Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Erzurum Koşullarında Tane Verimi ve Verim Unsurları Yönünden Değerlendirilmesi

Bu araştırma, Erzurum ekolojik koşullarına uygun ve yüksek verimli çeşitlerin belirlenmesi amacıyla 2009-10 ve 2010-11 ürün yıllarında 64 ekmeklik buğday genotipi ile tesadüf blokları deneme planına göre yürütülmüştür. Tane verimi ve verim unsurları yönünden genotipler arasındaki farkların önemli olduğu belirlenmiştir. Ürün yıllarının ortalamasına göre m2’deki başak sayısı 495.6-875.6, başaktaki tane sayısı 13.7-26.6, 1000 tane ağırlığı 28.9-43.3 g, tane verimi ise 213.5-756.8 kg/da arasında değişim göstermiştir. En yüksek tane verimi Demir 2000 (756.8 kg/da) çeşidinden elde edilmiş, bu çeşidi Atlı 2002 (756.3 kg/da), Karahan 99 (710.1 kg/da), Doğu 88 (708.8 kg/da) ve Türkmen (701.5 kg/da) çeşitleri izlemiştir. Tane verimi ile m2’deki başak sayısı (r=0,640***), başaktaki tane sayısı (r=0,545***) ve bin tane ağırlığı (r=0,333**) arasındaki ilişkilerin olumlu ve önemli olduğu belirlenmiştir. İncelenen karakterlerin kendi aralarında ve genotipler ile olan ilişkilerini görsel olarak değerlendirmek amacıyla biplot analiz yöntemi kullanılmış, en stabil genotiplerin Atlı 2002, Doğu 88, İzgi 2001, Harmankaya 99 ve Karasu 90; en ideal genotiplerin ise Atlı 2002, Doğu 88, İzgi 2001, Lancer ve Türkmen olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonucunda, Atlı 2002 ve İzgi 2001 çeşitlerinin, yörede daha önceki araştırmalarda yüksek verim istikrarı ile dikkat çeken Doğu 88 çeşidine alternatif olabileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday, Biplot analizi, Tane verimi, Verim unsurları

Evaluation of Yield Components and Grain Yield of Bread Wheat Genotypes in Erzurum Conditions

This research was carried out according to the randomized blocks experimental desing with 64 wheat genotypes in 2009-10 and 2010-11 crop years, to determine varieties suitable for Erzurum ecological conditions and high-yield. It was determined significant differences in respect to grain yield and yield components in this study. According to average of product years, it ranged 495.6-875.6 in spike number per m2, 13.7-26.6 in grain number per spike, 28.9-43.3 g in thousand grain weight and 213.5-756.8 kg da-1 in-grain yield. The highest grain yields were obtained from Demir 2000 (756.8 kg da-1), Atlı 2002 (756.3 kg da-1), Karahan 99 (710.1 kg da-1), Doğu 88 (708.8 kg da-1) and Türkmen (701.5 kg da-1), respectively. It was determined that the relationship between grain yield and the spike number per m2 (r=0,640 ***), grain number per spike (r=0,545 ***) and thousand grain weight (r=0,333 **) were positive and significant. Biplot analysis method was applied in order to visually evaluate relationships with other features of investigated features and genotypes. It was determined that the most stable genotypes are Atlı 2002, Doğu 88, İzgi 2001, Harmankaya 99 and Karasu 90; that the most ideal genotypes are Atlı 2002, Doğu 88, İzgi 2001, Lancer and Türkmen. As a result of the research, it was determined that the Atlı 2002 and İzgi 2001 cultivars could be an alternative to the Doğu 88 cultivar which attract attention with the high yield stability in the previous researches in the region.

Keywords:

