Değerler Eğitiminde Bir Meslek Teşkilâtı: Ahîlik

Öz Değer eğitimi, kişinin verilmek istenen değeri davranışa dönüştürdüğü takdirde amacına ulaşmış sayılacağı bir süreci ifade eder. Bu bakımdan muhataba söz konusu değer kavramlarının içeriğinin öğretilmesi kadar bu değerin muhatap tarafından içselleştirilip davranışa aksettirilmesi de önem arz eder. Ahîlik teşkilâtı, bu değerleri bireyin içselleştirmesinde ve davranışa dönüştürmesinde önemli rol oynamış tarihe mal olmuş bir meslekî sivil toplum kuruluşudur. Ahîlik, bir meslek örgütü olduğu kadar, getirmiş olduğu ahlâkî öğretilerle birlikte aynı zamanda ahlâkî değerlerin günlük hayatın bütün sahalarında yaşanmasını hedeflemiş yaygın bir ahlâk eğitim merkezi mahiyetindedir. Ahîlik, bireye kendini tanıma yollarını göstererek fıtratını korumasını ve bireyin yaşamına evrensel ahlâk değerlerini hâkim kılmayı hedef edinen bir kurumdur. Ahîlik teşkilâtı, yaşama geçirdiği ahlâkî değerleri ise fütüvvetnâmelerden almıştır. Fütüvvetnâmeler, ahîlik teşkilâtının adap, töre ve kaidelerini didaktik bir tarzda açıklayan ve toplumun tamamen uyması istenilen ahlâk kurallarını içeren birincil kaynaklardır. Ahîlik teşkilâtı, ahlâkî değerlerin bireye kazandırılmasında fütüvvetnâmelerde yer alan metotları kullanmışlardır. Gözlem ve model alma yolu ile öğrenme, örnek olma metodu, sohbet ile eğitim, soru-cevap metodu bu metotlardan bazılarıdır. Ahîde bulunması gereken hasletlerin detaylı bir şekilde aktarıldığı fütüvvetnâmelere göre, ahîlik teşkilâtının ahlâk eğitiminde yer alan dört temel ilke iffet, şecaat, hikmet ve adalet iken, bunlara bağlı sekiz temel değer ise cömertlik, tövbe, doğruluk, hidayet, alçak gönüllülük, emniyet, vefa ve öğüttür. Ahîlik teşkilâtı, bu değerlerin bireye kazandırılmasında sosyal kontrolü etkin bir şekilde kullanarak aynı zamanda günümüze de ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ahlâk, Değerler Eğitimi, Ahîlik, Fütüvvetnâme

In Values Education a Profession Organization: Akhism

Keywords:

