Türkiye Selçuklu Devleti Maliyesini İbn-i Haldun ile Anlamak: Mali Sosyolojik Bir Yaklaşım

Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye Selçuklu Devletinin mali yapısını geleneksel maliye tarihi yaklaşımının dışında İbn-i Haldun’un mali sosyolojisi ile incelemek ve böylelikle İbn-i Haldun’un mali sosyolojisinin Doğu coğrafyasını anlamak için sağladığı özgünleri anlamaya çalışmaktır. Bu bağlamda, öncelikle İbn-i Haldun’un mali sosyolojisinde devlet-maliye ilişkisi anlaşılmaya çalışılacaktır. Yazının ilk bölümünde, İbn-i Haldun’un sosyolojisinde devletin gelişim aşamaları ile maliyede gerçekleşen dönüşümler serimlenecektir. Ardından, Türkiye Selçuklu Devleti, İbn-i Haldun’un sosyolojisindeki devletin aşamaları çerçevesinde değerlendirilecek, bu aşamalara denk düşen mali olaylar analiz edilecektir. Sonuç olarak ise İbn-i Haldun’un mali sosyolojisinin Türkiye Selçuklu Devletinin mali yapısını değerlendirmek ve maliye tarihi açısından çeşitli özgünleri kavramak için ne tür imkanlar sağladığı tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: İbn-i Haldun, Türkiye Selçuklu Devleti, devletin aşamaları, vergi. JEL Sınıflandırması: N4, N45, H2, H3.

Anahtar Kelimeler:

İbn-i Haldun, Türkiye Selçuklu Devleti, vergi, devletin aşamaları

Understanding Turkey Seljuk State Finance with the Ibn Khaldun: A Fiscal Sociological Approach

The main aim of this study is to examine the fiscal structure of Turkey Seljuk State with the framework of Ibn Khaldun's fiscal sociology beside the traditional fiscal history framework and thus try to understand the originality that it provides the Ibn Khaldun's fiscal sociology to understand the East geography.In this context, firstly, it will be tried to understand the state-finance relationship in the fiscal sociology of Ibn Khaldun. In the sociology of Ibn Khaldun, the development stages of the state and the transformations in state finance will be analyzed. Turkey Seljuk State will be evaluated in the framework of Ibn Khaldun's sociology in the stage of state, it will be analyzed after fiscal events equivalent to that stage. At the end of the study, the results that Ibn Khaldun’s fiscal sociology can allow us to assess and understand the fiscal structure of the Turkey Seljuk State and specificities of fiscal history will be discussed. Key Words: Ibn Khaldun, Turkey Seljuk Empire, the state's stages, taxes. JEL Classification: N4, N45, H2, H3.

Keywords:

