Öğretmenlik Meslek Seçimi ve Meslek Kimliğinin Kurulumunda Toplumsal Cinsiyetin Rolü

Toplumsal cinsiyet temelli mesleki ayrışma, kadınlara ve erkeklere ‘uygun’ işler/meslekler yaklaşımının temelini oluşturan geleneksel rol kalıpları ve sosyal normlarla doğrudan ilişkilidir. Öğretmenlik mesleği de bu çerçevede kadınlara en ‘uygun’ mesleklerden biri olarak düşünülmektedir. Öğretmenlik meslek seçimi ve meslek kimliğinin kurulumuna etki eden sosyal gerçekliklerin anlaşılması araştırmanın temel odak noktasıdır. Bu doğrultuda araştırmanın amacı öğretmenlik meslek seçiminin ve meslek öncesi kimlik kurulumunun toplumsal cinsiyet açısından incelenmesidir. Araştırma nicel bir araştırma olup genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesinde çeşitli bölümlerde ve sınıf düzeylerinde öğrenim görmekte olan 370 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanması için “Toplumsal Cinsiyet Oluşumu Ölçeği”, “Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü Ölçeği” ve “Meslek Öncesi Öğretmen Kimliği Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde t-testi, korelasyon ve regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar erkeklerin meslek seçiminde toplumsal cinsiyet rollerine daha fazla dikkat ettiği, kadınların meslek öncesi öğretmen kimliğini erkeklere göre daha çok benimsediğini ortaya koymuştur. Toplumsal cinsiyet oluşumunun alt boyutları olan geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin meslek seçiminde toplumsal cinsiyet rolünün anlamlı bir yordayıcısı olduğu fakat eşitlikçi toplumsal cinsiyet rolleri boyutunun ise meslek seçiminde toplumsal cinsiyet rolü anlamlı bir şekilde yordamadığı ve meslek seçiminde toplumsal cinsiyetin meslek öncesi öğretmen kimliğini anlamlı bir şekilde yordamadığı sonucunda ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal cinsiyet, meslek seçimi, meslek kimliği, öğretmenlik

The Role Of Gender in Choosing Teaching Profession and in the Establishment of Occupational Identity

Gender-based occupational division is related to traditional role patterns and social norms that underpin the approach to 'suitable' jobs/ for women and men. Teaching has been considered as one of the most 'suitable' professions for women. Understanding the social realities of the factors affecting the choice of teaching profession and the establishment of the professional identity is the main focus of the research. In this direction, the aim of the research is to examine the choice of teaching profession and the pre-professional identity construction in terms of gender. An answer will be sought to the question of whether there are significant relationships between the messages that teacher candidates receive about gender norms, the role of gender in choosing a profession, and their pre-professional teacher identities. The research is a quantitative research and was designed in correlational survey model. The variables that are aimed to determine whether there is a relationship between them are gender norms, the role of gender in choosing a profession and pre-professional teacher identity. Data were collected from 370 students studying at faculty of education. The “Socialization of Gender Norms Scale”, “The Role of Gender in Occupational Choice Scale”, and the “Early Teacher Identity Measure” were conducted. T-test, correlation and regression analysis were used in the analysis of the data. The results revealed that men pay more attention to gender roles in choosing a profession, and women adopt the pre-vocational teacher identity more than men. It has been concluded that traditional gender roles, which are sub-dimensions of socialization of gender norms, are a significant predictor of gender role in choosing a profession, but the dimension of egalitarian gender roles does not significantly predict gender role in choosing a profession, and gender in choosing a profession does not significantly predict early teacher identity.

Keywords:

