ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLARA DAYALI LABORATUVAR UYGULAMALARININ TÜRKİYE'DEKİ ÖĞRENCİLERİN LABORATUVAR DERSLERİNDEKİ TUTUMLARINA ETKİSİ: BİR META-ANALİZ ÇALIŞMASI

Bu araştırmada, çağdaş yaklaşımlara dayalı laboratuvar uygulamalarının öğrencilerin laboratuvara yönelik tutumları üzerindekietkisini inceleyen çalışmalar meta-analiz yöntemi ile incelenmiştir. Bunun için 2000-2017 yılları arasında Türkiye’de yapılmışçalışmalarla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sonucunda çağdaş yaklaşımlara dayalı laboratuvaruygulamalarının öğrencilerin laboratuvar derslerine olan tutumları üzerine etkisine ilişkin ve kodlama protokolüne uygunverileri içeren toplam 20 çalışma meta-analize dâhil edilmiştir. Toplam örneklem sayısının 1406 olduğu bu çalışmada, yayıntürleri, ölçek türleri, fen alanları, uygulama bölgeleri ve deneysel desen türlerinde moderatör analizi yapılmıştır. Araştırmayadâhil edilen çalışmaların tamamının pozitif etki büyüklüğü değerine sahip oldukları belirlenmiştir. Çalışmaların etki büyüklüğühesaplamaları; heterojenlik, yayın yanlılığı ve ara değişken analizleri “Comprehensive Meta Analysis” istatistik programıkullanılarak yapılmıştır. Çağdaş laboratuvar yaklaşımlarının öğrencilerin laboratuvara yönelik tutumlarına ilişkin genel etkibüyüklüğü değeri rastgele etkiler modeli kullanılarak 0.381 ile 0.733 güven aralığında d=0.557 (%95 CI, SE=0.090) olarakbelirlenmiştir. Cohen, Manion ve Morrison (2007) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre, çağdaş yaklaşımlara dayalılaboratuvar uygulamalarının, öğrencilerin laboratuvar derslerine yönelik tutumlarını orta düzeyde etkilediği belirlenmiştir.Yapılan moderatör analizleri sonucunda etki büyüklükleri; yayın türleri, çalışılan fen alanları, uygulama bölgeleri, deneyseldesen türlerine ve ölçek türlerine göre anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir.

THE EFFECT OF LABORATORY APPLICATIONS BASED ON MODERN APPROACHES ON THE ATTITUDES OF THE STUDENTS IN TURKEY IN LABORATORY COURSES: A META-ANALYSIS STUDY

In this study, the studies investigating the effect of laboratory applications based on modern approaches on students’ attitudes towards the laboratory were examined using the meta-analysis method. For this purpose, the literature review for the studies conducted in Turkey between 2000 and 2017 was made. As a result of literature review, a total of 20 studies including data appropriate for coding protocol and related to the effect of laboratory applications based on modern approaches on the students’ attitudes towards laboratory courses were included in the meta-analysis. In this study in which the total sample number was 1406, the moderator analysis was conducted in the publication types, scale types, science fields, application areas and experimental pattern types. All of the studies included in the study were found to have a positive effect size value. Effect size calculations of the studies, heterogeneity, publication bias and moderator analyses were performed using “Comprehensive Meta-Analysis” statistical program. The overall effect size value of modern laboratory approaches on the students’ attitudes towards the laboratory was determined as d=0.557 (95% CI, SE=0.090) in the confidence interval between 0.381 and 0.733 using random effects model. According to the classification made by Cohen, Manion, and Morrison (2007), laboratory applications based on modern approaches were found to affect students' attitudes towards laboratory courses at a moderate level. As a result of the moderator analysis, no significant difference was found in terms of effect sizes, publication types, science fields studied, application areas, experimental pattern types and scale types.