Ibn Khaldun Turkey Seljuk Empire, Turkey Seljuk Empire, the state, taxes,

PDF

___

Arıcı, H. (2005), Nizâmü’l-Mülk ve Selçuklu Müesseselerinin Oluşumundaki Yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28687/3051.pdf?sequen ce=1.
Arslan, A. (2009). İbn-i Haldun. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Bal, M. (2005). Türkiye Selçuklu Devleti Tarihinde Bir Dönüm Noktası; II. İzzettin Keykavus Dönemi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 24 (38), 239-258.
Bal, M. S. (2006). Türkiye Selçuklu Devleti’ndeki Sosyal Kurumların Teşekkülünde Rol Oynayan Kişilerin Siyasi ve Ekonomik Durumları. Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 35(59), 21-42. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/2089/21599.pdf.
Bal, M. S. (1998). Türkiye Selçuklularında Ticari Hayat (1220-1277). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Barthold, W. (1931). İlhanlılar Devrinde Mali Vaziyet. Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, 1, 135-159. http://isamveri.org/pdfsbv/D00133/1931_1/1931_1_BARTHOLDW.pdf.
Baykara, T. (2014). Türkiye’nin Sosyal ve İktisadi Tarihi (XI. XIV. Yüzyıllar). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Demir, H.İ. (2018), Türk Vergi Kültürüne Etkisi Açısından Türk Vergi Uygulamaları Tarihine Kısa Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(18), 64-92. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/618313.
Ertman, T. (2004), Birth of Leviathan Building State and Regimes in Medieval and Early Modern Europe. Cambridge: Cambridge University.
Gordlevski, V. (2018). Anadolu Selçuklu Devleti. İstanbul: Onur.
Göksu, E. (2017). Selçuklu’nun Mirası Gulâm ve Iktâ. İstanbul: Kronik.
Gürkan, C. (2013). Modern Maliye Teorisinin Klasik Kökenleri: İbni Haldun’dan ‘Post- Kameralizm’e Mali Düşünce. Maliye Dergisi, 164, 1−26.
Erdem, İ. (2003). Türkiye Selçuklu-İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 22 (33), 49- 67.https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47812/603949.
Ersan, M. (2020). Türkiye Selçuklu Devleti’nin Dağılışı. İstanbul: Altınordu.
Hall, J. (1986). Powers And Liberties: The Causes And Consequences of the Rise of The West. n.: Harmondsworth. https://archive.org/details/powerslibertiesc0000hall/page/n1/mode/2up.
Hassan, Ü. (2015). İbn-i Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. İstanbul: Doğu Batı.
Holton, R. (2017). Weber ve Yorumcu Gelenek. G. Delanty ve E.F. Işın (Ed.), Tarihsel Sosyoloji içinde (s.57-74). İstanbul: Islık.
İbn-i Haldun (2021a). Mukaddime II. Çev. Turan Dursun. İstanbul: Kaynak. (Özgün eser 1375 tarihlidir).
İbn-i Haldun (2021b). Mukaddime I, Çev. Turan Dursun. İstanbul: Kaynak. (Özgün eser 1375 tarihlidir).
Kayaoğlu, İ. (1981). Anadolu Selçukluları Devrinde Ticari Hayat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1(24), 359-373. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/769/9762.pdf.
Kaya, S. (2003). I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Keleş, B. (2018). Baba İshak İsyanı’nın Anadolu Selçuklu Tarihindeki Yeri ve Önemi. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(1), 73-91. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TXpFeE9EUTRPQT09.
Koca, S. (2016). Türkiye Selçuklu Sultanlarının İzledikleri Ekonomik Politikalar. https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=374864.
Koca, S. (2018). Sultan Sancar ve Büyük Selçuklu Devletinin Çöküşten Önce Son Parlayışı. Oğuz- Türkmen Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 31-80. https://dergipark.org.tr/tr/pub/otad/issue/35223/376445.
Köprülü, M.F. (2013). Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu. Ankara: Akçağ.
Köymen, M.A. (1947). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihinde Oğuz İsyanı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 5(2), 563-660.
Köymen, M. A. (1964). Selçuklu Devri Türk Tarihi Araştırmaları II: Selçuklu Devri Teşkilatına Dair Yazılmış Bir Eser Üzerine. Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 303-380. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/817/10367.pdf.
Merçil, E. (2015). Selçuklular Zamanında Divan Teşkilatı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Özkırımlı, A. (1976). Babalılar İsyanı. https://www.birikimdergisi.com/images/UserFiles/images/Spot/70/8/babalilar_ayaklanmas i_atilla_ozkirimli.pdf.
Sert M. (2015). Eski’den Yeni’ye Mali Sosyoloji. https://www.researchgate.net/publication/321097360_ESKI'DEN_YENI'YE_MALI_SOS YOLOJI.
Turan, O. (2021). Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku. Yunus Emre Kaleli (Ed.), Makaleler II
Türk Tarihinde Selçuklu Asırları içinde (s.293-310). İstanbul: Ötüken.
Turan, O. (2017). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken.
Turan, O. (2012). Selçuklular ve İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken.
Turan, O. (2003). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken.
Turan, R. (1995). Türkiye Selçukluların Hükümet Mekanizması. İstanbul: Milli Eğitim.
Uludağ, S. (2009). İbn-i Haldun. https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/20/C20023345.pdf.
Yakıt, İ. (2001). İbn-i Haldun’a göre Devletin Ömrü ve Osmanlı İmparatorluğu. http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01535/2001_8/2001_8_YAKITI.pdf.
Yumuk, R. (2010). İbn-i Haldun'da Devlet Görüşü (Birinci Kısım). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3 (1-2), 229-278. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2674/35040.
Yuvalı, A. (1990). İlhanlıların Anadolu Politikası ve Doğu Anadolu Şehirlerinin Vergi Potansiyeli. https://www.ttk.gov.tr/kongreler/xi-turk-tarih-kongresi-05-09-eylul-1990-ankara-ii-cilt/.
Yuvalı, A. (2000). İlhanlılar. https://islamansiklopedisi.org.tr/ilhanlilar.