Berna Nilgün ÖZGÜRSOY URAN, Jülide Gülizar YILDIRIM, Elif SARITAŞ YÜKSEL, Funda SOFULU, Elif ÜNSAL AVDAL, Emine Özlem GÜR

İnflamatuar Barsak Hastalıkları Yorgunluk Ölçeği’nin Türkçe Uyarlamasının Psikometrik Özellikleri

Amaç: İnflamatuar barsak hastalıkları (İBH) gastrointestinal kanalın çeşitli bölgelerini tutabilen, remisyon ve alevlenmelerle seyreden, kronik inflamatuar hastalıklardır. Hastalığın majör belirtilerinden biri aşırı yorgunluktur. Hastalar remisyonda olsalar dahi yorgunluk şikayetiyle sıklıkla hastaneye başvurmaktadırlar. Bu çalışmada, İBH Yorgunluk Ölçeği’nin (İBH-Y) (Inflammatory Bowel Disease Fatigue) Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışmasının yapılması amaçlanmıştır. Çalışma Planı: Metodolojik türde planlanan araştırma245 İBH tanılı hasta ile yürütülmüştür. Örneklem içerisinden 50 hastaya tekrar test uygulaması yapılmıştır.İBH-Y Ölçeği üç bölümden ve toplam 40 maddeden oluşmakta; her bölüm kendi içerisinde puanlanmaktadır. Orijinal ölçekte olduğu gibi ilk iki bölüm Türkçe uyarlama çalışmasına dahil edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 25.0 ve LISREL 8.727 programlarıyla psikolinguistik ve psikometrik incelemeler yapılmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için etik kurul izni alınmıştır. Bulgular: Ölçeğin, çoğul uzman görüşüne göre kapsam geçerliliği Davies tekniğiyle değerlendirilmiş, her bir maddenin KGO değeri 0.99, KGİ değeri 0.99 olarak saptanmıştır. Özgün ölçeğe göre açımlayıcı faktör analizinin ardından, yeniden doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmış; T değeri 1.96’dan küçük değer olmadığından herhangi bir madde atılmamıştır. DFA analizi sonucunda, uyum iyiliği indekslerinin kabul edilebilir düzeyde uyumlu olduğuna, ölçeğin daha önce belirlenen yapısının toplanan verilerle genel olarak kabul edilebilir düzeyde uyum sağladığına karar verilmiştir. Ölçeğin güvenirlik analizlerinde, Spearman Brown katsayı değeri (0.906)ve Cronbach's Alpha split-half (0.971 ve 0.928) değerlerinin 0.70’ten büyük olması nedeniyle ölçeğin iç tutarlılığı yüksek olarak değerlendirilmiştir. Sonuç: İBH-Y Ölçeği’nin Türkçe uyarlamasının yapıldığı bu araştırmada; ölçeğin kabul edilebilir düzeyde uyumlu olduğu, ülkemiz için üç faktörlü olmasının uygun olduğu ve iç tutarlılığının yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. İBH-Y ölçeği, ülkemiz için geçerli ve güvenilir bir ölçektir.

Psychometric Characteristics of Turkish Adaptation of Inflammatory Bowel Diseases Fatigue Scale

Objectives: Inflammatory bowel diseases (IBD) are chronic inflammatory diseases that can involve various areas of the gastrointestinal tract, progress with remission and exacerbations. One of the major symptoms of the diseases is over-fatigue. Patients often have recourse to the hospital with complaints of fatigue, even if they are in remission. In this research, it was aimed to carry out the Turkish validity and reliability study of the Inflammatory Bowel Disease Fatigue Scale (IBD-F). Study Design:The research which is planned methodological type was conducted with 245 patients with IBD. Test re-test reliability used with 50 patients which are from in sampling. The IBD-F Scale consists of three sections and 40 items, each section is scored within itself. As in the original scale, the first two sections were included in the Turkish adaptation study. In the evaluation of the data, SPSS 25.0 and LISREL 8.727 programs were performed. Ethics committee approval was obtained to conduct the research. Results: Scope validity of the scale was evaluated using the Davis technique, according to the opinion of the plural expert, the CVR value of each item was .99 and the CVI value was .99. After the exploratory factor analysis based on the original scale, confirmatory factor analysis (CFA) was performed, any item wasn't discarded because the T value wasn’t less than 1.96. As a result of the CFA analysis, it was decided that the goodness of fit indices were at an acceptable level, and the previously determined structure of the scale was generally compatible with the data collected. In the reliability analysis of the scale,since the Spearman Brown coefficient value (.906) and Cronbach's Alpha split-half (.971 and .928) values were higher than .70, the internal consistency of the scale was evaluated as high. Conclusion: In this research where the adaptation to Turkish of the IBD-F Scale, it was concluded that the scale was at an acceptable level, compatible with three factors and had high internal consistency for our country. The IBD-F scale is a valid and reliable scale for our country.

