TÜRKİYE'DE SON ON YILDA UYGULANAN TARIMSAL DESTEKLEMELERİN DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ DÖNEMİ İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu çalışma, Türkiye'de 2000-2005 yılları arasında uygulanmış olan DGD sistemi ile 2006-2015 yılları arasında uygulanmakta olan diğer destekleme yöntemlerinin finansman kaynakları açısından karşılaştırılması amacıyla yapılmıştır. DGD döneminde yapılmış olan anket çalışması ile de DGD' nin üreticilerin toplam aile geliri ve tarımsal gelirleri üzerine etkisi ortaya konularak, DGD sisteminin diğer desteklemelere bu açıdan alternatif olup olamayacağı irdelenmeye çalışılmıştır. DGD alan 128 adet işletme ve DGD almayan 36 adet işletme olmak üzere toplam 164 adet işletme ile anket yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre DGD alan işletmelerde tarım dışı gelirin toplam aile geliri içerisindeki payı %11.80 oranındadır. DGD'den yararlanmayan işletmelerde bu oran daha yüksek (%27.81) tir. İncelenen üreticilerin tarımsal gelirinin toplam aile geliri içerisindeki payı, DGD'den yararlanan ve yararlanmayan işletmelere göre farklılık göstermektedir. DGD'den yararlananlarda bu pay, % 71.71, yararlanmayanlarda % 72.19 düzeyindedir. İkincil verilerin karşılaştırmaları ise DGD öncesi ve DGD sonrası dönem olarak yapılmış; her iki dönem için desteklerin genel bütçe, vergi gelirleri, iç borç ve dış borç içindeki payı ve değişimleri incelenmiştir. Buna göre, DGD'nin2004-2005 döneminde vergi mükelleflerinden transferler, toplam transferler içerisinde % 32.07 oranında yer alırken, DGD sonrası yıllarda bu oran giderek artmış ve %54.12'ye yükselmiştir. DGD' nin 2000-2001 döneminde tüketicilerden yapılan transferler % 37.17 iken, DGD sonrasında 2006-2008 yıllarında % 60.80, 2012-2014 yıllarında ise % 46.32 olmuştur. Bütçeden yapılan transferlerin oranı ise DGD döneminde %1.68 iken, DGD sonrasında 2009-2011 döneminde % 4.98'e kadar çıkmış, 2012-2014 yıllarında ise yine %0.44'lere düşürülmüştür. Bu sonuçlar, son yıllarda tarımsal desteklerin yükünün vergi mükellefleri üzerine kaydığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Doğrudan gelir desteği (DGD), tarımsal desteklemeler

Turkey Last Ten Years of Agricultural Supports for the Period with Comparative Evaluation of Direct Income Support

This study is conducted to compare the financial resources point of view of DIS system in Turkey which was applied between 2000-2005 and other the methods that were implemented in 2006-20015. With the survey, which was made in the active time of DIS, the impact of DIS on family income of producers and their agricultural earnings have been clarified also it was questioned that whether the DIS is an alternative to other support methods. The survey has been conducted with 128 enterprises with DIS, and 36 enterprises without DIS. Which makes total of 164 enterprises. According to survey results, in DIS supported enterprises, non-agricultural earnings constitute 11.8% of the total income. However farmers without DIS support have higher ratio which is 27.81%. DIS benefiter farmers have 71.71% ratio for their agricultural earnings to their total income, None DIS benefiter farmers have 72.19 % for the same aspect. The comparison of macro data has been done by separating timeline as pre and post DIS phase. Tax revenues, general budgets, domestic-foreign debts and changes on it were examined for both phases. According to findings, in DIS's 2004-2005 period, rate of transfer from taxpayers to total transfers is32.07%. This rate has increased after the usage of DIS and reached54.12%. In 2000-2001 transfers from customers have 37.17% percentage. After DIS support this percentage raised to 60.80 % in 2006- 2008 and fell to 46.32 % in 2012-2014. Transfers from the budget have 1.68% in DIS implemented time. That percentage first raised to 46.32 % in 2006-2008 then reduced to .44% in 2012-2014. These results show that weight of the agricultural supports has shifted towards the taxpayers.