PDF

___

(* ile işaretlenmiş kaynaklar, meta-analize dâhil edilen çalışmaları göstermektedir.)
Açışlı, S., ve Turgut, Ü. (2011). The examination of the influence of the materials generated in compliance with 5E learning model on physics laboratory applications. International online Journal of Educational Sciences, 3(2), 532-593.
*Akçayır, M. (2016). Fen laboratuvarında artırılmış gerçeklik uygulamalarının üniversite öğrencilerinin laboratuvar becerilerine, tutumlarına ve görev yüklerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akgöz, S., Ercan, İ., ve Kan, İ. (2004). Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(2), 107-112.
*Akpınar, E., ve Yıldız, E. (2006). Açık uçlu deney tekniğinin öğrencilerin laboratuvara yönelik tutumlarına etkisinin araştırılması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 69-76.
Akyol, C., ve Dikici, A. (2009). Şiirle öğretim tekniğinin öğrencilerin başarı ve tutumlarına etkisi. Elemantary Education Online, 8(1), 48-56.
*Altun Yalçın, S., Açışlı, S., ve Turgut, Ü. (2010). 5E öğretim modelinin fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel işlem becerilerine ve fizik laboratuvarlarına karşı tutumlarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 147-158.
Anlar, A. (2011). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin soysal bilgiler ile türkçe dersine Yönelik tutumları ve bu derslerdeki başarıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
*Arslan, A., ve Zengin, R. (2016). İşbirlikli öğrenme yönteminin fen öğretimi laboratuvar uygulamaları dersine yönelik öğrencilerin tutumlarına etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 37-49.
Ayas, A., Çepni, S., Akdeniz, A. R., Özmen, H., Yiğit, N., ve Ayvacı, H. Ş. (2012). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi (10.baskı). Ankara: Pegem A.
Ayaz, M. F., ve Söylemez, M. (2015). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının Türkiye’deki öğrencilerin fen derslerindeki akademik başarılarına etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 178, 255-283.
*Ayvacı, H. Ş., ve Yıldız, M. (2013). 5E modeline uygun olarak tasarlanan laboratuar materyaliyle gerçekleştirilen öğretim sürecinin etkililiğinin değerlendirilmesi: ışığın kırılması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-20.
*Bal, E. (2012). 5E Modeli merkezli laboratuvar yaklaşımının fizik laboratuvarı dersinde fen bilgisi öğretmen adaylarının tutum ve başarılarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
Balım, A. G., Kesercioğlu, T., Evrekli, E., ve İnel, D. (2009). Fen öğretmen adaylarına yönelik yapılandırmacı yaklaşım görüş ölçeği: Bir geçerlilik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 79-92.
Baran, M., ve Maskan, A. K. (2009). Proje tabanlı öğrenme modelinin fizik öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin elektrostatiğe yönelik tutumlarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 41-52.
Başol-Göçmen, G. (2004). Meta-analizin genel bir değerlendirmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 186-192.
Benzer, A. (2015). Türkçe öğretiminde beden dili kullanımının öğrenme ve tutum üzerindeki rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30)1, 33-47.
*Bilen, K., ve Aydoğdu, M. (2010). Bitkilerde fotosentez ve solunum kavramlarının öğretiminde TGA (Tahmin Et-Gözle-Açıkla) stratejisinin kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 179-194.
Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P., & Rothstein, H. R. (2013). Metaanalize giriş. (Çev. Serkan Dinçer). Ankara: Anı Yayıncılık.
Borenstein, M., Hedges, L., Higgins, J., & Rothstein, H. (2005). Comprehensive meta-analysis version 2. Englewood, NJ: Biostat.
Budak, E. (2001). Üniversite analitik kimya laboratuvarlarında öğrencilerin kavramsal değişimi, başarısı, tutumu ve algılamaları üzerine yapılandırıcı yönteminin öğretim etkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak K. E., Akgün Ö. E, Karadeniz Ş., ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Card, N. A. (2012). Applied Meta-Analysis for Social Science Research. Newyork, London: GuilfordPress.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). New Jersey: Lawrence Erlbaum.
Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). New York: Routledge.
Cooper, H., Hedges, L. V. & Valentine, J. C. (Eds.). (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis. New York: Russell Sage Foundation.
Çallıca, H., Erol, M., Sezgin, G., ve Kavcar, N. (2000). İlköğretim kurumlarında laboratuvar uygulamalarına ilişkin bir çalışma. IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi, Ankara, Türkiye.
Çepni, S., ve Ayvacı, H. Ş. (2006). Laboratuar destekli fen ve teknoloji öğretimi. Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. (5. Baskı), Pegema Yayıncılık, Ankara.
Demir, M. K. (2005). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi alanına karşı tutumlarındaki değişimin tespiti. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
*Demirtaş, B. (2006). Kimya deneylerinde “V” diyagramları ile öğretim etkinliğinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Dilber, R., Sönmez, E., Doğan, S., ve Sezek, F. (2006). Fizik bölümü öğrencilerinin laboratuarlara karşı tutumlarının değerlendirilmesi ve karşılaştıkları sorunların tespit edilmesi üzerine bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(31), 102-109.
Doğan, S., Sezek, F., Yalçın, M., Kıvrak, E., Yalçın, M., Usta,Y., ve Ataman, A. Y.(2002). Atatürk Üniversitesi biyoloji öğrencilerinin laboratuvar çalışmalarına ilişkin tutumları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 33-58.
*Duru, M. K., Demir, S., Önen, F., ve Benzer, E. (2011). Sorgulamaya dayalı laboratuvar uygulamalarının öğretmen adaylarının laboratuvar algısına tutumuna ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 33, 25-44.