Keywords:

IBD, ulcerative colitis, Crohn's disease, fatigue, validity, reliability,

PDF

___

1. Demirbulat A. Ülseratif kolit ve Crohn hastalarının demografik. klinik ve laboratuar özellikleri ve bulguların hastalık aktivitesi ile korelasyonu [uzmanlık tezi]. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi; 2013.
2. Frolkis A, Dieleman LA, Barkema HW, Panaccione R, Ghosh S, Fedorak RN, et al. Environment and the inflammatory bowel disease. Can J Gastroenterol 2013;27(3):18-24.
3. Hanauer SB. Inflammatory bowel disease: Epidemiology, pathogenesis, and therapeutic opportunities. Inflamm Bowel Dis. 2006;12(1):3–9.
4. Blomqvist P, Ekbom A. IBD: Health Care and Costs in Sweden 1994. Scand J Gastroenterol. 1997; 32:1134–39.
5. Russel MG. Changes in The Incidence of Inflammatory Bowel Disease: What Does It Mean? Eur J Intern Med 2000;11:191-196.
6. Can G, Poşul E, Yılmaz B, Can H, Korkmaz U, Ermiş F, et al. Bolu/Düzce Bölgesi inflamatuvar barsak hastalıklarının insidans ve prevalans özellikleri: 2004-2013 Retrospektif kohort çalışması. Abant Med J 2015;4(3):210-20.
7. Carter MJ. Lobo AJ. Travis SPL. Guidelines for the management of inflammatory bowel disease in adults. Gut 2004;53(Suppl 5):1-16.
8. Deberry JJ, Bielefeldt K, Davis BM, Szigethy EM, Hartman DJ, Coates MD. Abdominal pain and neurotrophic system in ulcerative colitis. Inflammatory Bowel Disease. 2014;20(12):2330-39.
9. Kalkan Ç, Soykan İ. Ülseratif kolit: semptomlar. klinik bulgular ve doğal seyir. Ed. Ülkü Dağlı. İnflamatuvar bağırsak hastalığı. Fersa Matbaacılık. Ankara. 2014; s:63-80.
10. Lönnfors S, Vermeire S, Greco M, Hommes D, Bell C, Avedano L. IBD and health-related quality of life – Discovering the true impact. Journal of Crohn’s and Colitis. 2014;8:1281-86.
11. Pellino G, Sciaudone G, Caserta V, Candilio G, Serena De Fatico G, Gagliardi S, et al. Fatigue in inflammatory bowel diseases: relationship with age and disease activity. International J of Surgery 2014;12:60-63.
12. Cronin CC, Shanahan F. Exploring the iceberg-the spectrum of celiac disease, Am. J. Gastroenterol. 2003;98:518-520.
13. Römkens TEH, van Vugt-vun Pinxteren MWJ, Nagengast FM, van Oijen MGH, de Jong DJ. High prevalence of fatigue in inflammatory bowel disease: A case control study. J Crohns Colitis 2011;5:332–37.
14. Romberg-Camps MJL, Bol Y, Dagnelie PC, Hesselink-van de Kruijs MA, Kester AD, Engels LG, et al. Fatigue and health-related quality of life in inflammatory bowel disease: results from a population-based study in the Netherlands: the IBD South Limburg Cohort. Inflamm Bowel Dis 2010;16:2137-47.
15. Minderhoud IM, Oldenburg B, van Dam PS, van Berge Henegouwen GP. High prevalence of fatigue in quiescent inflammatory bowel disease is not related to adrenocortical insufficiency. Am J Gastroenterol 2003;98:1088–93.
16. Özdamar K. Paket Programlar İstatistiksel Veri Analizi. Kaan Kitapevi. 2002.
17. Armutlu K, Korkmaz NC, Keser I, Sumbuloglu V, Akbiyik DI, Guney Z, Karabudak R. The validity and reliability of the Fatigue Severity Scale in Turkish multiple sclerosis patients. Int J Rehabil Res 2007;30(1):81–85.
18. Banovic I, Gilibert D, Jebrane A, Cosnes J. Personality and fatigue perception in a sample of IBD outpatients in remission: A preliminary study. J Crohns Colitis. 2012;6:571-77.
