Allah İnancında Aşırılık ve İtidal Örnekleri

Yüce Allah, insanı yaratmış ona doğru ve yanlış yolu göstermiştir. Kendisine hiçbir şekilde ortak koşulmaması ve hiçbir varlığa benzetilmemesi gerektiğini de vahiyle bildirmiştir. Allah’ın (cc) bu emirlerine aldırış etmeyen Yahudi ve Hristiyanlar, Allah’a çocuk isnat etmiş, haham ve rahiplerini rab edinmiş, Allah hakkında uygunsuz yakıştırmalarda bulunarak Allah’a şirk koşmuş ve dalalete sapmışlardır. Sabiîler de melaikeye, yıldızlara ve putlara ibadet etmiş, semavî dinin asli mecrasından inhiraf ederek aşırıya düşmüşlerdir. İlahî dinlerdeki bu bozulmalar üzerine Allah (cc), son semavî din olan İslâm dinini göndermiş ve tahrif olan semavî kitapları bu din ile düzeltmeyi istemiştir. Kur’ân’ın ortaya koymuş olduğu temel iman esaslarına rağmen, zamanla İslâm dini bünyesinde yer aldığını söyleyen Sebeiyye ve Beyaniyye gibi aşırı mezhepler de Allah’ın sıfatları hakkında teşbîh ve tecsîmi kabul ederek itidalden uzaklaşmış ve batıl yollara süluk etmişlerdir. İşte bu çalışmada adı geçen din ve mezheplerin Allah inancında gösterdikleri aşırılık ile İslâm’ın bu husustaki itidal örneklerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Allah İnancı, Yahudi, Hristiyan, Sabiî, İslâm

Extremism and Moderation in the Belief of Allah

Almighty Allah created man and showed him right and wrong paths. He also revealed that he should not be made joint in any way and should not be likened to any being. The Jews and Christians who ignored these commands of Allah (cc), attributed children to God, took rabies and priests to the Lord, and made misconceptions about Him (cc) and went astray. Sabiîs worshiped angels, stars, and idols, diverted from the mainstream of the celestial religion, fell into extremism. Upon these distortions in the divine religions, Allah (cc) pointed to the distortions made with the last divine book, the Qur'an. In spite of the basic principles of faith revealed by the Qur'an, over time, denominations such as Sebeiyye and Beyaniyye, who say that they are part of the Islamic religion, have been diverted from moderation by accepting the diagnosis and representation of Allah (cc). In this study, the examples of the extremism by the religions and sects mentioned in the belief in Allah and the sobriety examples of Islam will be included

Keywords:

Belief of Allah, Jewish, Christian, Sabiî, Islam,

PDF

___

Ateş, S. (1998). Aşırılık ve Yozlaşma. Kur’ân Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi, İstanbul: sayı 4, 1-12.
Aydın, M. (1985). Batı ve Doğu Hristiyanlık Tarihine Bakış. Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Ankara: sayı 27, 123-148.
Aydın, M. (1982). Teslis Doktrini ve Hristiyan İtizalleri. Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Ankara: sayı 5, 141-156.
Bağdâdî, A. b. T. b. M. (1928). Usulü’d-Din, İstanbul.
Bahçeci, M. (1986). Allah’ın Varlığını İspat Eden Manevi Deliller. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kayseri: sayı 3, 251-268.
Beydâvî, N. E. S. A. Ş. (1418). Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl (Muhammed Abdurrahman, Tahk.). (C.1-5). Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Buhârî, M. b. İ. (1988). Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi (Mehmed Sofuoğlu, Çev.), (C. 1-15), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Cerrahoğlu, İ. (1962). Kur’ân-ı Kerîm ve Sabiîler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara: sayı 10, 103-116.
Cevheri, İ. H. (1999). es-Sihâh, (Abdullah Berrî, Tahk.). (C. 1-5). Beyrut.
Cürcânî, A. b. M. S. Ş. (1311). Şerhu’l-Mevâkıf. İstanbul.
Çetin, M. (2000). Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Ölçü ve Denge. İstanbul: Zemzem Yayınları.
Ebu Zehra, M. (1983). İslâm’da Siyasi ve İtikadi Mezhepler Tarihi. İstanbul: Hisar Yayınevi.
Elmalılı, M. H. Y. (1985). Hak Dini Kur’ân Dili (M. Nur Çetin, Taha Parlar, İdris Şen, Mesut Okumuş ve Diğerleri, Tahk.). (C. 1-9). Ankara: Akçağ Yayınları.
Esen, M. (2002). Sünni Kelâmın Öncülerinden İbn Küllab’ın Kelamî Görüşleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara: 43(1), 63-79.
el-Garsî, M. b. A. (2008). Minhâcü’l-Eşai’reti fi’l-Akide Beyne’l-Hakâiki ve’l-Evhâm. Dımaşk: Dâru’l-Kadr Yayınevi.
Gölcük, Ş. (1992). Beyan b. Sem’an. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: cilt 6, 28-29.
Gölcük, Ş. ve Diğerleri (1988). Kelâm. Konya: Selçuk Ünv. İlahiyat Fak. Yayınları.
el-Haseni, S. A. (1931). es-Sabiatu Kadimen ve Hadisen. Mısır.
el-Hevvârî, H. b. M. (1990). Tefsîru Kitâbi’llâhi’l-Azîz (el-Hâc b. Saîd Şerîfî, Nşr.), Beyrut.
İbnü’l-Cevzî, C. E. F. A. b. A. (1422). Zâ’du’l-Mesîr fî Îlmi’t-Tefsir (Abdurrezzak Mehdî, Tahk.:). Beyrut: Daru’l-Kuttabi’l-Arabiyye.
İbnü’l-Esîr, E. H. İ. (1395/1965). el-Kâmil fi’t-Tarîh. (C. 1-13), Beyrut.
İbn Hazm, E. M. A. b. A. (1985). Kitabu’l-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihal. Beyrut.
İbn Kesîr, E. F. İ. (1420/1999). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Âzîm (Sâmî b. Muhammed Selâme, Tahk.). (C. 1-8). Daru’t-Tayyibe li’n-Neşr.
İbn Kudâme, (trz.). el-Muğnî. Kahire: Mektebetü’l-Cumhuriyyeti’l-Arabiyye.
İbn Manzûr, C. M. (1426/ 2005). Lisânu’l-Arab (Yusuf Bukaî, İbrahim Şemsuddîn, Nedâl Alî, Tahk.). (C. 1-4). Beyrut.
el-Îcî, A. A. b. A. (1909). Kitabü’l-Mevâkıf fî İlmü’l-Kelâm. Kahire.
el-Kâdî, A. (1996). Şerhu’l-Usuli’l-Hamse. (Abdülkerim Osmân, Nşr.) Kahire.
Kaya, R. (2004). İnciller ve Kur’ân’da Hz. İsâ’nın İnsan ve Peygamber Oluşu. Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Bursa: 13(2), 37-58.
Kitab-ı Mukaddes, (1995). Eski Ahid. İstanbul: Orhan Matbaacılık Şirketi.
Kitab-ı Mukaddes, (2011). Yeni Ahid. (10. Baskı). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi.
Köksal, A. (2005). Peygamberler Tarihi. Ankara: TDV Yayınları.
Kurtubî, E. A. b. A. b. E. (1964). el-Câmi’ li Âhkâmi’l-Kur’ân (Ahmed Berdûnî, İbrâhîm Etfîş, Tahk.). (C. 1-20). Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye.
Kutup, S. Fî Zilâli’l-Kur’ân. (1991). (Sâlih Uçan, Vahdettin İnce, Mehmet Yolcu, İbrahim Türklü, İbrahim Tüfekçi, Çev.). (C. 1-10). İstanbul: Dünya Yayınları.
Makrizî, T. (1959). el-Mevâiz ve’l-İtibar fî Zikr el-Hıtat ve’l-Âsâr. Kahire.
Mâturîdî, E. M. (2017). Kitâbü’t-Tevhîd (Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Tahk.). İstanbul: İSAM Yayınları.
Mevdûdî, E. Â. (1986). Tefhîmu’l-Kur’ân (Muhammed Han Kayanî, Yusuf Karaca, Nazife Şişman, İsmail Bosnalı, Hamdi Aktaş, Çev.). (C. 1-7). İstanbul: İnsan Yayınları.
Mukâtil b. Süleyman, (1424/2003). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân (Ahmed Ferîd, Nşr.). Beyrut.
Neşşâr, A. S. (1977). Neş’etu’l-Fikri’l-Felsefî fi’l-İslâm. İskenderiye.
Ötenkaya, Y. (2018). Atomcu-Dualist-Teslis Anlayışına Karşı Mu’tezilenin Meydan Okuması: Yeni Bir Tanrı-Âlem Tasavvuru. Kader Dergisi. 16(2), 319-346.
er-Râğıb, E. H. b. M. İ. (2015). Müfredât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü) (Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, Çev.). (4. Baskı). İstanbul: Yarın Yayınları.
er-Râzî, F. E. A. (1990). Mefâtîhu’l-Gayb (Tefsîr-i Kebîr). (C. 1-23). Ankara: Akçağ Yayınları.
es-Sâbûnî, N. (1979). el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Sâlebî, E. İ. (1370/1951). Kitâbu’l-Arais fî Kasâisi’l-Enbiyâ. Mısır.
es-Sallâbî, A. M. (1433/2012). el-Vasatiyyetü’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.
Selvi, D. (2004). Temel İnanç Esasları. İstanbul: Semerkand Yayınevi.
Şehristânî, M. b. A. (2015). el-Milel ve’n-Nihal, Dinler, Mezhepler ve Felsefi Sistemler Tarihi, (Mustafa Öz, Çev.). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Taberî, E. C. M. b. C. (1420/2000). Camiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (Ahmed Muhammed Şakir, Nşr.). (C. 1-24). Kahire: Müessetu’r-Risâle.
Taberî, E. C. M. b. C. (1326). Târîhu’l-Umem Ve’l-Mulûk. Mısır.
Tümer, G.- Küçük, A. (1997). Dinler Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları.
Vâhidî, E. H. A. b. A. N. (1959). Esbâbu’n-Nüzûl. Mısır.
Zemahşerî, E. K. M. b. A. (1407). el-Keşşâf ân Hakâiki Gavâmidi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. Beyrut.