Freedman, M. P. (2001). The influence of laboratory instruction on science achievement and attitude toward science among ninth grade students across gender differences. (ERIC Document Reproduction Service No: ED454070).
Higgins, J. ve Thompson, S. G. (2002). Quantifying heterogeneity in a meta-analysis. Statistics in Medicine, 21, 1539-1558.
Hofstein, A., & Lunetta, V. N. (2004). The laboratory in science education: Foundations for the twenty-first century. Science education, 88(1), 28-54.
Hofstein, A., Shore, R., & Kipnis, M. (2004). Providing high school chemistry students with opportunities to develop learning skills in an inquiry-type laboratory - A case study. International Journal of Science Education 26, 47-62.
Karatay, R., Doğan, F. ve Şahin, Ç. (2014). Determination of attitudes of preservice teachers towards laboratory practices. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(3), 703-722.
*Kaya, O. N., Doğan, A., ve Kılıç, Z. (2005). Üniversite öğrencilerinin kimya laboratuvarına karşı tutumları: kavram haritasına dayalı tartışmacı söylevin etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 201-213.
Ketpichainarong, W., Panijpan, B., & Ruenwongsa, P. (2010). Enhanced learning of biotechnology students by an inquiry-based cellulase laboratory. International Journal of Environmental ve Science Education, 5(2), 169-187.
*Kırıktaş, H. (2014). Sorgulamaya dayalı fen öğretim yönteminin fen öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerilerine, akademik başarılarına ve biyoloji laboratuvar uygulamalarına yönelik tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Koçakoğlu, M., ve Solak, K. (2006). İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin 4. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine karşı tutumlarına etkisi. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
*Koray, Ö., Yaman, S., ve Altunçekiç, A. (2004). Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuvar yönteminin öğretmen adaylarının akademik başarı, problem çözme ve laboratuvar tutum düzeylerine etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Kozcu-Çakır, N., Şenler, B., ve Göçmen-Taşkın, B. 2007. İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin fen bilgisi dersine yönelik tutumlarının belirlenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 637-655.
*Köseoğlu, F., ve Tümay, H. (2010). Temel kimya laboratuvarlarında öğrenme döngüsü yönteminin öğrencilerin kavramsal değişim, tutum ve algılarına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 279-295.
*Morgil, İ., Seyhan, H. G., ve Seçken, N. (2009). Proje destekli kimya laboratuvarı uygulamalarının bazı bilişsel ve duyuşsal alan bileşenlerine etkisi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 6(1), 89-107.
Nuhoğlu, H., ve Yalçın, N. (2004). Fizik laboratuarına yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının fizik laboratuarına yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 317-327.
Oskay Ö. Ö., Erdem, E., ve Yılmaz, A. (2009). Kimya laboratuar uygulamalarının öğrencilerin kimyaya yönelik tutum ve başarılarına etkisi üzerine bir çalışma. Electronic Journal of Social Sciences, 8(27), 222-321.
*Sarı Ay, Ö., ve Yılmaz, S. (2015). Sanal deneylere dayalı yapılan öğretimin öğrenci başarısına ve tutumuna etkisi. İlköğretim Online, 14(2), 609-620.
*Sevinç, E. (2008). 5E öğretim modelinin organik kimya laboratuvarı dersinde uygulanmasının öğrencilerin kavramsal anlamalarına, bilimsel süreç becerilerinin gelişimine ve organik kimya laboratuvarı dersine karşı tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Şen, S., ve Akbaş, N. (2016). Çok düzeyli meta-analiz yöntemleri üzerine bir çalışma. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 7(1), 1-17.
*Şeşen, B. A., ve Mutlu, A. (2016). Kimya laboratuvarında tahmin-gözlem-açıklama uygulamaları sınıf öğretmeni adaylarının anlamaları ve tutumları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 6(2), 184-208.
Şimşek, N. (2002). Kimya eğitimine yönelik bir tutum ölçeği hazırlanması ve buna yönelik çeşitli değerlendirmelerin yapılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tanrıverdi, G., ve Demirtaş, M. (2012). Fizik laboratuarına yönelik tutum ölçeği geliştirme: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 83-101.
Taşdemir, A. (2004). Fen bilgisi öğretmenliği kimya laboratuvarı dersinde çözeltiler konusunun öğrenilmesinde işbirlikli öğrenme yönteminin etkileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tavşancıl, E.(2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi Ankara: Nobel Yayınevi.
*Toprak, F. (2011). Fen bilgisi öğretmenliği genel kimya laboratuvarında 3E ve 5E öğretim modellerinin uygulanmasının öğrencilerin akademik başarısı, bilimsel süreç becerileri ve derse karşı tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
*Tortop, H. S. (2012). V-diyagramının newton hareket kanunlarının anlaşılmasına ve fizik laboratuvarına karşı tutuma etkisi. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 755-763.
*Ural, E. (2016). The effect of guided-inquiry laboratory experiments on science education students' chemistry laboratory attitudes, anxiety and achievement. Journal of Education and Training Studies, 4(4), 217- 227.
Üstün, U., ve Eryılmaz, A. (2014). Etkili araştırma sentezleri yapabilmek için bir araştırma yöntemi: Meta-analiz. Eğitim ve Bilim, 39(174), 1-32.
Wolf, M. F., 1986. Meta Analysis: quantitative methods for research synthesis. SAGE Publications Inc., USA, 72p.
Yenilmez, K., ve Özabacı, N. Ş. (2003). Yatılı öğretmen okulu öğrencilerinin matematik ile ilgili tutumları ve matematık kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 132-146.
Yeşilyurt, M. (2010). Meta analysis of the computer assisted studies in science and mathematics: A sample of Turkey. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 9(1), 123-131.