19. Frolkis A, Dieleman LA, Barkema HW, Panaccione R, Ghosh S, Fedorak RN, et al. Environment and the inflammatory bowel disease. Can J Gastroenterol 2013;27(3):18-24.
20. Graff LA, Walker JR, Bernstein CN. Depression and anxiety in inflammatory bowel disease: Review of comorbidity and management. Inflamm Bowel Dis. 2009;15:1105-18.
21. Greenstein AJ, Janowiz HD, Sachar DB. The extra-intestinal complications of Crohn’s disease and ulcerative colitis. A study of 700 patients. Medicine 1976; 55: 401-12.
22. Greveson K, Woodward S. Exploring the role of the inflammatory bowel disease nurse specialist. British Journal of Nursing. 2013;22(17): 16-22.
23. Guyatt G, Mitchell A, Irvine EJ, Singer J, Williams N, Goodacre R, et al. A new measure of health status for clinical trials in inflammatory bowel disease. Gastroenterology. 1989;96:804-10.
24. Czuber-Dochan W, Norton C, Bassett P, Berliner S, Bredin F, Darvel M, et al. Development and psychometric testing of inflammatory bowel disease fatigue (IBD-F) patient self-assessment scale. J Crohns Colitis. 2014;8:1398–406.
25. Krupp LB, LaRocca NG, Muir-Nash J, Steinberg AD. The fatigue severity scale. Application to patients with multiple sclerosis and systemic lupus erythematosus. Arch Neurol 1989;46:1121-23.
26. Leech LN, Barrett CK, Morgan AG, editors. SPSS for intermediate statistics use and interpretation. New York: Lawrence Erlbaum Associates; 2008.
27. Ercan İ, Kan İ. Ölçeklerde Güvenirlik ve Geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fak Derg 2004;30(3):211–16.
28. Erefe İ. Hemşirelikte Araştırma İlke, Süreç ve Yöntemleri. 3. Baskı. Ankara: Odak Ofset, 2004.
29. Veneziano L, Hooper J. A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. Am J Health Behav. 1997;21(1):67-70.
30. Erkorkmaz Ü, Etikan İ, Demir O, Özdamar K, Sanisoğlu SY. Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri. 2013,33(1):210-23.
31. Şimşek ÖF. Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Cem Web Ofset, 2007:88-95.
32. Sümer N. Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları 2000;3(6):49-74.
33. Kline RB. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. 2nd Edition. New York: The Guilford Press, 2005.
34. Jöreskog KG, Sörbom D. Lisrel 8: Structural Equation Modeling With The Simplis Command Language. Lincolnwood: Scientific Software International, Ine. 1993.
35. Esin MN. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Uygulama ve Kritik. 2. Baskı. 2015:193-233.
36. Vestergaard C, Dahlerup JF, Bager P. Validation of the Danish version of inflammatory bowel disease self-assessment scale. Dan Med J. 2017;64:A5394.
37. Lage AC, Oliveira CC, Batalha APDB, Araujo AF, Czuber-Dochan W, Chebli JMF, et al. The Inflammatory Bowel Disease-Fatigue Patient self-assessment scale: translation, cross-cultural adaptation and psychometric properties of the Brazilian version (IBD-F Brazil). Arq Gastroenterol. 2020;57: 50-63.
38. Bager P, Vestergaard C, Juul T, Dahlerup JF. Population-based normative data for the inflammatory bowel disease fatigue scale – IBD-F. Scand J of Gastroenterol. 2018;53(10-11):1274-1279. DOI: 10.1080/00365521.2018.1521868.