YENİ NESİL DADI: MEDYA! Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algılarındaki Medyanın Rolüne İlişkin Ebeveynlerinin ve Öğretmenlerinin Bakış Açıları

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarında medyanın rolüne ilişkin ebeveynlerinin ve öğretmenlerinin bakış açılarının incelenmesidir. Bu sebeple araştırmacı çocukların toplumsal cinsiyet algılarına yönelik medyanın rolüne ilişkin ebeveynlerin ve öğretmenlerin bakış açılarını keşfetmek, deneyimlerini ortaya koymak ve analiz etmek amacıyla, araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşım olarak planlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, amaçlı ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen iki okul öncesi eğitim kurumundan her anaokulu için sekizer ebeveyn ve çocuklarının bir öğretmeni olmak üzere toplamda otuz iki ebeveyn ve iki öğretmen oluşturmuştur. Bu çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve bu formda, ebeveynlere ve öğretmenlere, çocukların toplumsal cinsiyet algılarına yönelik medya rolüne ilişkin gözlemlerinin neler olduğunu, çocukların söylem ve davranışlarını nasıl yorumladıklarını nasıl yönlendirdiklerini belirlemeye yönelik sorular sorulmuştur. Görüşmelerden elde edilen verilerden uygun tema, kod oluşturularak içerik analizi yapılmıştır. Bu çalışmanın önemli sonuçlarından biri ebeveynlerin çocukların toplumsal cinsiyete yönelik medyanın rolüne işaret eden davranışlarına yanıtlarında ataerkilliğin varlığı saptanmıştır. Diğeri ise öğretmenlerin, öğrencilerini cinsiyet eşitliğine dayalı bir eşitlikçi bir düşünme biçimi oluşturma çabasında oldukları saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal cinsiyet algısı, okul öncesi dönem, ebeveynler, öğretmenler, medya

NEW GENERATION NANNY: MEDIA! Perspectives of Parents and Teachers regarding the Role of Media in the Gender Perceptions of Preschool Children

The aim of this research is to examine the perspectives of parents and teachers regarding the role of media in the gender perceptions of preschool children. For this reason, the research is planned as a phenomenological approach, one of the qualitative research methods to find out the perspectives of the participants regarding the role of the media on children’s gender perceptions, to reveal and analyze their experiences. The research study group consist of 32 parents and 2 teachers from each of the two pre-primary education institutions selected by purposeful criterion sampling method, 8 parents for each kindergarten and 1 teacher for their children. Semi- structured interview method is used for these interviews. In the semi-structured interview forms, questions were asked to parents and teachers to determine what their observations were, regarding the media role on children regarding gender perceptions, how they interpret and how they guide children's discourse and behavior. Content analysis was made to investigate the subject in depth by creating a suitable theme and code from these data. One of the important results of this study is that the existence of patriarchy has been determined in the parents' responses to the children's behaviors pointing to the role of the media towards gender. On the other hand, it has been determined that teachers are trying to create an egalitarian way of thinking for their students based on gender equality.

Keywords:

Gender perception, Preschool period, parents, teachers, media,

PDF

___

Adak, Özdemir, A. & Ramazan, O. (2012). Çizgi filmlerin çocukların davranışları üzerindeki etkisinin anne görüşlerine göre incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 157-173.
Alabay, E. & Yağan Güder, S. (2014). Oyuncak reklamlarının mesajı: “Bana cinsiyetini söyle, sana oyuncağını söyleyeyim… Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1. Dil, Kültür ve Edebiyat Çalıştayı Talât Sait Halman’a Armağan Kitabı. 1-16.
Altınkılıç, Z. & Özkan, H. (2014). Televizyon izlemenin 1-6 yaş çocuk sağlığı üzerindeki etkilerine yönelik annelerin tutum ve davranışlarının belirlenmesi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 4(3), 186-194.
Amott, M. & Matthaei, J. (1981). Race, gender and work (multi-cultırel economic history of women in the united states-revised edition, Boston MA: South End Press
Arslan, E. (2015). Türk televizyon reklamlarında betimlenen erkek ve kadın karakterlerin içerik analizi yöntemiyle incelenmesi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 235-251.
Asena, M. (2009). Gıda reklamlarının okul öncesi çocuklar üzerindeki etkilerinin anneler tarafından değerlendirilmesi. Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bakır, A. & Palan, K. M. (2010). How are children’s attitudes toward ads and brands affected by gender-related content in advertising? Journal of Advertising, 39(1), 35-48.
Bandura, A. (1982). Psychology of chance encounters and life paths. American Psychologist, 37, 747-755.
Bearman, M. (2019). Eliciting rich data: A practical approach to writing semi-structured interview schedules. Focus on Health Professional Education: A Multi-disciplinary Journal, 20(3), 1-11.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K. E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Can, A. (1995). Okul öncesi çocuklara yönelik televizyon programları içinde çizgi filmlerin çocukların gelişimine ve iletişimine etkileri. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Calvert S. L., Kotler, J. A., Zehnder, S. M. & Shockey, E. M. (2003). Gender stereotyping in children’s reports about educational and informational television programs. Media Psychology, 5, 139–162.
Çankaya, M. (2009). Geleneksel? Modern? Veya her ikisi? Türk televizyon reklamlarında toplumsal cinsiyet temsili. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 279-295.
Çelebi, E. (2022). Medyanın toplumsal cinsiyet rolleri üzerinde etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(82), 822-829.
Çelik Bekleviç, A. (2013). Bir Üniversite Hastanesi Araştırma Görevlilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği ve Çalışma Yaşamında Toplumsal Cinsiyet Rolleri Algısının Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
Deniz, A. (2016). Medya ve toplumsal cinsiyet. S. Yağan Güder (Ed.). Erken çocuklukta cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet içinde (119-137). Ankara: Eğiten Kitap.
Donnovan, J. (1997). Feminist Teori. (Çev: A. Bora, M. Ağduk Gevrek, F. Sayılan), İstanbul: İletişim Yayınları. Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Eğitim Sen. (2010). “Özgürlüğümüz için örgütleniyoruz” II. Kadın kurultayına giderken. Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
Furnham, A., & Paltzer, S. (2010). Tha Portrayal of men and women in television advertisements: An updated review of 30 studies published since 2000. Scandinavian Journal of Psychology, 51(3), 216-236.
Gander, M. J. & Gardiner, H. W. (2010). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çev.: B. Onur), İstanbul: İmge Kitabevi.
Gündüz Kalan, Ö. (2010). Reklamda çocuğun toplumsal cinsiyet teorisi bağlamında konumlandırılışı: kinder reklam filmleri üzerine bir inceleme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal, 1 (38), 75-89. Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/iuifd/issue/22852/244011
Hains, R. C. (2007). Negotiating girl power: Girlhood on screen and in everyday life (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 304809850.
Hilčenko, S., & Jakovljević, N. (2019). Technology addiction in children.
Hollander, S. Z. (2001). Socialization influences on the acquisition of gender constancy. Yeshiva University, New York, USA.
Huntemann, N. & Morgan, M. (2001). Mass media and identity development. In D. G. Singer & J. L. Singer (Eds.), Handbook of children and the media (pp. 309-322). Thousand Oaks, CA: Sage.
İşler, L. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında sağlık alanında kadın yöneticiler. Yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
İvrendi, A. & Adak Özdemir, A. (2010). Mothers’ evaluation of cartoons’ influence on early childhood children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2561-2566.
Kalafat Çat, A. (2018). Reklamlardaki çizgi film karakterlerinin çocuk tüketicilerin satın alma davranışlarını etkileme biçimi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 3(5), 155-171.
Kandır, A. & Alpan, U. Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(14), 33-38.
Karabulut, Ü. (2003). Televizyonun okul öncesi dönem çocukları üzerindeki etkisi konusunda öğretmen ve anne-baba görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karaca, Y. & Papatya, N. (2011). Reklamlardaki kadın imgesi: Ulusal televizyon reklamlarına ilişkin bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 479-500. (erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423912701.pdf, erişim tarihi: 26.09.2020)
Kaya, S. (2019). Pazarlama alanındaki mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet algısı: Doğrudan ve dolaylı ölçüm tekniklerine ilişkin bir araştırma. Trabzon Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Anabilim Dalı, Trabzon.
Köker, E. & Karaaslan, H. (2011). Medya. Y. Ecevit ve N. Karkıner, (Ed.), Toplumsal cinsiyet çalışmaları içinde (96-116). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Kurugöl. Z., Yenigün, A., Kusin, N., & Özgür, T. (1994). Üç On iki Yaş Grubu Çocuklar Üzerine Televizyonun Etkileri ve Ailelerin Televizyon Hakkında Düşünceleri. Türk Pediatri Arşivi, 29 (1). Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/tpedar/issue/13254/159985
