Hellenistik Likya'da Ödünç Para: Bakır Para Kasası

Money Lending in Hellenistic Lycia: The Union of Copper Money

Bu çalışmada ele alınmış olan yazıt Fethiye Müzesi tarafından 285 envanter numarası verilmiş olan Sayın Oğuz Kocagil'e ait koleksiyonda yer almaktadır. Hemen hemen yarıya yakın bir kısmının ele geçtiği yazıtta herhangi bir yer veya bölge adı geçmemekle birlikte Likya Bölgesi'ne ait olabileceği varsayılmaktadır. Buluntu alanı bilinmemektedir. Yazıt, kent tarihçiliğindeki yerini kaybetmekle birlikte bölgenin sosyo-ekonomik yapısı hakkında oldukça değerli veriler sağlamaktadır.Yazıtın tarihlenmesine yardımcı olabilecek temel herhangi bir öğe bulunmamakla birlikte, içeriği ve paleografyasındaki bir takım özellikleri nedeniyle Hellenistik Dönem'e, İ.Ö. 2. yy.'ın ikinci yarısına ve sonrasına tarihlenmesinin uygun olacağı kabul edilmektedir. Yazıtın çevirisi şöyledir:Ö.y.: Bakır Para Kas[ası...]....- eğer faizden her hangi bir gelir elde edilirse (bunu) ana paraya ekleyecekler. Hem buttan arka payını ve hem de karısı Mamma'ya ait olan buttan ön payını Symmasis hayatta iken ana hisse olarak Symmasis'in adına depozit edeceklerdir. Symmasis öldüğünde her iki hisseyi karısı Mamma'ya verecekler. Mamma öldüğü zaman ise çocuklarıma ve onlardan doğacak olanlara her zaman ve eşit olarak verecekler. Çocuklarım Symmakhos, Hermaphilos ve Kleinos ve Tinzasis'in çocukları damatlarım Bellerophonteios'lardan Ermaktybelis ve Ermolykos ve bunlardan doğacak olanlar kutlamalara katılacaklar. Sayı tamamlanınca 10 kişi prötoiprotoi'dur, bu (kurucu) kimselerden birisi ölürse bu (kurucuların soyundan gelen) en yaşlı kimse yerini alır. Eğer bir anlaşmazlık olursa Bakır Para Kasası kimin katılması gerektiğini Letoo tapmağında karara bağlayacaktır ve ayrıca (bu kurucu) on akrabadan daha fazla üyenin [koinon'a] alınmamasını ana toplantıyla karara bağlasınlar. Yönetmeliklerde "bu Symmasis'in hesaba koyduğu paradır" (hükmü) kesin olduğu için yöneticiler (kheiristai) Symmasis'in vermiş olduğu parayı faiz karşılığı ödünç vereceklerdir. Eğer Bakır Para Kasaı yada başka bir şahıs yazılan maddeler uyarınca hareket etmezse, bunlardan bu davranış içinde bulunanlar Helios rahiplerine her bir suç için 1000 drakhmi ödeyecekler ve Symmasis'in varislerine veya arzu eden başka bir kimseye (bu paranın) yarısı üzerinde hak iddia etme hakkı olsun. Eğer kurban törenleri veya kutlamalar savaş veya başka bir politik engel nedeniyle yerine getirilemezse bu engel ortadan kalkınca yerine getirilecek.Yy.: (Bakır Para Kasası kurulda) seçim yaparak oy kullanmak suretiyle Iobateios'lardan Kregdeis oğlu Ermolykos'a, Sarpedonios'lardan Hermokles oğlu Inondis'e, Arailiseus'lardan Symmasis oğlu Kleinos'a ve Sortias oğlu Symmasis'e daimi olarak her yıl yönetimde bulunma ve faizde artırım yapma kararı verdi. İştirakçiler, içine her yıl kazançlardan elde edilen geliri ilave edecekleri ana sermayeyi her zaman her dönemde güvenli bir şekilde muhafaza etmek suretiyle tüm parayı bozmama/harcamama konusunda bir sözleşme yaptılar. Her zaman faizden elde edilen