Moral, Values Education, Akhism, Futuvvetname,

PDF

___

Akyüz, Y. (2001). Türk eğitim tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları. Altıntaş, A. & Doğan, H. (2003). Osmanlı esnaf tabibinin ahlâk eğitimi ve değerleri (Fütüvvetnamelere göre). Türk Dünyası Araştırmaları,146, 59-83.
Anadol, C. (1991). Türk-İslam medeniyetinde Ahilik kültürü ve fütüvvetnâmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
Arslan, Z. Ş. & Yaşar, F. T. (2007). Yükselen değer kavramı üzerine eleştirel bir yaklaşım. DEM Dergi,1, 8-11.
Bayraktar, L. (2005). Ahîlik ve ahlâk. I. Ahî Evran-ı Veli ve Ahîlik Araştırmaları Sempozyumu, Kırşehir: Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları.
Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının kuruluşu. Konya: Damla Matbaacılık.
Bayram, M. (1995). Tasavvufî düşüncenin esasları (Ahî Evren). Ankara: TDV Yayınları.
Bayram, M. (2005). Bir eğitim ve öğretim ocağı olarak Ahî Teşkilatı. İ. Canan (Ed.). İslamda Aile ve Çocuk Terbiyesi II içinde (ss. 139-145). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Bozkurt, N. (2006). Yetişkin eğitim ve öğretim metodu olarak sohbet. M. F. Bayrak- tar (Ed.). Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri içinde (ss. 187-200). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Çağatay, N. (1989). Bir Türk Kurumu olarak Ahîlik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çağatay, N. (1990). Ahîlik nedir? Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
Çakmak, M. (2005). Ahîliğin dinî-tasavvufi temelleri. I. Ahî Evran-ı Veli ve Ahîlik Araştırmaları Sempozyumu 1 içinde (ss.249-260). Kırşehir: Gazi Üniversi- tesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları.
Çamdibi, M. (2003). Din eğitiminde insan ve hayat. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Demir, G. (2000). Osmanlı Devletinin kuruluşu ve Ahilik. İstanbul: Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları.
Demir, G. (2003). Ahilik ve demokrasi. İstanbul: Ahilik Araştırmaları Yayınları.
Demirci, M. (1992). Ahîlikte tasavvufi boyut: Fütüvvet. İzmir Dokuz Eylül Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 83-90.
Ekinci, Y. (2008). Ahîlik. Ankara: Özgün Matbaacılık.
Ekinci, Y. (Ocak-Şubat-Mart 1985). Eğitim kurumu yönüyle Ahî birlikleri. Diyanet Dergisi.
Ersoy, M. A. (2001). Safahat. (haz. M. Ertuğrul Düzdağ). Ankara: Çağrı Yayınları.
Gölpınarlı, A. (19491950). İslâm ve Türk illerinde fütüvvet teşkilâtı ve kaynakları, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 11(14).
Gölpınarlı, A. (19531954). Burgâzînin Fütüvvetnâmesi. İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 15 (1-4).
Gölpınarlı, A. (1955-1956). Şeyh Seyyid Gaybi Oğlu Şeyh Seyyid Hüseyinin Fütüvvetnâmesi. , İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 17(1-4).
Günay, Ü. (2007). Ahîliğin dinî ve sosyal yönleri. II. Ahî Evran-ı Veli ve Ahîlik Araştırmaları Sempozyumu, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Kül- türünü Araştırma Merkezi Yayınları.
Hasan Fehmi (1928). Ahîlere dair halktaki bilgiler. Halk Bilgisi Mecmuası, 1, An- kara.
İbn Battûta (2004). İbn Battûta Seyahatnamesi. (çev. A. S. Aykut). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kazıcı, Z. (2006). Ahîlik ve yetişkinlik dönemin eğitimindeki yeri. M. F. Bayraktar (Ed.). Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri içinde (ss.57-76). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Kazım Nami (1925). Mekteblerde ahlâkı nasıl telkin etmeli? İstanbul: Kanaat Matbaası.
Kılavuz, M. A. (2005). Ahîlik kurumunda din ve ahlâk eğitimi anlayışı. I. Ahî Evran-ı Veli ve Ahîlik Araştırmaları Sempozyumu içinde (ss. 615-628). Kırşehir: Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları.
Köksal, M. F. & Kamil, A. G. (2011). Bir Bektaşi Fütüvvetnâmesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,59, 403-422.
Kurân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Kutluer, İ. (1989). İslâm felsefesi tarihinde ahlâk ilminin teşekkülü. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kütükoğlu, M. (1984). Osmanlılarda esnaf içi kontrol mekanizmasının işleyişi. XX.
Ahilik Bayramı Kongresi Tebliğleri, Kırşehir: Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu Yayınları.
Ocak, A. Y. (1996a). Türkiyede ahilik araştırmalarına eleştirel bir bakış. I. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ocak, A. Y. (1996b). Fütüvvetnâme. DİA, 13.
Oktay, A. S. (2005). Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî. İstanbul: İz Yayıncılık.
Pala, A. (2007). Türk Kültür Tarihinin bir kaynağı olarak Burgazi Fütüvvetnâmesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 44.
Sancaklı, S., (2010). Ahilik ahlâkının oluşumunda hadislerin etkisi. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi,1(1), 1-28.
Sarıkaya, S. (1999). Osmanlı devletinin ilk asırlarında toplumun dinî yapısına ahîlik açısından bir bakış denemesi. S. Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Der- gisi, 6 (Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Özel Sayısı), 49-67.
Sarıkaya, S. (2000). Ahîliğin dünya görüşünü oluşturan dinî-ahlâkî değerler. İnsan Bilimleri Araştırmaları Dergisi, (17). Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları, 9(17), 1-13.
Sarıkaya, S. (2002). XIII-XVI Asırlardaki Anadoluda Fütüvvetnâmelere göre dinî inanç motifleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Soykut, R. (1971). Orta yol Ahîlik. Ankara: Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Eğitim Yayınları.
Şahin, H. (2006). Selçuklular devrinde Ahiler. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı I. A. Y. Ocak (Ed.), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Şahin, H. (2007). Osmanlı Devletinin kuruluş döneminde dini zümreler. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler En- stitüsü, İstanbul.
Şeker, M. (2006). Fütüvvetnâmelerin kültürel özellikleri. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi,1, Konya. Şemseddin Sami (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tekin, M. (2006). Bir sosyal kontrol aracı olarak Ahilik ve toplumsal dinamikleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 219-235.
Torun, A. (1998). Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-nâmeler üzerine bir ince- leme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.