Maccoby, E. E. (1999). The two sexes (3rt. ed.). England: The Belknap Press of Harvard University Press.
Maccoby, E. E. & Jacklin, C. N. (1974). The psychology of sex differences. California: Standford Uni. Press. Malhoyt-Lee, J. (2018). Precursors of sexualization: perspectives of mothers and female teachers regarding the influence of the media on 4 year old girls’ gender identity development. Florida Atlantic University. May 2018.
Marsh, J., Brooks, G., Hughes, J., Rıtchıe, L., Roberts, S. & Wrıght, K. (2005), Digital Beginnings: Young Children’s Use of Popular Culture, Media and New Technologies, Ed. Jackie Marsh, Sheffield: BBC Worldwide.
Morrison, M. M. & Shaffer, D. R. (2003). Gender-role congruence and self-referencing as determinants of advertising effectiveness. Sex Roles, 49(5/6), September.
Nikken, P. (2021). The touch-screen generation: Trends in Dutch parents’ perceptions of young children’s media use from 2012–2018. Communications.
Ogletree, S. M., Martinez, C. N., Turner T., R., & Mason, B. (2004). Pok´emon: Exploring the role of gender. Sex Roles, 50, 851-859.
Onay, C. Z., & Kıylıoğlu, L. (2021). Dijital oyunlarda kadın ve erkek temsilinin toplumsal cinsiyet işaretleri bağlamında değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(41), 955-993.
Oruç, C. Tecim, E. & Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-296.
Pehlivan, V. P. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında kuramsal yaklaşımlar: Bir literatür taraması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 497-521.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri, (Çev. Ed: Bütün, M. & Demir, S.B.). 2. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Perea, K. (2015). Girl Cartoons Second Wave: Transforming the Genre. Animation: An Interdisciplinary Journal, 10/3, 189-204.
Rideout, V. (2017). The Common Sense census: Media usage by kids age zero to eight. San Francisco, America.
Sabuncuoğlu, A. (2006). Televizyon reklamlarında toplumsal cinsiyet. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim; olanaklar ve sınırlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
Seidler, V. J. (2008). Gender, Global ethics and human rights. A. M. Gonzalez & V. J. Seidler (Eds.), in Gender globalized World identities (pp:305-310). New York: Humanity.
Serdar, M. (2019). Spor alanlarında toplumsal cinsiyet algısı (Basketbol hakemleri örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Spor Yöneticiliği Anabilim Dalı.
Seyitoğlu, D. Ç., Güneş, G. & Gökçe, A. (2015). İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi, Medicine Science. 5(1):102-16.
Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Sage publications.
Şahin, M. K., Çoban, A. & Karaman, N. G. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin medyanın çocukların beslenme alışkanlıkları ve bozuklukları üzerindeki etkisine yönelik bakış açıları. Elementary Education Online, 17(1).
Şenkal, Y. (2016). Feminist kuramlar bağlamında reklamda kadın imgesine bakış. ABMYO Dergisi, 42, 91-114. Temiz Z, Cin FM (2017). Okul öncesi eğitimde cinsiyet eşitliği üzerine betimsel bir çalışma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14:940-965.
Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergisi, 2(2), 65-74.
Toran, M. (2017). Çocukluk eğitimi için sürdürülebilir kalkınma: Türkiye kökenli yayınlara yönelik bir değerlendirme. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 33- 44.
Trigwell, K. (2000). Phenomenography: Variation and discernment. In C. Rust (Ed.), Improving student learning. Proceedings of the 1999 7th International Symposium (pp. 75-85). Oxford, UK: Oxford Centre for Staff and Learning Development.
Tuncer M, Şen BG (2018) Okul öncesi eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik Türkiye’de yapılan çalışmalar. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5:870-882.
Tümkan, F. (2007). Televizyondaki şiddetin çocuklar üzerindeki etkisi. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Milli Eğitim Dergisi, 1, 65-88.
Türkkent, E. (2012) Okul öncesi dönem çocuklarının televizyondan etkilenmeleri konusunda anne ve öğretmen görüşleri. Yüksek lisans tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
Türkmen, N. (2012). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Pepee. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 139-158.
Uluyağcı, C. & Yılmaz, R. A. (2007). Televizyon reklamlarında çocuğa ilişkin toplumsal cinsiyet rollerinin sunumu. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 6, 141-157.
UNDP (2022), Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri. Erişim Tarihi: 25.05.2022. undp.org/tr/turkey/press-releases-undp-raporuna-göre-türkiye’nin-toplumsal-cinsiyet-eşitliği-performansı. https://www.undp.org/sustainable-development-goals#gender-equality
Uray, N., & Burnaz, S. (2003). Türk Televizyon Reklamlarında Cinsiyet Rollerinin Portföyünün İncelenmesi. Seks Rolleri, 48, 77-87.
Ünal, N., & Durualp, E. (2012). Televizyonun Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Etkisi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 93-104.
Velandia-Morales, A., & Rincon, J.C. (2014). Gender roles and stereotypes used through tv advertisements. Universitas Psychologica,13(2), 517-527.
Yağan Güder, S. (2014). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algıların İncelenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yağan Güder, S., Ay, A., Saray, F. & Kılıç, İ. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi: Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 96-111.
Yavuz Ş. (2007). Çocuklar ve Toplumsal Cinsiyeti Biçimlendirmede Televizyonun Rolü. 4. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi, (Vol. I), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.