Örtüalti İşletme Yeri Seçiminde Coğrafi Bilgi Sistemi (Cbs) Ve Çok Ölçütlü Karar Analizinin (Çöka) Kullanimi: Türkiye Aydin Yöresi Örneği

Bu araştırmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Çok Ölçütlü Karar Analizi yöntemleri kullanılarak, Aydın yöresinde örtüaltı işletme yerleri için en uygun alanların ve örnek işletme yerlerinin uygunluk durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, literatür araştırmaları ve uzman görüşleri doğrultusunda, beş ana yer seçimi ölçütü (topoğrafya, toprak, iklim, su ve ekonomi) ve iki ayrı yer seçimi kısıtı (arazi kullanım kabiliyet sınıfı ve yerüstü su kaynaklarına uzaklık) dikkate alınmıştır. Ayrıca, araştırma alanında gayeli örnekleme yöntemiyle mevcut örtüaltı işletmelerden 160 adet örnek işletme seçilerek uygunluğu sorgulanmıştır. Değerlendirme ölçütlerinin ağırlıklandırılması için Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yönteminde kullanılan puanlanma ve ikili karşılaştırma metotları tercih edilmiştir. Yapılan sorgulamada, tüm ölçütlere ve kısıtlara göre araştırma alanının %2.4’ünün “en uygun”, %33.4’ünün “uygun”, %31.4’ünün “orta uygun” %0.7’sinin “az uygun” ve %29.6’sının “uygun olmayan” ve %2.5’inin “değerlendirme dışı” alanlar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, seçilen örnek işletmelerin %1.9’u “en uygun”, %10.1’i “uygun”, %0.6’sının “orta uygun” ve %87.3’ü ise “uygun olmayan” olarak saptanmıştır. Bu sonuçlara göre, araştırma alanındaki arazilerin genelinin örtüaltı işletme yeri için yerüstü su kaynaklarına uzaklık ve arazi kullanım kabiliyet sınıfı bakımından uygun olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca, gerek araştırma alanı ve gerekse diğer alanlarda örtüaltı üretiminin yanısıra diğer tarımsal üretim alanları için uygun yer seçiminin daha kapsamlı olarak gerçekleştirilmesine yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yer seçimi, AHP, C-ÇÖKA

The Use Of Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA) And Geographic Information System (GIS) In Selection Of Greenhouse Site Location: The Case Of Aydin Region In Türkiye

The aim of this study was to determine the most suitable areas for greenhouse sites and the suitability of the sample sites in Aydin region by using Geographic Information System (GIS) and Multi-Criteria Decision Analysis methods. For this purpose, in line with the literature researches and expert opinions, five main location selection criteria (topography, soil, climate, water and economy) and two separate location selection constraints (land use capability class and distance from the surface water resources) were considered. In addition, 160 sample sites were selected from existing greenhouse sites in the study area through purposeful sampling method and their suitability was questioned. The scoring and pairwise comparison methods used in the Analytical Hierarchy Process (AHP) method were preferred for weighting the evaluation criteria. In the review, according to all criteria and constraints, it was determined that 2.4% of the study area was “most suitable”, 33.4% was “suitable”, 31.4% was “moderately suitable”, 0.7% was “slightly suitable”, 29.6% was “unsuitable”, and 2.5% was “out of evaluation” area. In addition, it was determined that 1.9% of the sample sites selected were “most suitable”, 10.1% were “suitable”, 0.6% were “moderately suitable”, and 87.3% were “unsuitable”. According to these results, it was understood that the lands in the study area were not generally suitable for the greenhouse site in terms of the distance from the surface water resources and the land use capability class. In addition, recommendations have been made for realizing more comprehensively the selection of suitable places for greenhouse production and other agricultural production areas in both study area and other fields.

Keywords:

Location selection, AHP, G-MCDA,

PDF

___

Alkan Z (1977) Sera Planlama ve İnşa Tekniği. Ege Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Fakültesi Denizli Ön Lisans Yüksek Okulu, Denizli, 205s.
Anonymous (2019a) World Population Ranking. https://egezegen.com/yasam/dunya-nufus-siralamasi/. Accessed: August 20, 2019.
Anonymous (2019b) Super Decisions Software. www.superdecisions.com. Accessed: October 28, 2019.
Anonymous (2019c) Aydin Dem Map. ASTER GDEM (The Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection Global Digital Elevation Model) https://gdemdl.aster.jspacesystems.or.jp/index_en.html Accessed: October 28, 2019.
Anonymous (2019d) Terracing. TEMA Foundation https://topraktema.org/media/1383/06-teraslama.pdf Accessed: October 09, 2019.
Anonymous (2023) T.R. Ministry of Commerce State Registration System, Aydin Wholesale Market. http://www.hal.gov.tr/Sayfalar/ Toptanci-Halleri.aspx?sid=9 Accessed: January 18, 2023.
Arıkan R (2013) Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Nobel Yayıncılık, Geliştirilmiş 2. Basım. Ankara.
Ayanoğlu M (2005) Üretim Yönetimi (Ders Notları). Sakarya.
Aydin Directorate of Provincial Agriculture and Forestry (2019) Enterprises Registered In The Greenhouse Registration System in Aydin Region.
Balaban A, Şen E (1988) Tarımsal Yapılar. Ankara Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Yayınları, 845.
Baytorun AN, Zaimoğlu Z, Akyüz A (2000) Seralarda İklimlendirme. 2. Uluslararası Turfanda Şurası, Anamur.
Benites J, Friedrich T (2000) Manual on Integrated Soil Management and Conservation Practices. FAO Land and Water Bulletin. Rome.
Castilla N (2013) Greenhouse Technology and Management. Cabi.
Castilla N, Baeza E (2013) Greenhouse Site Slection. Good Agricultural Practices for Greenhouse Vegetable Crops—Principles for Mediterranean Climate Areas. FAO Plant Production and Protection Paper. 21–34.
Cemek B (2005a) Determination of Indoor Climate Requirements of Greenhouses in Samsun Provinces with–GIS Assisted. Journal of the Faculty of Agriculture, 36(2): 179-186.
Cemek B (2005b) Samsun İl Ve İlçelerinde Seraların İklimsel İhtiyaçlarının Belirlenmesi. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 20(3): 34-43.
Cemek B, Karaman S, Ünlükara A (2006) Tokat Yöresinde Seraların İklimlendirme Gereksinimleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(1): 25-36
Çaylı A, Temizkan Y (2018) Kahramanmaraş Bölgesi İçin Seralarda Örtü Malzemesi ve Isı Tasarruf Önlemlerinin Isıtma Yüküne Etkisinin Uzman Sistem ile Belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(3): 312-322
Çelebi H (1973) Teraslama. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 181, Ziraat Fakültesi No: 91, Yardımcı Ders Kitabı No: 7, Erzurum.
Deri E (2015) Selection of Convenient Locations For Small Ruminant Farms By Using Remote Sensing And Geographic Information System. Ege University Institute of Science, Master's Thesis, Izmir.
Dorren L, Rey F (2004) A Review of The Effect of Terracing on Erosion. In Briefing Papers of the 2nd SCAPE Workshop (pp. 97-108). C. Boix-Fayons and A. Imeson.
Eleren A (2006) Kuruluş Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Belirlenmesi; Deri Sektörü Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2): 405-416.
Elsner Von B, Brıassoulıs D, Waaıjenberg D, Mıstrıotıs A, Zabeltıtz Von Chr, Gratraud J, Russo G, Suay-Cortes R (2000) Review of Structural and Functional Characteristic of Greenhouses In European Union Countries, Part I: Design Requirements, J.Agric.Engng.Res. 75: 1-16.
ESRİ (2013) ArcGIS for Desktop 10.1. Esri Türkiye. Sinan Ofset Matbaacılık
Everest T (2010) Determinetion of Land Use Types of Edirne Province Using Remote Sensing And GIS. Çanakkale Onsekiz Mart University Institute of Science, Master's Thesis, Çanakkale.
FAO (1974) Approaches to Land Classification. Soils Bulletin 22. http://www.fao.org/3/e5155e/e5155e.pdf Accessed: October 14, 2019.
FAO (2013) Good Agricultural Practices for Greenhouse Vegetable Crops Principles for Mediterranean Climate Areas. http://www.fao.org/3/ai3284e. pdf. Accessed: November 03, 2019. Güney D (2013) Ağaçlandırma Tekniği. Ders Notu. http://www.ktu.edu.tr/ dosyalar/silvikultur _9d4b3.pdf Accessed: October 09, 2019.
Huisman O, De By RA (2009) Principles of Geographic Information Systems. ITC Educational Text-book Series 1, 4th edn. ITC, Enschede, The Netherlands.
KHGM (2001) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Aydın İli Arazi Varlığı.
Kouchaksaraei RH, Zolfani SH, Golabchi M (2015) Glasshouse locating based on SWARA-COPRAS approach. International Journal of Strategic Property Management, 19(2): 111-122.
Kurç HC (2018) Evaluation And Improvement of Spatial Management In The Cattle Farms of Tekirdag Region By Using Geographical Information Systems. Tekirdağ Namık Kemal University Institute of Science, PhD Thesis, Tekirdağ.
Malczewski J (1999) GIS and Multicriteria Decision Analysis, John Wiley and Sons, NewYork.
