V., 2015, Yüksek Poroziteli Beyaz Pişen Seramik Çamurunun Karakterizasyonu, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 037103, 14-20.
Çini R., 2002, Ateşin Yarattığı Sanat Kütahya Çiniciliği, Celsus Yayınları, 348-61-58.
Çini, R., 1991, Türk Çiniciliğinde Kütahya, Uycan Yayınları, İstanbul, 114-21.
Gülaçtı N., 2012, Seramik Ve Çini Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Karşılaştıkları Sorunlar Ve Beklentileri, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 143-158.
Işık İ., Uzunoğlu Aydoğan D. ve Karaca M., 2017, Tarihi yapıların korunması ve güçlendirilmesinde ayrışma indeksi haritasının kullanımı, Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, 659 – 668. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Işıkhan, S. S., 2012, Tarihi Çinilerde Yapısal Özellikler Ve Karşılaşılan Bozulmalar, Yedi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 7, 15 – 22.
Kahraman G., 2018, 1950’ den İtibaren Kütahya Çini Tabaklarının Tasarım Tipolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 256.
Kızıl, M., 2010, Cumhuriyet dönemi Kütahya çinisinde görülen uygulama teknikleri ve yenilikler, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, Afyonkarahisar, 72.
Kubbe-i Hadra Bilim Kurulu Kararları, 2020, I. ve II. Kurul Kararı, Mevlana Müze Müdürlüğü, Konya.
Küçükdağ Y., 1996, 1251 H/1835 M. Tarihli Mevlana Türbesi ve Çelebi Efendi Konağı Tamir ve İnşası Defteri, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2, 182-184.
Oğuzoğlu Y. ve Mülayim S., 1984, Konya Mevlana Türbesi’nin Restorasyonu İle İlgili H. 1109 (1698) Tarihli Üç Belge, Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi, 3, 115- 122.
Okyar F., 2005, The Technology of Frit Making in Iznik, 2005, Key Engineering Materials, 264-268, 2391- 2394.
Önge Y., 1985, Mevlana Türbesi'nin Çini Tezyinatı, I. Milli Mevlana Kongresi Tebliğler, 401-408. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Özönder H., 1988, Mevlana Türbe ve Külliyesinin Tamir ve İlaveler Kronolojisi, Selçuklu Üniversitesi Selçuk Dergisi, Selçuklu Araştırmaları Merkezi. 2, 23-29
Sevgili M., 2006, İznik’te Kullanım Amaçlı Üretilen (16.yy) Tabak ve Kase Formlarının Günümüzdeki Benzer Üretimleriyle Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel, İzmir, 89.
Şahin F., 1988, Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çini ve Keramik Sanatı, İstanbul Sanat Tarihi Yıllığı XIII. 131 – 151.
Yılmaz M., 2011, İznik Çinilerinde Nanopigment Kullanımı Ve Geleneksel Pigmentlerle Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya, 235.
1- https://www.aksehirpostasi.com/mevlana-muzesindeki-yesil-kubbe-cinileri-restore-edilecek/25613/ (04.08.2020)