Akademisyenliğe Yabancılaşma Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Bilim insanı, araştırmacı, öğretmen, yönetici gibi pek çok rolü üstlenen akademisyenlerin yabancılaşma olgusuyla karşı karşıya gelmeleri, gerek örgütleri gerekse yükseköğretimin işlevleri bağlamında toplum adına önem teşkil etmektedir. Buna karşın akademisyenlere yönelik yabancılaşma çalışmalarının sınırlı olduğu ve mevcut ölçeklerin sadece öğretim işlevine odaklanması nedeniyle yapı geçerliği konusunda eksikleri olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, bu eksiklikler dikkate alınarak akademisyenlerin mesleklerine yönelik yabancılaşmalarını ortaya koymayı amaçlayan, akademisyenliğin farklı işlevlerini bir arada bulundurabilecek bir ölçek geliştirilmiştir. Beşli Likert tipi 58 maddeden oluşan deneme ölçeği, Türkiye'deki 44 devlet üniversitesinin 32 farklı fakülte, yüksekokul ve meslek yüksekokulunda görev yapan 535 öğretim üyesine uygulanmıştır. Promax döndürme yöntemiyle gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizi sonucunda beş alt boyuta sahip 21 maddelik bir yapı ortaya konmuştur. Alt boyutlar "kendine yabancılaşma", "bilimsel araştırmaya yabancılaşma", "öğretime yabancılaşma", "yalıtılmışlık" ve "güçsüzlük" olarak adlandırılmıştır. Ölçeğin bütününe ilişkin Cronbach alfa güvenirliği 0.867'dir. 488 yeni katılımcı üzerinden gerçekleştirilen doğrulayıcı faktör analizi (DFA) bulguları, ölçeğin yapı geçerliğini desteklemektedir. Tüm bulgular, akademisyenlerin mesleklerine yabancılaşmalarını ölçmek için güvenirliği ve geçerliği yüksek bir ölçek elde edildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Akademisyenlik, araştırma, öğretim, ölçek geliştirme, yabancılaşma

The Alienation to Academicianship Scale Development: A Validity and Reliability Study

For academicians who have many roles such as scientists, researches, instructors, and administrators, academic alienation is an important problem for both their organizations and society, considering the functions of higher education. On the other hand, there is a limited number of studies on academicians, and it is clear that there are deficiencies in the structural validity of the available scales since the existing studies are only focused on the teaching function. In this study, a scale was developed in which various functions of academics can be combined in order to reveal how alienated academicians are towards their professions. The experiment scale consisting of 5-point Likert type and 58 items was administered to 535 faculty members working in 32 different faculties, colleges and vocational schools of 44 state universities in Turkey. As a result of the exploratory factor analysis carried out via the Promax rotation method, a 21-item structure with five sub-dimensions was created. The subdimensions are called "self-alienation", "alienation to scientific research", "alienation to teaching", "isolation" and "weakness". The Cronbach's alpha reliability for the whole scale was 0.867. The confirmatory factor analysis (CFA) findings from 488 observations support the validity of the scale. It was concluded that the scale is a reliable and valid instrument to measure the alienation of academics to their professions.

Keywords:

Academicianship, alienation, research, scale development, teaching,

PDF

___

Akyıldız, H. (1998). Bireysel ve toplumsal boyutlarıyla yabancılaşma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 163–176.
Bayat, B. (1996). Çimento ve otomotiv sektörlerinde çalışan işçiler arasında yabancılaşmanın karşılaştırmalı olarak araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Blauner, R. (1964). Alienation and freedom: The factory worker and his industry. Chicago, IL: The University of Chicago Press.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 8(4), 470–483.
Çağar, Ç. (2012). Öğrenci yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 37(166), 195–205.
Çağlar, Ç. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yabancılaşma düzeyleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1497–1513.
Çelik, F. (2005). Ortaöğretim öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Çokluk, Ö. Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Dean, D. G. (1961). Alienation: Its meaning and measurement. American Sociological Review, 26(5), 753–758.
DeVellis, R. F. (2016). Ölçek geliştirme kuram ve uygulamalar (T. Totan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.
Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Erdem, A. R. (2006). Dünyadaki yükseköğretimin değişimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 299–314.
Erimez, C., & Gizir, S. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında fakültelerine yabancılaşmalarının rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 13–26.
Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 1–22.
Eryılmaz, A., & Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271–286.
Geraldine, E. (1987). Professional socialization in nursing. Annual Research in Nursing Education Conference, January 14–16, 1987, San Francisco, CA.
Gizir, S. (2007). Üniversitelerde örgüt kültürü ve örgüt-içi iletişim üzerine bir derleme çalışması. Kuram ve Uygulamada E¤itim Yönetimi, 13(2), 247–268.
Günay, D. (2007). Yirmi birinci yüzyılda üniversite. 5 Nisan 2013 tarihinde adresinden erişildi.
Halaçoğlu, B. (2008). Üniversitelerdeki akademik personelin mesleki yabancılaşma düzeylerinin çok boyutlu incelenmesi (İstanbul İli Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Hoy, W. K. (1972). Dimensions of student alienation and characteristics of public high schools. Interchange, 3(4), 38–52.
Kesen, M. (2016). Öğretim elemanlarının işe yabancılaşmasının etik liderlik ve demografik değişkenler açısından incelenmesi: Uygulamalı bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22), 118–134.
Kesik, F., & Cömert, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine ilişkin algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 27–46.
Kohn, M. L. (1976). Occupational structure and alienation. The American Journal of Sociology, 82(1), 111–130.
Kongar, E. (1979). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. Ankara: Bilgi Yayınları.
Korkut, H. (2002). Sorgulanan yüksek öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık.
Köklü, N. (2002). Aç›klamalı istatistik terimleri sözlüğü. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Mann, S. J. (2001). Alternative perspectives on the student experience: Alienation and engagement. Studies in Higher Education, 26(1), 7–19.
Mau, Y. R. (1992). The validity and devolution of a concept: Student alienation. Adolescence, 27(107), 731–741.
Middleton, R. (1963). Alienation, race and education. American Sociological Review, 28(6), 973–977.
Nair, N., & Vohra, N. (2010). An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers. Management Decision, 48(4), 600–615.
Osmanoğlu, Ö. (2008). Yabancılaşma üzerine. Sosyoloji Notları Dergisi, 6, 13–20.
Özdemir, Ç., Yüksel, G., Cemaloğlu, N., Çakmak, M., Çeliköz, N., Erişen, Y., ... Doğan, O. (2006). Türkiye’de öğretim elemanları. Ankara: Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Müdürlüğü.
Peker Ünal, D. (2017). Öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumlarını etkileyen örtük bir öge olarak öğretim üyesi davranışları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(3), 430–440.
Sanberk, İ. (2003). Öğrenci yabancılaşma ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783–791.
Soysal, A. (1997). Örgütlerde yabancılaşmaya ilişkin teorik ve uygulamalı bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Şimşek, H., Balay, R., & Şimşek, A. S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesleki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53–72.
Şimşek, M., Çelik, A., Akgemci, T., & Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569–587.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tural, N. K. (2004). Küreselleflme ve üniversiteler. Ankara: Kök Yayıncılık.
Turhan, E. (2007). Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim elemanlarının işe yabancılaşma düzeyleri. 16. Eğitim Bilimleri Kongresi, 5–7 Eylül 2007, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
Yalçın, Ö., & Dönmez, A. (2017). Sosyal psikolojik aç›dan yabancılaşma: Dean’in Yabancılaşma Ölçeği’nin Türkçe'ye uyarlanması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 150–175.
Yeniçeri, Ö. (1991). Örgütlerde çatışma ve yabancılaşma sorunlarının yönetiminde etkili bir araç olarak yönetime katılma ve bir uygulama. Yayımlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Yılmaz, S., & Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314–333.
Yılmaz, V., & Çelik, E. (2009). Lisrel ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel kavramlar, uygulamalar, programlama. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık: Ankara.
Yükseköğretim Kurulu (1981). 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu. 20 Şubat 2013 tarihinde adresinden erişildi.