Gender, choice of profession, occupational identity, teaching profession,

PDF

___

Acar Erdol, T., Özen, F. ve Toraman, Ç. (2019). Türkiye’deki eğitim fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşleri. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 793-844. DOI: 10.29299/kefad.2019.20.02.009
Alptekin-Yolcu, M. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının meslek öncesi öğretmen kimlik algılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Alptekin-Yolcu, M. ve Kıngır, S. (2021). Sınıf Öğretmenı̇ Adaylarının Meslekı̇ Kı̇mlı̇k Algılarının İncelenmesı̇. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 778-812. Doi: 10.19171/uefad.873791
Alsup, J. (2008). Teacher Identity Discourses. Negotiating Personal and Professional Spaces. Mahwah, N. J.: Lawrence Erlbaum Associates.
Aple, M.W. (1985).Teaching and “women's work” :A comparative historical and ideological analysis.Teachers Colege Record, 86(3),45-473.
Arıcı, F. (2011). Ünı̇versı̇te öğrencı̇lerı̇nde toplumsal cı̇nsı̇yet rollerı̇ne ı̇lı̇şkı̇n algılar ve psı̇kolojı̇k ı̇yı̇ oluş. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Arpacı, D. ve Bardakçı, M. (2015). Meslek Öncesi Öğretmen Kimliği Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(3):687-719
Atav, E. ve Altunoğlu, B. D. (2013). Meslek ve alan seçiminde motivasyon ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 58-70.
Beauchamp, C. & Thomas, L. (2009). Understanding teacher identity: an overview of issues in the literature and implications for teacher education, Cambridge Journal of Education, 39(2), 175-189, DOI: 10.1080/03057640902902252
Bora, A. (2012). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık. K. Çayır ve M.A Ceyhan (Haz.) Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s.175). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
Budak, H. & Küçükşen, K. (2018). Türkı̇ye’nı̇n Sosyal Transformasyon Sürecı̇nde Y Kuşağının “Toplumsal Cı̇nsı̇yet Rolü” Tutumları. Electronic Journal of Social Sciences, 17(66), 561-576. Doi: 10.17755/esosder.335865
Buldur, S. ve Bursal, M. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının meslek tercih nedenlerinin etki düzeyleri ve mesleki geleceklerine yönelik beklentileri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9 (1), 81-107. Doi: 0.17522/nefefmed.89578
Butler, J. 1993: Bodies that Matter: On the Discursive Limits of Sex. London: Routledge.
Cattley, G. (2007). Emergence of professional identity for the pre-service teacher. International Education Journal, 8(2), 337-347.
Chan, A. K. (2012). From 'civilising the young' to a 'dead-end joh': gender, teaching, and the politics of colonial rule in Hong Kong (1841-1970). History of education, 41 (4), 495-514. Doi: 10.1080/0046760X.2011.635603
Chowdhury, N. & Gibson, K. (2019). This is (still) a man’s world: Young professional women’s identity struggles in gendered workplaces. Feminism & Psychology, 29(4) 475–493. Doi: 10.1177/0959353519850851
Clutter, C. (2010). The Effects Of Parental Influence On Their Children’s Career Choices. Yüksek lisans tezi. Kansas State.
Coldron, J. & Smith, R. (1999). Active Location In Teachers’ Construction Of Their Professional Identities. Journal of Curriculum Studies, 31(6), 711- 726.
Cooper, K. Ve Olson, M. R. (1996). The multiple ‘I’s’ of teacher identity. In M. Kompf, W. R., Bond, D. Dworet, & R. T. Boak (Eds.), Changing Research And Practice: Teachers’ Professionalism, İdentities And Knowledge (pp. 78–89). London/Washington, DC: The Falmer Press.
Demir-Engin, C., Karaman Güney, N., Kılıç, A. Z., Çalışkan, B., Çakır Hanbay, E. ve Özbek Şener, Ü. (2016). Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi; Okulların Toplumsal Cinsiyete Duyarlılık açısından Değerlendirilmesi: Başlangıç Durum Değerlendirmesi ve İhtiyaç Analizi Raporu
Dillabough, J.(1999) Gender Politics and Conceptions of the Modern Teacher: Women, identity and professionalism. British Journal of Sociology of Education, 20:3, 373-394. Doi: 10.1080/01425699995326
Dinella, L. M., Fulcher, M., & Weisgram, E. S. (2014). Sex-typed personality traits and gender identity as predictors of young adults’ career interests. Archives of Sexual Behaviour, 43, 493–504.
Dökmen, Z. Y. (2012). Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Sistem.
Drudy, S. (2006). Gender differences in entrance patterns and awards in initial teacher education. Irish Educational Studies, 25(3), 259-273.