Keywords:

Direct Income Supports (DIS), agricultural supports,

PDF

___

Anonim (2016a) Türkiye Cumhuriyeti Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,Stratejik Planı 2013-2017. www.tarim.gov.tr (Erişim: 17.06.2016)
Anonim (2016b) Türkiye Cumhuriyeti Avrupa Birliği Bakanlığı, Türkiye'nin Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Programı 2007-2013, Tarım ve Kırsal Kalkınma. www.ab.gov.tr (Erişim 17.06.2016)
Anonim (2006a) Türkiye Cumhuriyeti Gıda Tarım ve H a y v a n c ı l ı k B a k a n l ı ğ ı İ s t a t i s t i k Ve r i l e r i . www.tarim.gov.tr (Erişim: 21.03.2016)
Anonim (2006b) Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası İstatistikler, Döviz Kurları www.tcmb.gov.tr. (Erişim: 11.04.2016)
Anonim (2016c) OECD, Agricultural Policy Monitoring a n d E v a l u a t i o n 2 0 0 8 , 2 0 1 0 , 2 0 1 2 , 2 0 1 5 www.stats.oecd.org/ (Erişim: 31.03.2016)
Anonim (2016d) Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı, Gösterge ve İstatistikler/ Temel Ekonomik Göstergeler, 2 0 0 5 - 2 0 1 5 . w w w. k a l k i n m a . g o v. t r. ( E r i ş i m : 11.04.2016)
Anonim (2016e) Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Hazine M ü s t e ş a r l ı ğ ı , İ s t a t i s t i k s u n u m s a y f a s ı . www.hazine.gov.tr. ,( Erişim: 11.04.2016)
Anonim (2016f) Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, İstatistik/kamu sermayeli kuruluş ve işletme istatistikleri/görev zararı bilgileri. www.hazine.gov.tr. ( Erişim: 11.04.2016)
Can Ağırbaş N (2006) Doğrudan Gelir Desteği Sistemi ve T ü r k i y e ' d e T a r ı m ı n D e s t e k l e n m e s i n d e Kullanılabilirliği Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
Demirci S (2000) Doğrudan Gelir Ödemesi Sistemi ve Uygulamaları, Literatür İncelemesi. TEAE, Ankara.
Demirci S (2000) Tarımda Doğrudan Gelir Desteğinin İncelenmesi: Meksika Örneği. İktisat İşletme ve Finans Dergisi 15: 170.
Eraktan G (2001) Tarım Politikası Temelleri ve Türkiye'de Tarımsal Destekleme Politikası. Uzel Yayınları, İstanbul.
Eraktan G, Abay C, Miran B, Olhan E (2004). Türkiye'de Tarımın Teşvikinde Doğrudan Gelir Desteği Sistemi ve Sonuçları, İTO Yayınları, Yayın No: 2004-53, İstanbul.
Gençler F (2002) Türk Tarımı Açısından DGD Sisteminin Değerlendirilmesi; Akhisar İlçesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
Işıklı E (2004) Doğrudan Gelir Desteği ve Üreticiye Adil Dağıtımı. In: KKTC, Lefke Üniversitesi Tarım Günü Bildirileri, 12 Ocak 2004, Lefkoşa.
Lundell M, Lampietti J, Pertev R, Pohlmeier L, Akder H, Ocek E, Jha S (2004). TURKEY, A Review of the Impact of the Reform of Agricultural Sector Subsidization. The World Bank, Washington DC.
Martins MB, Ventura-Lucas MR, Fragoso R (2004) The difficult relationship between agricultural policy, income, labour and sustainable development. New Medit 4(4): 9-13.
Şahin A (2008) Avrupa Birliği'nde Tek Çiftlik Ödeme Yöntemi ve Türkiye'nin Uyumu, Uzmanlık Tezi. Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı Dış İlişkiler ve AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara. Sorumlu Yazar Nihal CAN AĞIRBAŞ
ncagirbas@ogu.edu.tr
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Ziraat Fakültesi Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 27.06.2016