Cumhuriyetten Günümüze Yükseköğretimde Akademik Yükselme ve Atama Süreci

Bu araştırmada Cumhuriyet döneminden günümüze yükseköğretimde akademik unvanların (yardımcı doçentlik-doktor öğretim üyeliği, doçentlik ve profesörlük unvanları bağlamında) elde edilmesi ve bu unvanları elde eden kişilerin atanma usul ve esaslarının süreç içerisinde nasıl bir değişim gösterdiğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Doküman incelemesi yöntemi ile yürütülen araştırmada 1933 yılından itibaren günümüze kadar Resmi Gazete’de yayınlanmış olan üniversiteler kanunu, yükseköğretim kanunları, öğretim üyeliğine yükseltilme ve atama yönetmelikleri ve bunlarla ilgili yapılan değişiklikler incelenmiştir. Toplamda yirmi iki adet kanun ve yönetmelik ve bunlarla ilgili değişiklikler incelenmiştir. Araştırma sonucunda üniversiteler kanunu, yükseköğretim kanunu ve bu kanunlarda yapılan değişiklikler bağlamında en fazla değişikliğin doçentlik ve profesörlük unvanlarında ve atamalarında (toplam kırk sekiz adet) yapıldığı gözlenmiştir. Yine öğretim üyeliğine yükselme ve atama yönetmeliği bağlamında ele alındığında ise akademik unvanlar ile ilgili olarak yaklaşık olarak on dokuz değişikliğin yapıldığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin yükseköğretim deneyimi köklü bir yapıya sahip olmasına rağmen süreç içerisindeki siyasal ve toplumsal durum ve ortamın etkisiyle akademik unvan ve atama usullerinde sık sık önemli değişikliklerin yapıldığı gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Akademik atama, akademik unvanlar, akademik yükselme, yükseköğretim, yükseköğretim yönetimi

Academic Promotion and Appointment Process in Higher Education since the Proclamation of the Turkish Republic

This study aims to examine the changes in the procedures and principles of obtaining academic titles in Turkish higher education from the proclamation of the new Republic, and the appointment of those who have these titles to academic positions. By applying the document analysis method, the changes in the law of universities, higher education laws, regulations for academic staff promotion and appointment, published in the Official Gazette since 1933, were examined. A total of twenty-two laws and regulations and the related changes were examined, which revealed that the highest number of changes were made in the titles and appointments of associate professors and professors (totally forty-eight) in the law of universities and higher education law. Nineteen changes were made regarding academic titles in the academic promotion and appointment regulations. To conclude, despite its long-established structure, Turkish higher education has made many significant and frequent changes to its academic title awarding and appointment procedures, primarily due to sociopolitical reasons.

Keywords:

Academic assignment, academic promotion, academic titles, higher education, higher education administration,