Drudy, S. (2008) Gender balance/gender bias: the teaching profession and the impact of feminisation. Gender and Education, 20:4, 309-323, DOI: 10.1080/09540250802190156
Ecevit, Y. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliğinin temel kavramları. CEİD Yayınları. Erişim adresi:https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/toplumsal-cinsiyet-esitliginin-temel- kavramlaripdf.pdf
Edmonds, S., Sharp, C. ve Benefield, P. (2002). Recruitment to and retention on initial teacher training: A systematic review. Windsor: National Foundation for Educational Research.
Eğmı̇r, E. ve Erdem, C. (2021). Öğretmen Adaylarının Meslek Öncesı̇ Öğretmen Kı̇mlı̇klerı̇nı̇n Yordayıcısı Olarak 21. Yüzyıl Öğrenen Becerı̇lerı̇. Trakya Eğitim Dergisi, 11 (2), 953-968.Doi: 10.24315/tred.755615
Ekinci, N. (2017). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleği ve Alan Seçiminde Etkili Olan Motivasyonel Etkenler. Elementary Education Online, 2017; 16(2): 394-405. Doi: 10.17051/ilkonline.2017.304706
Erdem, C. (2020). Exploring The Relationships Between Possible Selves and Early Teacher Identity of Turkish Pre-Service Teachers. FIRE: Forum for International Research in Education, 6(3), 94-115. Doi: 10.32865/fire202063225
Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
Goffman, E. (1977): The arrangement between the sexes. Theory and Society, 4, 301–31.
Gove, J. ve Watt, S. (2004). Identity and gender. In K. Woodward (Eds) Questioning identity: gender, class, ethnicity (pp. 43-78). London: Routledge
Gül, İ. ve Öcal, M. (2021). Meslek yüksekokulu öğrencı̇lerı̇nı̇n meslek seçı̇mı̇nde toplumsal cı̇nsı̇yet rollerı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19 ( 3), 192-210. http://dx.doi.org/10.11611/yead.675920
Gökçen, M. ve Kavas-Büyükgöze, A. (2018) Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması, Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1): 48-67.
Güven, S. (2015). Postmodern Kı̇mlı̇klerı̇n Kurulumu. Selçuk İletişim, 9 (1), 266-286. Doi:10.18094/si.33671
Haskan-Avcı, Ö., Özdemir, E., Yiğit, S., Hasret, Y. ve Tozar, M. Z. (2019). Toplumsal Cinsiyete Dayalı Meslek Seçimi Ölçeği’nin Geliştirilmesi- Erkek Formu. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 262-275. Doi: 10.17860/mersinefd.346450
Ibourk, A. (2021). Storied identities and teacher candidates’ developing practices. Cultural Studies of Science Education, 16, 1239–1266. Doi: 10.1007/s11422-021-10053-9
İhtiyaroğlu, N. (2018). Can I Grow Up as an Effective Teacher? A Mixed Method Study. Educational Sciences: Theory & Practice, 18(3), 627–660. Doi: 10.12738/estp.2018.3.0192
Jacobs, J.E.; Chhin, C.S. ve Bleeker, M.M. (2006). Enduring links: Parents' expectations and their young adult children's gender-typed occupational choices. Educational Research and Evaluation, 12:4, 395-407, DOI: 10.1080/13803610600765851
Kalafat, T. (2014). Kariyer geleceği algısını etkileyen kişisel faktörlerin belirlenmesine yönelik bir model çalışması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kan, A.Ü. ve Yel, E. (2020). Pedagojik Formasyon Öğrencilerinin Meslek Öncesi Öğretmenlik Kimlikleri ile Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of History School, 44, 300-321. Doi: 10.29228/Joh40114
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kavrayıcı, C. (2020). Evaluation of the Factors Affecting Teacher Identity Development of Pre-Service Teachers: A Mixed Method Study. Eurasian Journal of Educational Research, 89, 93-110. Doi: 10.14689/ejer.2020.89.5
Kavrayıcı, C., & Ağaoğlu , E. (2020). Öğretmenlerin Mesleki Kimlik Algıları ve Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki, Başkent Universıty Journal of Education, 7(2), 409-427.
Kelleher, F. (2011). Women and the teaching profession: Exploring the feminisation debate. London: Commonwealth Secretariat and UNESCO.
Keskin, A. ve Zaimoğlu, S. (2021). An Investigation of Turkish EFL Teachers’ Perceptions of Professional Identity. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 82-95.
Kılıç, A. Z., Beyazova, A., Akbaş, H. M., Zara, A. ve Serhatlı, İ. (2014). Okul Çağı Çocuklarının Toplumsal Cinsiyet Algıları: Gündelik Yaşam Örnekleriyle Cinsiyetçiliğin Benimsenme Durumuna ve Esneyebilme Olasılığına Dair Bir Araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2), 122-151.