Malczewski J, Rinner C (2015) Multicriteria Decision Analysis In Geographic İnformation Science. New York: Springer.
Marucci A, Cappuccini A, Petroselli A, Arcangeletti E (2014) Mathematical Modeling and GIS Applications for Greenhouse Energy Planning in Italy. Applied Mathematical Sciences, 8(132): 6651-6664.
MEGEP (2015) Tarım. Tarımsal Yapılar. http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/ moduller/Tar%C4%B1msal%20Yap%C4%B1lar.pdf Accessed: October 09, 2019.
Öz H (2017) Türkiye’de Örtü Altı Yetiştiricilik Potansiyelinin Solar Radyasyon ve Güneşlenme Süresi Parametrelerine Göre İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(2); 509-513.
Öztürk D (2009) Determination of Flood Vulnerability Using GIS Based Multi Criteria Decision Anaysis Methods-A Case Study: South Marmara Basin. Yıldız Teknik University Institute of Science, PhD Thesis, Istanbul.
Rezaeiniya N, Ghadikolaei AS, Mehri-Tekmeh J, Rezaeiniya HR (2014) Fuzzy ANP Approach for New Application: Greenhouse Location Selection; a Case In Iran. Journal of Mathematics and Computer Science, 8(1): 1-20. Rezaeiniya N, Zolfani SH, Zavadskas EK (2012) Greenhouse Locating Based on ANP-COPRAS-G Methods–an Empirical Study Based on Iran. International Journal of Strategic Property Management, 16(2): 188-200.
Rikalovic A, Cosic I, Lazarevic D (2014) GIS Based Multi-Criteria Analysis for Industrial Site Selection. Procedia Engineering, 69: 1054-1063.
Rorabaugh PA (2012) Greenhouse Site Selection. http://ag.arizona.edu/ceac/sites/ag. arizona.edu.ceac/files/GH%20site%20selection%20Tues%20PRorabaugh%202012.pdf.
Saaty TL (1980) The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International, New York.
Saaty TL (2008) Decision Making with the Analytic Hierarchy Process. International journal of services sciences, 1(1): 83-98
Saltuk B, Artun O (2018) Multi-Criteria Decision System for Greenhouse Site Selection in Lower Euphrates Basin Using Geographic Information Systems (GIS). African Journal of Agricultural Research, 13(47): 2716-2724.
Sezer İ, Başkaya Z (2014) Coğrafi Koşullar ve Dağılışı Yönüyle Giresun İlinde Seracılık Faaliyetlerinin Uygulama ve Geliştirilebilme Potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(29): 248-285.
Sönmez İ, Demir H (2011) Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliği ve Olumsuz Etkileri. Uluslararası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı, Cilt I (27-30 Nisan 2011), pp. 287-294 Eskişehir, Türkiye,
Sönmez NK, Sarı M (2006) Use of Remote Sensing and Geographic Information System Technologies for Developing Greenhouse Databases. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30(6): 413-420.
Sönmez NK, Sarı M, Aksoy E (2007) Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Sürdürülebilir Arazi Yönetimi ve Toprak Koruma Planının Oluşturulması: Antalya-Altınova Örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1): 11-12.
Tarım ve Köy işleri Bakanlığı (Mülga) (2008) Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Talimatı ve İlgili Mevzuat. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 70. Tomar A (2009) Toprak Ve Su Kirliliği ve Su Havzalarının Korunması. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu, 8-10 Ocak, İzmir, 333-345.
TSMS (2019) Aydın Meteorology Station Climate Data. General Directorate of Meteorology, https://mevbis.mgm.gov.tr Accessed: September 28, 2019.
TSMS (2023) Aydın Meteoroloji İstasyon Bilgileri. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/ Accessed: January 30, 2023.
Tunçbilek Ö.F, YILMAZ M (2021). Türkiye'de Jeotermal Elektrik Enerjisi Üretimi İçinde Aydın İlinin Yeri ve Önemi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2):138-150.
Turkish Official Gazette (2004) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği. Tarih: 31.12.2004, Sayı: 25687, Ankara.
Turkish Official Gazette (2017) İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik. Tarih: 28.10.2017, Sayı:30224, Ankara.
Turkish State Waterworks (2019) Facilities in Operation: Dams and Ponds. http://www.dsi.gov.tr/ Accessed: September 01, 2019.
Yaslıoğlu E (2011) Örtüaltı Üretim Sistemleri. Ünite 1, Örtüaltı Tarımı. TC Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2275 Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1272.
Yıldırım BF, Önder E (2015) İşletmeciler, Mühendisler ve Yöneticiler İçin Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. 2. Baskı, Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım.
Yıldız M (2010). A Research on Utilization of Geothermal Energy Sources For Greenhouse Heating In Aydin province. Cukurova University Institute of Science, Master’s Thesis, Adana.
Yüksel AN (2004) Sera Yapım Tekniği. Hasad Yayıncılık Ltd. Şti. İstanbul.
Yüksel AN, Yüksel E (2012) Sera Yapım Tekniği. Hasad Yayıncılık Ltd. Şti. İstanbul.
Zabeltitz CV (2011) Integrated Greenhouse Systems for Mild Climates. Climate Conditions, Design, Construction, Maintenance, Climate Control. Springer, Verlag, Berlin, Heidelberg, Germany, 363s.