Cumhuriyetten Günümüze Samsun'da Tütüncülük ve Kadın İşçiliği

Bu makalenin amacı Cumhuriyet’ten günümüze kadar Samsun şehrinde toplumsal ve ekonomik ortamı, tütüncülüğün ve bu dönemde faaliyet gösteren tütün fabrikalarının toplum üzerinde yarattığı etkileri, geçirdiği dönüşümler ve karşılaştığı sorunları ortaya koymaktır. Bu çalışma, Samsun’da tütüncülük deneyimleri ile ilgili öznel bazı bilgilere ve deneyimlere yer verdiği için ilgili literatüre katkısı bakımından önemlidir. Çalışmanın yöntemini sözlü tarih tekniğine dayalı yapılan iki görüşme ve sosyal medya ile ilgili literatürden edinilen bilgilerin derleme olarak sunulması oluşturmaktadır. Çalışmanın sonuçlarına göre, tütüncülük ve sigara fabrikaları ilgili dönem içerisinde Samsun’un ekonomik ve toplumsal hayatına çok önemli katkılarda bulunmuştur. Öyle ki, Samsun geçimini tütün üzerinden ve dolayısıyla çoğunlukla kadın emeği üzerinden sağlamıştır, denilebilir. Zaman içinde uygulanan farklı politika ve uygulamalar, köylüyü ve kadın emeğini de tütüncülükten uzaklaştırmıştır. Ülkenin Cumhuriyet’in ilanını izleyen yıllarda yerli üretimi ve köylüyü destekleyen politikalarının hem bölgesel hem de ulusal kalkınma üzerindeki olumlu etkisi reddedilemez. Bu çalışma, Samsun’da tütüncülüğün ve tütün fabrikalarının içinden geçtiği zorluklar ve darboğazlara da yer vererek yapılacak yeni politikalar, toplumsal analizler ve bölgesel kalkınma haritaları için yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet, kadın işçiler, köylülük, tütüncülük, tarım politikaları, Samsun

Tobacco Farming and Women Labor in Samsun from the Republic to the Present

The aim of this article is to reveal the social and economic environment in Samsun from the Republic to the present day, the effects of tobacco farming and the tobacco factories operating in this period on the society, the transformations they underwent, and the problems they faced. This study is important in terms of its contribution to the related literature as it includes some subjective information and experiences about tobacco farming experiences in Samsun. The methodology of the study consists of two interviews based on oral history technique and a compilation of information obtained from social media and related literature. According to the study results, tobacco farming and cigarette factories significantly contributed to Samsun's economic and social life during the relevant period. So much so that it can be said that Samsun made its living through tobacco, mostly through women's labor. Different policies and practices implemented over time drove peasants and women away from tobacco farming. The positive impact of the country's policies supporting domestic production and peasantry in the years following the Republic's proclamation on regional and national development cannot be denied. This study will be a guide for new policies, social analyses, and regional development maps by including the difficulties and bottlenecks that tobacco farming and tobacco factories in Samsun went through.

Keywords:

Republic, peasantry, tobacco farming, agricultural policies, Samsun, women labor,

