GÖNÜL TEK, AŞK KAÇ?: ADLİ ÖRNEĞİ

Divan şiiri çerçevesinde genellikle aşkın mecazî ve ilahî olmak üzere iki türü olduğu kabul edilir. Mecazî (beşerî) aşk malum olduğu üzere bir insanın bir başka insana duyduğu aşktır. İlâhî (hakîkî) aşk ise Allah’a sevgiyle bağlanarak kalben O’na ulaşmaktır. İlâhî aşka bazen “manevî aşk” da denmiş olup onun mecazî aşkın karşıtı olan aşk türü olduğu söylenmiştir. Bu makalede, birbiriyle iç içe geçmiş olan bu kavramlardan ilâhî aşk ve manevî aşkın birbirinin aynısı değil, birbirine yakın duran ama birbirlerinden ayrılan iki aşk olduğunu söylemeye çalışacağız. Buna göre manevî aşk, daha çok dinî duygularla ve dinî bir konuma sahip olan Allah, Hz. Muhammed, Kâbe, kutsal topraklar, din büyükleri vb. varlıklara karşı duyulan derin sevgi ve bağlılıktır. Hem sultan hem de mutasavvıf bir şahsiyet olan Adlî’nin (II. Bayezid) bir gazeli örneğiyle inceleyeceğimiz bu konunun klasik edebiyatımızdaki aşk kavramına ayırt edici yeni bir özellik getireceğini düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler:

Adli, aşk, ilahi aşk, manevi aşk

HEART İS ONE, WHAT ABOUT LOVE: EXAMPLE OF ADLÎ

PDF

___

Aydın, Abdullah. (2018), Divan Şiirinde Rakip Portresi, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Bardakçı, Mehmet Necmettin. (2017), “Hallâc-ı Mansûr’dan Ahmed Yesevî’ye İlâhi Aşk”, I. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016 Ankara, Editör: Ahmet Kartal, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara, s. 425-444.
Bayram, Yavuz. (2008), Adlî Divanı, Amasya Valiliği, Amasya.
Bayram, Yavuz (e-makale), “Adlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=873 (Erişim Tarihi: 18. 03.2020).
Ceyhan, Semih. (e-makale), “Tecellî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/tecelli#1 (Erişim Tarihi: 03.02.2020).
Çelebi, İlyas. (e-makale), “Şeytan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/seytan#1 (Erişim Tarihi: 03.02.2020).
Çetin, Nihat M. (e-makale), “Aklâm-ı Sitte”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/aklam-i-sitte (Erişim Tarihi: 28.02.2020).
Demirci, Mehmet. (e-makale), “Hakîkat-i Muhammediyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/hakikat-i-muhammediyye (Erişim Tarihi: 2.02.2020).
Erdoğan, Mehtap. (2013), Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Erkal, Abdülkadir. (2014), “Hayret’ten ‘Divâne’liğe Divan Şiiri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/12, Ankara, s. 215-234.
İsen, Mustafa, Bilkan, Ali Fuat, Durmuş, Tuba Işınsu. (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları, Kapı Yayınları, İstanbul.
Kandemir, M. Yaşar. (e-makale), “Muhammed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/muhammed#2 (Erişim Tarihi: 2.02.2020).
Kola, Fatma. (2016), “Aşka Dair Bazı Tasavvurlar (XVI. Yüzyıl Divanlarındaki Aşk Redifli Gazellerden Hareketle)”, Litera Turca Journal of Turkish Language and Literature, V. 2, Issue: 2, s. 67-94.
Köksal, M. Fatih. (2001), “Divan Şiirinde Okçuluk Terimleri”ne Ekler”, TÜBİAR, X, s. 235-253.
Kuşlu, Abdullah. (2018), “Kendini Bilmenin Bir İmkânı Olarak Mesnevîʼde Aşk Tasavvuru”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 46, s. 185-210. Kut, Günay. (2000), “Payitaht İstanbul’unun Sultan Şairleri (Seyf Ve’l Kalem Sahipleri)”, İlmî Araştırmalar, S. 9, s. 161-178.
Mermer, Ahmet ve dğr. (2015), Eski Türk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
Öztürk, Mustafa. (2017), “Divan’ı Bağlamında Fuzûlî’de Sevgili Kavramının Beşerî ve İlahî Boyutları İle Sevgiliden Şikâyet”, Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergiler, C. 1, S. 1, s. 41-59. Pala, İskender. (1999), Âh Mine’l-Aşk, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Uludağ, Süleyman. (e-makale), “Aşk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/ask#1 (Erişim Tarihi: 1.04.2020). Şentürk, Ahmet Atilla. (2004), “Osmanlı Şiirinde Aşk’a Dair”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Aşk ve Doğu, Sayı: 26, s. 55-68.
Turan, Şerafettin. (e-makale), “Bayezîd II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/bayezid-ii, (Erişim Tarihi: 27.03.2020).
Türkdoğan, Melike. (2011), “Aşk Mesnevileri ve Gazellerdeki Sevgili İmajına Dair Bir Karşılaştırma”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 29, s. 111-124.
Uzun, Mustafa İsmet.(e-makale), “Aşk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/ask#3-edebiyat-kultur-ve-sanat (Erişim tarihi 31.03.2020.
Yılmaz, Mehmet. (2013), Kültürümüzde Ayet ve Hadisler: (Ansiklopedik Sözlük), Kesit Yayınları, İstanbul.