Esra SARIKOYUNCU DEĞERLİ, Hasan KARAKUZU

Adnan Menderes ve Kütahya

Türk siyasi hayatında çok önemli bir yere sahip olan Adnan Menderes, 1950-1960 yılları arasında iktidarda olan Demokrat Parti ile anılmış ve hatta bu dönem tarihçiler ve siyaset bilimciler tarafından çoğunlukla “Menderes Dönemi” olarak adlandırılmıştır. Her ne kadar bu dönemle ilgili sayısız araştırma yapılmışsa da Menderes’in Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilliği dönemindeki çalışmaları hakkında yapılan çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu eksikliğin bir nebze olsun giderilmesini amaçlayan ve konu ile ilgili arşivler, zabıt cerideleri ve süreli yayınlardan yararlanılarak hazırlanan çalışmada; Adnan Menderes’in Kütahya parti müfettişliği, milletvekili olarak yaptığı faaliyetler ve Başvekil olduktan sonra kente yaptığı ziyaretler konu edinilmiştir. CHP Parti müfettişliği sırasında Menderes’in, Kütahya CHP parti teşkilatı ve halkevini teftiş etmesi sonucunda elde ettiği bilgileri raporuna yansıtarak eksikliklerin giderilmesi konusunda getirdiği önerilerden bahsedilmiştir. Kütahya Milletvekili olarak Meclis’te yaptığı konuşmalardan, kanun tekliflerinden, sözlü ve yazılı soru önergeleri üzerinde durularak hem ülkeye hem de şehre olan katkılarından söz edilmiştir. Ayrıca Menderes’in Başbakan olmasından sonra başlatılan ekonomik ve sınai kalkınma hamlesi doğrultusunda; Şeker Fabrikası’nın hem temel atma törenine hem de açılış törenine katılması, İş Bankası’nın 120. Şubesi’nin açılış törenine katılması, Azot Fabrikası’nın temel atma törenine katılması esnasında yaptığı konuşmalar ve Türk milletine verdiği mesajlar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Adnan Menderes, Cumhuriyet Halk Partisi, Kütahya, Parti Müfettişliği

Adnan Menderes and Kütahya

Adnan Menderes, who had a very important place in Turkish political life, was associated with the Democratic Party, which was in power between 1950 and 1960, and this period was often called the "Menderes Period" by historians and political scientists. Although numerous studies have been conducted on this period, there are almost no studies on Menderes's work during his term as a member of parliament from the Republican People's Party. In the study, which aims to eliminate this deficiency to some extent and was prepared by making use of archives, minutes and periodicals related to the subject; Adnan Menderes's activities as Kütahya party inspector, his activities as a member of parliament and his visits to the city after becoming Prime Minister are discussed. During his time as CHP Party inspector, Menderes' suggestions for eliminating the deficiencies by reflecting the information he obtained as a result of inspecting the Kütahya CHP party organization and community center in his report were mentioned. His contributions to both the country and the city were mentioned, focusing on the speeches he made in the Parliament as a Kütahya Deputy, his legislative proposals, and his oral and written parliamentary questions. In addition, in line with the economic and industrial development initiative initiated after Menderes became Prime Minister; His participation in both the groundbreaking ceremony and the opening ceremony of the Sugar Factory, his participation in the opening ceremony of the 120th Branch of İş Bank, his speeches and the messages he gave to the Turkish nation during his participation in the groundbreaking ceremony of the Nitrogen Factory were emphasized.

Keywords:

Adnan Menderes, Republican People, Kütahya, Party Inspectorate,

PDF

___

Ağaoğlu, S. (2004). Arkadaşım Menderes. İstanbul.
Akşam (1946, Temmuz 5). s. 2.
Aydemir, Ş. S. (2013). Menderes’in dramı?. İstanbul.
Ayın Tarihi (Mayıs 1952). Ankara.
Ayın Tarihi (Kasım 1954). Ankara.
Batur, M. (1985). Anılar ve görüşler. İstanbul.
BCA (1940, Şubat 2). Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 680.302.1.
BCA. (1940, Mart 23). Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 5.22.10.
BCA (1946, Temmuz 30). Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 77.506.12.
BCA (1953, Eylül 14). Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 13.79.7.
BCA (1953). Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 14.80.1.
BCA (1954, Kasım 19). Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 18.106.38.
BCA (1955, Temmuz 18). Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 41.244.7.
BCA (1955, Temmuz 24). Fon Kodu; 30.1.0.0, Yer No: 2.14.6.
Başgil, A. F. (2008). 27 Mayıs ihtilali ve sebepleri. İstanbul.
Batur, M. (1985). Anılar ve görüşler. İstanbul.
Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes. (Der. İ.Bozdağ). İstanbul.
Cin, M. (2019, Mayıs 27). Menderes’in siyasi yaşamındaki dönüm noktası: Kütahya”, Prof. Dr. Esra Sarıkoyuncu Değerli’nin Demeci. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/demokrasinin-infazi-27-mayis/menderesin- siyasi-yasamindaki-donum-noktasi-kutahya/1157208#
Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, Yer No: 3/6-15, Fihrist No: 3097-12.
Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, Yer No: 3/6-15, Fihrist No: 3097-14, 3097-15, 3097-16, 3097-17, 3097-18.
Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, Yer No: 3/6-15, Fihrist No: 3097-21, 3097-22.
Cumhuriyet (1946, Temmuz 5). s. 3.
Cumhuriyet (1953, Eylül 15). s. 1, 6.
Cumhuriyet (1954, Kasım 25). s. 1, 4.
Cumhuriyet (1955, Temmuz 24). s. 1, 7.
Çetintaş, E. (2017). Araştırma raporu Kütahya’da sanayi devrimleri. https://www.kutso.org.tr/wp- content/uploads/2017/06/sanayi-devrimleri.pdf.
Çoker, F. (1996). Türk parlamento tarihi, TBMM-IV. Dönem 1931-1935, C. II. TBMM Vakfı Yayınları.
Çufalı, M. (2012). Türk parlamento tarihi, TBMM-VII. Dönem (1946-1950), C. III. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
Demir, Ş. (2010). Türk siyasi tarihinde Adnan Menderes. İstanbul.
_______. (2011). Düello Menderes ve İnönü. İstanbul.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 15). s. 3.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 16). s. 1, 3.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 17). s. 1.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 20). s. 1.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 21). s. 1-2
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 22). s. 1-2.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 23). s. 1.
Demokrat Kütahya (1953, Eylül 24). s. 1, 3.
Donat, Y. (2010, Temmuz 29). Adnan Menderes… Kütahya milletvekili. Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/donat/2010/07/29/adnan_menderes_kutahya_millet.
Fersoy, O. C. (1971). Bir devre adını veren Başbakan Adnan Menderes. İstanbul.
Güneş, G. ve Akdağ, M. (2013). Çok partili yaşama geçiş sürecinde Adnan Menderes’in Aydın ilindeki siyasi faaliyetleri (1946-1950). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 27, 185-224.
İnan, S. (2002). Muhalefette Adnan Menderes (1945-1950) (Tez No: 116884) [Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kısakürek, N. F. (2002). Benim Gözümle Menderes. İstanbul.
Kütahya (1950, Aralık 2). s.1
Kütahya (1954, Eylül 17). s. 1
Kütahya (1954, Eylül 18). s. 1-2.
Kütahya (1954, Kasım 25). s. 1-2, 5.
Kütahya (1955, Temmuz 24). s. 1-3.
Kütahya (1956, Nisan 6). s. 1-3.
Kütahya (1958, Ekim 23). s. 1, 3-4.
Kütahya (1960, Mayıs 30). s. 1-2.
Kütahyanın Sesi (1960, Mayıs 25). s. 1.
Kütahyanın Sesi (1960, Mayıs 27). s. 1.
Milliyet (1950, Kasım 28). s. 5.
Milliyet (1953, Eylül 15). s. 1, 7.
Milliyet (1954, Eylül 18). s. 1, 3.
Milliyet (1954, Kasım 25). s. 7.
Pınar, M. (2015). Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Kütahya teşkilatlanması ve faaliyetleri. Tarihin Peşinde, 14, 277- 298.
Seçim, seçim sistemleri ve Türkiye’deki uygulamalar (1982). TBMM Kütüphane ve Dokümantasyon Müdürlüğü Yayınları.
TBMM Zabıt Ceridesi (1946, Eylül 9). 8. D, C. 1, B. 16.
TBMM Zabıt Ceridesi (1946, Eylül 13). 8. D, C. 1, B. 14.
TBMM Zabıt Ceridesi (1946, Aralık 18). 8. D, C. 3, B. 18.
TBMM Zabıt Ceridesi (1946, Aralık 30). 8. D, C. 3, B. 27.
TBMM Zabıt Ceridesi (1947, Aralık 26). 8. D, C. 8, B. 23.
TBMM Zabıt Ceridesi (1948, Temmuz 2). 8. D, C. 12, B. 80.
TBMM Zabıt Ceridesi (1949, Ocak 13). 8. D, C. 15, B. 31.
TBMM Zabıt Ceridesi (1949, Şubat 21). 8. D, C. 16, B. 48.
TBMM Zabıt Ceridesi (1949, Şubat 27). 8. D, C. 16, B. 54.
TBMM Zabıt Ceridesi (1950, Şubat 13). 8. D, C. 24, B. 45.
TBMM Zabıt Ceridesi (1950, Şubat 16). 8. D, C. 24, B. 48.
Ulus (1947, Mart 22). s. 3.
Yavuzalp, E. (1991). Menderes’le anılar. Ankara.
Zafer (1953, Eylül 13). s. 6.
Zafer (1953, Eylül 15). s. 6.
Zafer (1953, Eylül 16). s. 1, 3.