Şanlıurfa Yöresinde Selekte Edilen Bazı Badem (Prunus amygladus L.) Gen Kaynaklarının Meyve Özellikleri

Bu çalışma, 2017-2018 yılları arasında Şanlıurfa merkez ilçesi, Hilvan, Bozova ve Suruç ilçelerinde doğal olarak tohumdan yetişmiş çöğür badem ağaçlarının meyve özellikleri belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bölgede kendiliğinden yetişen doğal badem popülasyonu içerisinde seleksiyon kriterleri doğrultusunda ilk yıl 102 genotipin, ikinci yıl 43 genotipin bazı morfolojik ve pomolojik özellikleri tanımlanmıştır. Araştırma sonucunda tartılı derecelendirme yöntemi kullanılarak 21 genotip çiçeklenme ve kalite durumlarına göre ümitvar olarak seçilmiştir. Tam çiçeklenme dönemleri 2017 yılında 10 Mart-26 Mart tarihleri arasında gerçekleşirken; 2018 yılında 22 Şubat-21 Mart tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Kabuklu meyve ağırlıkları 2.31-6.84 g, iç badem ağırlıkları 0.74-1.34 g, iç oranları %18.21-41.26 arasında değiştiği saptanmıştır. Kabuk kalınlıklarının 2.23-3.48 mm, çift ve ikiz iç oranının % 0, ve sağlam iç oranlarının % 60-100 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Genotiplerin meyve şekli 18 genotipte, uzun oval, 2 genotipte kalp ve 1 genotipte elips grubunda yer almıştır. Genotipler iç rengi bakımından incelendiğinde ise l genotip açık, 7 genotip orta açık, 11 genotip koyu ve 2 ise çok koyu olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Badem, Genotip, Meyve özellikleri, Seleksiyon, Şanlıurfa

Fruit Features of Some Almond (Prunus amygladus L.) Genotypes Selected From Şanlıurfa Region

This study was performed to determine promising chance seedlings in the native almond populations of Hilvan, Bozova, Suruç and Şanlıurfa province during 2017 and 2018. Tree and fruit characteristics of seedling almond trees were identified for 102 genotypes in the first year and 43 genotypes in the second year with respect to almond selection breeding objectives. In conclusion, 21 genotypes were determined to be promising genotypes according to the weighted rating method. Flowering dates of these to promise genotypes in 2017 and 2018 were determined from March 10th to March 26th and between February 22nd and March 21st, respectively. The shell weight of them changed between 2.31 g and 6.84 g. Kernel weight of selected 21 promising almonds changed between 0.74-1.34 g, kernel rate between % 18.21-41.26, skin thickness 2.23-3.48 mm, double and twin kernel rate was % 0 and safe kernel rate between percent 60.00-100 In terms of fruit shape, one of the genotypes was an ellipse, other 18 genotypes were long and oval and the remaining 2 genotypes were heart-shaped. The kernel color was determined as light colored in one genotype, the remaining 7 genotypes were medium light colored, 11 genotypes were dark colored and rest of genotype were too dark.

Keywords:

Almond, Fruit properties, Genotype, Selection, Şanlıurfa,

PDF

___

Acar, S. (2012). Eğil ve Ergani (Diyarbakır) ilçelerinde doğal olarak yetiştirilen bademlerin (P. amygladus L.) seleksiyonu (yüksek lisans tezi), Van Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
Ağlar, E. (2005). Pertek (Tunceli) yöresi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyonu (Yüksek lisans tezi), Van Y.Y.Ü Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
Anonim, 2017a: Web Sitesi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. Erişim Tarihi: 23.04.2018
Anonim,2017b:Şanlıurfa genel bilgiler. Şanlıurfa genel bilgiler. http://www.sanliurfa.gov.tr/http://www.sanliurfa.gov.tr/https://www.sohbetche.net/sanliurfanin-cografi-ozellikleri.html Erişim Tarihi:28.10.2018.
Anonim, 2017c:(TUİK 2017). Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul Erişim tarihi: 25.10.2018.
Balta, F., Yarılgaç, T., Balta, M.F., 2001. Fruit characteristics of native almond selections from the lake Van region (Eastern Anatolia, Turkey). J. Amer. Pom. Soc, 55 (1): 58 61.
Balta, MF., (2002). Elazığ Merkez ve Ağın ilçesi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar (doktora tezi). Van Y.Y.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Van, 262 s.
Balta MF, Aşkın MA, Yarılgaç T, Kazankaya A (2003). Maden ilçesinde doğal olarak yetiştirilen bademlerin meyve özellikleri. Türkiye IV Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Antalya, s: 252-256.
Bostan SZ, Cangi R, Oğuz Hİ (1995). Akdamar adası bademlerinin (P. amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerine araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt I, s: 370-374, Adana.
Bozkurt, T., (2017). .Datça (Muğla) İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Amygdalus communis L. ) Seleksiyonu (yüksek lisans tezi, basılmamış). A.Ü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum.
Çelapkulu, C., (2015). Kurtalan ve Tillo (Siirt) İlçelerinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Prunus amygladusL.) Seleksiyonu (yüksek lisans tezi, basılmamış). Van Y.Y.Ü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
Çelik, K., (2015). Midyat ve Savur (Mardin) İlçelerinde Doğal Olarak Yetiştirilen Bademlerin Seleksiyonu (yüksek lisans tezi, basılmamış). Van Y.Y.Ü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
Dicenta, F., Ortega, E., Martínez-Gómez, P., Sánchez-Pérez, R., Gambin, M., Egea, J., (2010). Penta and Tardona: Two new extra-late flowerıng self-compatıble almond cultıvars. Acta Horticulturae, 814: 189-192.
Dokuzoğuz, M., Gülcan, R., 1973. Ege Bölgesi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Seçilmis Tiplerin Adaptasyonu Üzerine Araştırmalar. Tübitak, Toag Yayınları No: 22, Ankara. 28.
Gerçekçioğlu R, Güneş M (1999). A research on improvement of almond (P. amygdalus L.) by selection of wild plants grown in Tokat central district. XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. of Harran, Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Ş.Urfa (Turkey), 43.
Gradziel, T. M., Kester, D. E., 1996. Almond Production Manuel (Technical Editor: W.C. Micke). Genetic Improvements. Univ. of California, Divison of Agric.and Natural Resources, Publication, 3364: 70-75.
Gülcan, R., 1985. Descriptor List For Almond (Prunus amygdalus). Intern. Board For Plant Gen. Res. (IBPGR), 30.
Karadeniz, T., Erman, P., (1996). Siirt’te yetiştirilen bademlerin (Amygdalus communis L.) seleksiyonu. I. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, 10-11 Ocak, O M U. Ziraat Fakültesi, Samsun, s: 324- 331.
Kaşka, N., Küden, A., Küden, A. B., (1994). Almond Production in Southeast Anatolia. Acta Horticulturae, 373: 253-258.
Kester, D. E., and Assay, R., (1975). Almonds. Advances in Fruit Breeding (Ed. J. Janick, J.N. Moore). Purdue University Press; Westlafayette, İndiana. 628
Özbek, S., (1971). Bağ-Bahçe Bitkileri Islahı. A.Ü, Z.F, Yay. No:419, Erzurum. 263.
Yeşilkaynak, B., (2000). Değişik kökenli badem çeşitlerinin kahramanmaraş ekolojik koşullarında büyüme, gelişme ve meyve verme durumlarının saptanması üzerine bir araştırma (yüksek lisans tezi), K.S.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Yıldırım, A., (2007). Isparta yöresi bademlerinin (P. amygdalus L.) seleksiyonu. (doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Aydın