Bread wheat, Biplot analysis, Grain yield, Yield components,

PDF

___

Akçura M, Topal A (2009). İç Anadolu Bölgesi yerel ekmeklik buğday popülâsyonlarından seçilen saf hatların tane verimi ve kalite özellikleri yönünden bazı tescilli çeşitlerle karşılaştırılması. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5 Haziran 2008, Konya, s. 59-69.
Altınbaş M, Bilgen G (1993). Bir ekmeklik buğday melezinde (T. aestivum L.) başak özelliklerinin verim için seçim ölçütü olarak değerlendirilmesi. Anadolu, Ege Tarımsal Araşt. Enst. Derg. 3 (2): 70-88.
Aydemir T, Barut A, Yılmaz K, Sezer N (2001). 2001 yılı milli çeşit listesinde yer alan ekmeklik buğdayların bölgeler bazında verim ve kalite yönünden irdelenmesi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, s. 37-44.
Bilgin O, Korkut KZ (2005). Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının tane verimi ve bazı fenolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fak. Derg. 2 (1): 58-65.
Çağlar Ö, Öztürk A, Bulut S (2006). Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin Erzurum Ovası koşullarına adaptasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 37 (1): 1-7.
Demir I, Tosun M (1991). Ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verim ve bazı verim komponentlerinin korelasyonu ve path analizi. Ege Üniv., Zir. Fak. Derg. 28 (1): 41-47.
Dokuyucu T, Cesurer L, Akkaya A (1999). Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin Kahramanmaraş koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-20 Kasım, Adana, s. 127- 132.
Erekul O, Köhn W (2006). Effect of weather and soil conditions on yield components and bread-making quality of winter wheat (Triticum aestivum L.) and winter triticale (Triticosecale Wittm.) varieties in North-East Germany. J. Agronomy and Crop Science 192: 452-464.
Ergene A (1993). Toprak Biliminin Esasları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 267, Ders Kitapları Serisi No: 42, 560 s, Erzurum.
FAO (2017). Production Yearbook. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 27 Nisan, 2017).
Garcia del Moral LF, Ramos JM, Garcia del Moral MB, Jimenez-Tejada MP (1991). Ontogenetic approach to grain production in spring barley based on path coefficient analysis. Crop Science 31: 1179-1185.
Gebeyehou G, Knott DR, Baker RJ (1982). Relationships among durations of vegetative and grain filling phases, yield components, and grain yield in durum wheat cultivars. Crop Science 22: 287-290.
Harrel DM, Wilhelm WW, McMaster GS, (1993). Scales: A computer program to convert among three developmental stage scales for wheat. Agron. J. 85 (3): 758-763.
Kaya Y, Akçura M, Taner S (2006). GGE-biplot analysis of multi-environment yield trials in bread wheat. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 30: 325-337.
Kılıç H, Tekdal S, Kendal E, Aktaş H (2012). Augmented deneme desenine dayalı ileri kademe makarnalık buğday (Triticum turgidum ssp.) hatlarının biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. KSÜ Doğa Bil. Derg. 15 (4): 18-25.
Korkut KZ, Başer İ, Bilir S (1993). Makarnalık buğdaylarda korelasyon ve path katsayıları üzerine çalışmalar, Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-3 Aralık, Ankara, s. 183-187.
Korkut KZ, Ünay A (1987). Tahıllarda başak taslağı gelişimi ile verim öğeleri arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar. TÜBİTAK, Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, Bursa, s. 329-336.
Öztürk A (1999). Kuraklığın kışlık buğdayın gelişmesi ve verimine etkisi. Turk J. Agric. For. 23 (5): 531-540.
Öztürk A, Akkaya A (1996). Kışlık buğday genotiplerinde tane verimi, verim unsurları ve fenolojik dönemler üzerine bir araştırma. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 27: 187-202.
Öztürk A, Akten Ş (1999). Kışlık buğdayda bazı morfofizyolojik karakterler ve tane verimine etkileri. Tr. J. of Agriculture and Forestry 23 (Ek sayı 2): 409-422.
Partigöç F, Olgun M (1999). Bazı buğday çeşitlerinde verim stabilitesi üzerine bir araştırma. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya, s. 597-601.
Peterson CJ, Graybosch RA, Boenziger PS, Grambacher AW (1992). Genotype and environment effects on quality characteristics of hard red winter wheat. Crop Science 32: 98-103.
Poehlman JM (1987). Breeding Field Crops. Van Nostrand Reinhold Company Inc. 115 Fifth Avenve New York.
Preiffer WH, Sayre KD, Payne TS (2001). Increasing durum wheat yield potential and yield stability. Proceeding of the Warren E. Kronstad Symposium CIMMYT, 15-17 March, pp. 120-123.
Simane B, Struik PC, Nachit MM, Peacock JM (1993). Ontogenetic analysis of yield components and yield stability of durum wheat in water-limited environments. Euphytica 71: 211-219.
Sönmez F, Ülker M, Yılmaz N, Ege H, Bürün B, Apak R (1999). Tir buğdayında tane verimi ile bazı verim öğeleri arasındaki ilişkiler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23: 45-52.
Topbaş MT (1987). Azotlu Gübreler. Selçuk Üniversitesi Yayınları (Ders Kitabı) No: 36, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya.
Tosun O, Yurtman N (1973). Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L.em Thell) verime etkili morfolojik ve fizyolojik özellikler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı 23: 418-434.
TÜİK (2017). Tarım İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 27 Nisan, 2017).
Valerio IP, Carvalho FIF, Oliveira AC, Benin G, Souza VQ, Machado AA, Bertan I, Busato CC, Silveira G, Fonseca DAR (2009). Seeding density in wheat genotypes as a function of tillering potential. Sci. Agric. 66 (1): 28-39.
Walker KC, Matthews S (1991). Effect of autumn nitrogen and sowing date on the growth and yield of winter barley in the North of Scotland. Journal of Agricultural Sci. 117 (3): 279-285.
Wiegand CL, Gebermann AH, Cuellar JA (1981). Development and yield of hard red winter wheats under semitropical conditions. Agron. J. 73 (1): 29-37.
Yağdı K (2004). Bursa koşullarında geliştirilen ekmelik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının bazı kalite özelliklerinin araştırılması. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Derg. 18 (1): 11-23.
Yan W (2001). GGE biplot-A windows application for graphical analysis of multi-environment trial data and other types two-way data. Agron. J. 93: 1111-1118.
Yan W, Kang M (2003). GGE biplot analysis. A graphical tool breeders. Geneticsts and Agronomists. CRC Press, Florida.
Yan W, Kang MS, Ma B, Woods S, Cornelius PL (2007). GGE Biplot vs. AMMI analysis of genotype-by-environment data. Crop Science 47: 643-655.
Yan W, Tinker NA (2006). Biplot analysis of multi-environment trial data: Principles and applications. Can. J. Plant Sci. 86: 623-645.
Yau SK (1995). Regression and AMMI analyses of genotype x environment interactions: An empirical comparison. Agron. J. 87 (1): 121-126.