gelirden bir miktar para harcayarak her yıl Loios ayının 25. gününde ve üç yılda bir Helios'a Symmasis ve eşi Mamma'yı kutsaması için kurban kesecekler ve o gün güne Symmasis ve eşi Mamma'nın adını vererek şenlikler kutlanacaktır.Kutlamalara çocuklarım, Symmasis'in oğulları Symmakhos, Hermaphilos ve Kleinos, damatlarım Bellerophonteios'lardan Tinzasis'in oğulları Ermaktybelis ve Ermolykos her zaman katılacaklar. Bakır Para Kasasının seçilmiş arkhon'ları her yıl Symmasis ve Mamma'nın heroon'unda Symmasis tarafından inşa edilmiş sunağın üzerinde adak olarak koyun (ve) keçi kurban kesecekler ve kutlama yapacaklar ve o gün mezar başında yöneticiler ve adı daha önce belirtilmiş olan diğer yakın akraba arkhon'lar, hayatta ise, Sortias oğlu Symmasis'e ana hisseye ek olarak buttan arka payını verecekler. Öldüğünde ise çocuklarıma devredecekler. Eğer bunlar da ölürse soydan gelenlere verecekler (ve bunlar) her zaman kurban törenlerinde ve kutlamalarda yer alacaklar.Ay.ı Diğer otuz günde Symmasis'in vermiş olduğu parayla dini görevleri yerine getirsinler. Hiç kimse (bu parayı) çalamaz, el koyamaz veya başka bir amaç için kullanamaz. Eğer birisi çalar, el koyar veya başka bir amaç için kullanırsa Helios'un ve diğer tanrıların günahkarı olsun ve suçlular ne kadar çalarlarsa iki misli geri ödesinler ve isteyene yarısı üzerinde hak olsun. Hiç kimsenin tek taş kapağı olan bu mezara ölü gömme izni yoktur, aksi halde gömen kimse yasa gereğince yukarıda adı geçen birliğe yüz drakhmi borçlu olsun. Yönetici olanlar o zamana göre neyin yapılmasını teklif ederlerse koinon'un mutemetleri de (kyrioi) kefil olsunlar. Yukarıda yazılmış olan bütün hususları Bakır Para Kasası kabul etmiş (ve) karar alındıktan sonra hepsine onay vermiştir. Arkhon'lardan Midas oğlu Idlaimis (ve) Bellerophonteios'lardan Ermadefijros oğlu Attinas ve Epigonos şahittir.Yazıt, bir bakıma Symmasis adında bir şahısla kurucusu olarak yer aldığı Bakır Para Kasası olarak tanımlayabileceğimiz bir koinon arasındaki sözleşmenin paragraflarını içermektedir. Sözleşme içeriğinde iki olgu belirginleşmektedir. Bir tanesi faiz karşılığı ödünç para verilmesi, diğeri de sosyalleşme fenomeni. Faiz karşılığı ödünç para verme işlemi, en basit ve temel yanıyla bankacılık işlemlerinin başlangıcıdır. Bu tür bir müesseseyi oluşturmuş olan kimseler bölgenin ileri gelen aristokrat sınıfının üyeleridirler. Ellerindeki nakit paradan para kazanmayı planlamışlardır, yani bir tür tefecilik yapmışlardır. Ancak Symmasis'in bu tür bir teşkilata kurucu olarak katılmasının nedeni daha farklı bir şekilde ifade edilebilir. O faizden gelen paranın bir kısmını harcayarak, kendi aile üyelerini diğer akrabalarla birlikte çeşitli etkinliklerin içine katmıştır. Başka bir deyişle masraflarını karşılatarak kendi ailesine sosyal faaliyetlerde bulunma imkanı tanımıştır. İşte sosyalleşme fenomeniyle kast edilen budur. Böyle bir gelir imkanı bulunmasaydı şölenler düzenleyemeyecek, kurban adayama-yacaktı, ya da bunların masraflarını her seferinde kendi cebinden azalarak karşılayacaktı. Bu anlayı

___