PDF

___

11 Temmuz 1983 Tarih ve 18104 Sayılı Resmî Gazete’de Yayımlanan Doçentlik Sınav Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik (1986, 1 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 19006). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19006.pdf (1 Haziran 2020).
13.06.1946 Tarih ve 4936 Sayılı Üniversiteler Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Madde Eklenmesi Hakkında Kanun (1960, 28 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 10641). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10641.pdf (14 Mayıs 2020).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesine Dair Kanun (1983, 19 Ağustos). Resmi Gazete (Sayı: 18140). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18140.pdf (18 Mayıs 2020).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesi ve Kanuna Bir Geçici Madde Eklenmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1986, 3 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 19210). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19210.pdf (2 Temmuz 2020).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1989, 15 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 20196). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20196.pdf (10 Ağustos 2020).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun (1989, 30 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 20358). Erişim adresi https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20358.pdf (12 Ağustos 2020).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Dört Geçici Madde Eklenmesi Hakkında Kanun (1991, 9 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 20896). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20896.pdf (21 Ağustos 2020).
Akyüz, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk eğitim tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
Arkan, A. (2018, 8 Şubat). Akademik hiyerarşi: Doçentlik unvanının alınması ve atanma süreci. Erişim adresi https://www.setav.org/akademik-hiyerarsi-docentlik-unvaninin-alinmasi-ve-atanma-sureci/ (3 Eylül 2020).
Danıştay 8. Dairesi (2015). Gazi Üniversitesi Doçentlik İlanı Yürütmeyi Durdurma Kararı. Esas Sayısı: 2015/14478, Karar Sayısı: 2016/1621.
Demir, E., Demir, C. G., & Özdemir, M. Ç. (2017). Akademik yükseltme ve atama sürecine yönelik öğretim üyesi görüşleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(1), 12–23.
Demircioğlu, Y. (2013). Doçentlik sınavında idari süreç. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (109), 141–176.
Demirtaş, F. (2017). Akademik yükseltilme kriterlerinin kalite ve sürdürülebilirlik açısından doktora tezlerine etkisi. Kur’an Araştırmalarında Akademik Tezler: Batı ve İslam Dünyası Mukayesesi Uluslararası Sempozyumu, 24–26 Kasım 2017, İstanbul.
Doçentlik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (2020, 12 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 31153). Erişim adresi https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200612-5.htm (15 Eylül 2020).
Gaziantep 1. İdare Mahkemesi Kararı (2018). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Yardımcı Doçentlik İlanı İptal Kararı. Esas Sayısı: 2018/529, Karar Sayısı: 2018/1240.
İpek, C., & Gök, E. (2015). ABD ve Türkiye yükseköğretim sisteminde akademik personelin istihdamı, terfi uygulamaları ve Türkiye yükseköğretim sistemi için bazı öneriler. TYB Akademi Dil, Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 177–199.
İstanbul Darülfünununun İlgasına ve Maarif Vekâletince Yeni Bir Üniversite Kurulmasına Dair Kanun (1933, 6 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 2420). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2420.pdf (5 Şubat 2020).
İstanbul Üniversitesi Talimatnamesi (1934, 24 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 2837). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2837.pdf (21 Şubat 2020).
İstanbul Üniversitesinde İstihdam Olunacak Ecnebi Mütehassıslarla Aktolunacak Mukavelelere Dair Kanun (1934, 10 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 2672). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2672.pdf (13 Şubat 2020).
Karataş, T., Özen, Ş., & Gülnar, E. (2017). Akademisyenlerin kariyer basamakları ve yükseltme ölçütlerine ilişkin görüşleri. Yükseköğretim Dergisi, 7(2), 82–93.
Mersin 2. İdare Mahkemesi (2019). Mersin Üniversitesi Doçentlik İlanı Yürütmeyi Durdurma Kararı. Esas Sayısı: 2019/1369.
Namal, Y. (2012). Türkiye’de 1933–1950 yılları arasında yükseköğretime yabancı bilim adamlarının katkıları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 14–19.
Oosterlinck, A. (2013). Accountability, the Magna Charta Universitatum and the Bologna Declaration. In L. Engwall, & P. Scott (Eds.), Trust in universities (pp. 41–52). London: Portland Press Limited.
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği (1982, 28 Ocak). Resmi Gazete (Sayı: 1758S). Erişim Adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17588.pdf (28 Şubat 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği (2018, 12 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 30449). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/06/20180612-6.htm (26 Şubat 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (2006, 20 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 26173). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/ 05/20060520-10.htm (6 Mart 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi, Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Yönetmelik (1986, 9 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 19246). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19246.pdf (21 Şubat 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik (1989, 9 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 20367). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20367.pdf (21 Haziran 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bir Maddenin Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Yönetmelik (1991, 21 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 20998). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20998.pdf (16 Nisan 2020).
Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin Bir Maddesinin Değiştirilmesi Bir Maddesinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Yönetmelik (1986, 1 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 19006). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19006.pdf (25 Şubat 2020).
Özdemir, S., & Özdoğru, M. (2018). Unvan almış ama unvanına uygun kadroya atanamamış akademisyenlerin sorunları. 13. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi, 10–12 Mayıs, 2018, Sivas.
Sabah Gazetesi (2018, 12 Ocak). Doktoradan sonra yardımcı doçentlik olmayacak. Erişim adresi https://www.sabah.com.tr/gundem/2018/01/12/cumhurbaskani-erdogan-marmara-universitesi-135-kurulus-yil-donumu-programinda-konusuyor (23 Mart 2020).
Tekinsoy, M. A., & Mısır, M. B. (2012). Öğretim üyeliğine atanma sürecinin başlangıcı, ek koşullar ve jüri raporları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(1), 351–382.
Tokat İdare Mahkemesi (2017). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yardımcı Doçentlik İlanı Yürütmeyi Durdurma Kararı. Esas Sayısı: 2017/720.
Tuncer, M., Dikmen, M., Tanaş, R., Bahadır, F., Temur, M., & Uluğ, H. (2018). Doçentlik süreci ve bazı akademik kadrolardaki düzenlemelere yönelik öğretim elemanlarının görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(11), 1311–1335
Uslu, B. (2019). Küresel yayın ligi: Türkiye hangi kümede yer alıyor? Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 182–203.
Üniversiteler Kanunu (1946, 18 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 6336). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6336.pdf (13 Nisan 2020).
Üniversiteler Kanunu (1973, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 14587). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14587.pdf (22 Mayıs 2020).
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yükseköğretim Kanunu (1981, 6 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 17506). Erişim adresi http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf (4 Ağustos 2020).
Yükseköğretim Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (2018, 6 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 30352). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180306.pdf (10 Haziran 2020).
Yükseköğretim Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2008, 28 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 26920). Erişim adresi http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/06/20080628.htm (13 Ağustos 2020).