PDF

___

Ahıshalıoğlu, A. (2011). Bafra.. Ah Bafra. Postiga Yayınları.
Bozpinar, C. (2021). Reji şirketi tarihi üzerine bir kurgu: “Var olmak romanı.” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(1). https://doi.org/10.35379/cusosbil.830264
Carr, E. H. (2002). Tarih nedir? İletişim Yayınları.
Çelenk, A. ve Sürdem, Ş. S. (2021). Kültürel hafızanın sürekliliği: Samsun Tekel tütün fabrikasından Bafra tütün müzesine. Journal of Interior Design and Academy, 1(2), 21-39. https://doi.org/10.53463/inda.2021vol1iss2pp21-39
Dağ, M. ve Tanık, H. (2023). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e bir kurumun işleyişi: Reji idaresi şartnameleri (1883-1914). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 371-392. https://doi.org/10.56597/kausbed.1242019
Dığıroğlu, F. (2014). Selanik ekonomisinde unutulmuş bir alan: Tütün üretimi, ticareti ve Reji (1883-1912). Osmanlı Araştırmaları, XLIII, 227-272. https://doi.org/10.18589/oa.130674
Doğan, H. (2012). Cumhuriyet döneminde yerel bankacılık: Akhisar tütüncüler bankası örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 397-416.
Duru, E. İ. ve Eser, G. (2023). Kamu yöneticilerinin özelleştirmeye bakışı: Tekel genel müdürlüğü yöneticileri üzerine fenomenolojik bir araştırma. Journal of Emerging Economies and Policy, 8(1), 379-407.
Hürriyet Internet Sitesi. (2008, 22 Şubat) Tekel ihalesini BAT kazandı. URL: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/tekel-ihalesini-bat-kazandi-8290881, Elde edildiği tarih: 30.09.2023.
Erdoğu, Ö. G. (2021). 19. ve 20. Yüzyıllarda Samsun kentinin tütün tarımı ve sanayii çerçevesinde ekonomik ve toplumsal gelişimi (Tez No. 686728) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Erler, M. Y. ve Edinsel, K. (2011). Samsun’da tütün üretimi (1788-1919). Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi, 4(18).
Öztürk, M. Y. ve Keskin, N. E. (2013). Tütün sektöründe yabancı yatırım: Reji deneyimi ışığında bugünü anlamak. Çalışma ve Toplum, 2.
Punch, K. F. (2011). Sosyal araştırmalara giriş: Nitel ve nicel yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi.
Sezer, C. (2021). Birinci Dünya Savaşı’nda Pontusçu Rum çetelerinin Bafra ve çevresindeki faaliyetleri (1914-1918). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6(1), 349-380. https://doi.org/10.24186/vakanuvis.880420
Şahin, G. ve Taşlıgil, N. (2013). Türkiye’de tütün (Nicotiana Tabacum L.) yetiştiriciliğinin tarihsel gelişimi ve coğrafi dağılımı. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 71-102.
Şenesen, G. G. ve Akduran, Ö. (2005). Özelleştirmeye toplumsal cinsiyet farkındalığı ile bakmak: Kadın tütün işçileri. İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 47. Seri.
Tarımtv (2020). Denizli tütün üretiminde zirvede. URL: https://www.tarimtv.gov.tr/tr/video-detay/denizli-tutun- uretiminde-zirvede- 13767#:~:text=lider%20durumdad%C4%B1r.,illeri%20takip%20etmi%C5%9Ftir%E2%80%9D%20diye%20konu%C5%9F tu. Elde edilen tarih: 2.05.2023
Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel üretim verileri. URL: https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf, Elde edilen tarih: 30.09.2023
Tarım ve Orman Bakanlığı, Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı, Yaprak tütün ithalatı verileri. URL: https://www.tarimorman.gov.tr/TADB/Menu/22/Tutun-Ve-Tutun-Mamulleri-Daire-Baskanligi, Elde edilen tarih: 29.09.2023
Tuzcu, A. (1993). Merzifon’da Ermeni ayaklanmaları. Belleten, 795-829. https://doi.org/10.37879/belleten.1993.795
Tütün Eksperleri Derneği (2016, 22 Haziran). Tütün Raporu. URL: https://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php? kod=26157&tipi=38&sube=0 Elde edilen tarih: 30.09.2023
Tütün Eksperleri Derneği (2018, 13 Aralık). Tütün Raporu. URL: https://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php? kod=30641&tipi=38&sube=0 Elde edilen tarih: 30.09.2023
Uygur, F. (2023). Reji döneminde Bafra’da tütün-sigara kâğıdı üretimi ve kaçakçılığı üzerine. Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Bafra, (2, 167-185) içinde. Berikan Yayınevi.
Yılmaz, F. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda tütün: Sosyal, Siyasi ve ekonomik tahlili (1600-1883) (Tez no: 209885) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.