Kozak, M., Certel, Z., Bahadır, Z. ve Çelik, B. (2020). Beden Eğı̇tı̇mı̇ Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kı̇mlı̇klerı̇ İle Mesleğı̇ Tercı̇h Etme Nedenlerı̇. Spormetre The Journal of Physical Education and Sport Sciences, 18(2), 166-177. Doi: 10.33689/spormetre.620181
Kuzgun, Y. (2003). Meslek Rehberliği ve Danışmanlığına Giriş. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım.
Lawler, S. (2014). Identity: Sociological Perspectives. Cambridge: Polity Press
Lojdová, K., Vlčková, K. Ve Nehyba, J. (2021). Stories Of Teachers’ Identity: Between Personal and Professional Experience. Studia paedagogica, 26(2), 113-137. Doi: 10.5817/SP2021-2-6
Mansaray, A. (2011). Teacher Identity: an African Perspective. CICE Series, 4(3), 29-42.
Mason, A. L. ve Chik, A. (2020). Age, Gender and Language Teacher Identity: Narratives from Higher Education. Sexuality & Culture, 24, 1028–1045. Doi: 10.1007/s12119-020-09749-x
McCal, A. (1986). Learning to Teach: The Empowering Quality of Nurturance. Paper presented at the Anual Bergamo Conference on Curiculum Theory and Practice.
Moreau, M. P. (2020). A matter of time? Gender equality in the teaching profession through a cross-national comparative lens. Gender and Education, 32 (6), 820–837. Doi: 10.1080/09540253.2018.1533918
Moses, I., Admiraal, W. F. ve Berry, A. K. (2016). Gender and gender role differences in student– teachers’ commitment to teaching. Soc Psychol Educ, 19, 475–492. Doi 10.1007/s11218-016-9340-3
Park, H. ve Byun, S. Y. (2015). Why Some Countries Attract More High-Ability Young Students to Teaching: Cross-National Comparisons of Students’ Expectation of Becoming a Teacher. Comparative Education Review, 59(3), 523-549. Doi:0010-4086/2015/5903-0006$10.00
Parlaktuna, İ. (2010). Türkiye’de cinsiyete dayalı mesleki ayrımcılığın analizi. Ege Akademik Bakış, 10 (4), 1217-1230.
Pearson, J.C., Turner, L.H. ve Mancillas, W.T. (1991). Gender and communication. NewYork: Brown Publishers.
Rots, I., Aelterman, A., & Devos, G. (2014). Teacher education graduates’ choice (not) to enter the teaching profession: Does teacher education matter? European Journal of Teacher Education, 37(3), 279–294. Doi: 10.1080/02619768.2013.845164
Sabbe, E. ve Aelterman, A. (2007). Gender in teaching: a literature review. Teachers and Teaching, 13:5, 521-538, DOI: 10.1080/13540600701561729
Sekar, M. A. ve Eyasu, M. (2019). Examining the Interaction Effects of Gender and Programs of Study on the Postgraduate Diploma in Teaching Students’ Attitude Towards Teaching Profession of Mekelle University, Ethiopia. Journal of Education and Practice, 10(10), 68-74. Doi: 10.7176/JEP
Sis-Çelik, A., Pasinlioğlu, T., Tan, G. ve Koyuncu, H. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyet Eşitliği Tutumlarının Belirlenmesi. F.N. Hem. Dergisi, 21 (3), 181-186.
Slay, H. S. & Smith, D. A. (2011). Professional identity construction: Using narrative to understand the negotiation of professional and stigmatized cultural identities. Human Relations, 64(1), 85–107
Smith, J. (2014). Gendered trends in student teachers’ professional aspirations. Educational Management Administration & Leadership, 43(6) 861–882. Doi: 10.1177/1741143214543200
Tan, M. (2000). Eğitimde Kadın-Erkek Eşitliği ve Türkiye Gerçeği. M. Tan, Y. Ecevit ve S. S. Üşür (Haz.) Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset içinde (s.30). İstanbul: TÜSİAD.
Taner, G. ve Karaman, A. C. (2014). A metasynthesis of research on foreign language teacher identity in Turkey: Implications for teacher education. International Journal of Curriculum and Instructional Studies, 3(6), 63-76
Unger, R.ve Crawford, M. (1992). Women and gender. NewYork: McGrow-Hill.
Uygun, S. (2014). The Gender-Related Role of Teaching Profession in Turkey. International Journal of Progressive Education, 10(1), 46-58.
Vitanova, G. (2016). Exploring Second-Language Teachers' Identities Through Multimodal Narratives: Gender and Race Discourses. Critical Inquiry in Language Studies, 13:4, 261-288. Doi: 10.1080/15427587.2016.1165074
Walkowitz, D. J. (1999). Working with class: social workers and the politics of middle-class identity. New York: The University of North Carolina Press
Zeybekoğlu, Ö. (2010). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Türk Toplumunun Erkeklik Algısı, ETHOS, 3 (1), 1-14.