Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerini Belirleyen Hipotetik Yapıların Faktör Analiziyle İncelenmesi
Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de illerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini belirleyen hipotetik yapıları çok değişkenli bir yaklaşımla incelemektir. Söz konusu hipotetik yapılar, çok değişkenli istatistik yöntemlerden uygun olan açıklayıcı faktör analiziyle araştırılmaktadır. Araştırma coğrafi, nüfus, eğitim ve kütür, sağlık, istihdam, sosyal güvenlik, mali ve fınansal, imalat sanayi, tarım, dış ticaret, enerji, konut ve altyapı gibi farklı alanlardan seçilen, fakat faktör analizinin iç varsayımlarına uygun (faktörleştirilebilen) olan aynı göstergeler iki ayrı zaman kesitinde kullanılarak uygulanmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Türkiye
Examining with Factor Analysis the Underlying Hypothetical Dimensions to Determine Socioeconomic Development Levels of Provinces in Turkey
The aim of this paper is to examine, with a multivariate approach, the latent structures that inherently determine socioeconomic development levels of provinces in Turkey. These structures are searched by the exploratory factor analysis which is the most appropriate among a number of statistical methods. The study is being implemented in two separate time frames by using indicators that are chosen from a large number of distinct fields, such as geographic, demographic, educational and cultural, health, employment, social security, financial, manufacturing industry, agriculture, export, energy, house and infrastructure. Those indicators are appropriate to internal assumptions of factor analysis.
Keywords:
Turkey,
___
- Albayrak, Ali Sait, 2003, "Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle incelenmesi," Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Albayrak, Ali Sait, 2003, "Yöresel Gelişmişlik Farklılıklarının Saptanmasında Çok Değişkenli Bir Yaklaşım: Türkiye'de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi," T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, s. 1-20.
- Arıcıgil, Çılan, Ç. A. Demirhan, Mayıs 2002, "Türkiye'nin İllere Göre Sosyoekonomik Yapısının Çok Boyutlu Ölçekleme Tekniği ve Kümeleme Analizi İle İncelenmesi," Yönetim, Sayı: 42, s. 39-49.
- Bankalar Birliği, 2001, Türk Bankacılık Sisteminde Mevduat ve Kredi Çeşitlerinin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı 2000, Bankalar Birliği Yayını No: 2000/2, İstanbul.
- Bağkur, 2001, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bağkur Genel Müdürlüğü 1999-2000 İstatistik Yıllığı, Bağkur Genel Müdürlüğü Yayın No: 2001/1.
- Child, D., 1970, Essentials of Factor Analysis, Academic Press, New York.
- DİE, 2003, İmalat Sanayi İstatistikleri 1999, DİE, Ankara.
- DİE, 2002-a, İstatistik Yıllığı 2001, DİE, Ankara.
- DİE, 2002-b, Milli Eğitim İstatistikleri 1998-1999, DİE, Ankara.
- DİE, 2002-c, Adalet İstatistikleri, DİE, Ankara.
- DİE, 2002-d, Kesin Hesaplar. (Belediyeler ve İl Özel İdareleri) 1999, DİE, Ankara.
- DİE, 2002-e, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı (Adana,...,Düzce), DİE, Ankara.
- DİE, 2001-a, İmalat Sanayinde Enerji Tüketimi 1998, DİE, Ankara.
- DİE, 2001-b, Bina Sayımı 2000, DİE, Ankara.
- DİE, 2001-c, Motorlu Kara Taşıt İstatistikleri 2000, DİE, Ankara.
- DİE, 2001-d, Dış Ticaret İstatistikleri 2000, DİE, Ankara.
- DİE, 2001-e, Elektrik Gaz ve Su İstatistikleri 1998, DİE, Ankara.
- DİE, 1996-a, Tarımsal Yapı (Miktar, Fiyat, Değer) 1994, DİE, Ankara.
- DİE, 1996-b, Milü Eğitim İstatistikleri (1993-1994), DİE, Ankara.
- DİE, 1996-c, İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Yayın No: 2466, Ankara.
- DİE, 1995-a, Adalet İstatistikleri 1993, DİE, Ankara.
- DİE, 1995-b, Tarımsal Ürünler (Miktar, Fiyat, Değer) 1993, DİE, Ankara.
- DİE, 1995-c, Tarımsal Yapı ve Üretim 1993, DİE, Ankara.
- DİE, 1994, Bina İnşaatı İstatistikleri, DİE, Ankara.
- DİE, 1993, Türkiye İstatistik Yıllığı, DİE, Ankara.
- DİE, 1992, Türkiye İstatistik Yıllığı, DİE, Ankara.
- Dinçer, Bülent, M. Özaslan, E. Satılmış, 1996, İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralamasının Araştırılması, DPT, Ankara.
- Dinler, Zeynel, 1991, Bölgesel İktisat, Bursa.
- DPT, 2002, 2002 Yılı Yatırım Programı: Yatırımların İllere Göre Dağılımı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
- DPT, 2000, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
- DPT, 1996, İlçelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Uzmanlık Tezi,Ankara.
- Fabrigar, L.R., D.T. Wegener, R.C. MacCallum, E.J. Strahan, 1999,"Evaluating the Use o f Exploratory Factor Analysis in Psychological Research", Psychological Methods, 3, s. 272-299.
- Finch, J. F., S. G. West, 1997, "The Investigation of Personality Structure: Statistical Models," Journal of Research in Personality, 31, s. 439-485.
- Ford, J. K., R. C. MacCallum, M. Tait, 1986, "The Applications of Exploratory Factor Analysis in Applied Psychology: A Critical Review and Analysis," Personnel Psychology, 39, s. 291-314.
- Froman, R.D., 2001, "Element to Consider in Planning the Use of Factor Analysis" Southern Online Journal o f Nursing Research, Issue 5, Vol. 2, s. 1-22.
- Gnandesikan, R., 1997, Methods for Statistical Analysis of Multivariate Observations, John Wiley, New York.
- Gorsuch, R. L., 1983, Factor Analysis, 2nd Ed., Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
- Gorsuch, R. L., 1990, "Common Factor Analysis Versus Component Analysis. Some Well Known and Some Little Known Facts," Multivariate Behavioral Research, 25, s. 33-39.
- Hair, J. F., R. E. Anderson, R. L. Tamam, W. C. Black, 1998, Multivariate Data Analysis, Prentice Hall, New Jersey.
- Harman, H. H., 1967, Modern Factor Analysis, University of Chicago Press.
- Horn, Robert V., 1993, Statistical Indicators for the Economic and Social Sciences, Cambridge University Press, UK,
- Johnson, J. W., 2000, "Factor Analysis of Importance Ratings in Job Analysis. Note on the Misinterpretation of Cranny and Doherty," Organizational Research Methods, Vol. 3, No. 3,July, s. 267-284.
- Johnson, R. A., D. W. Wichern, 1992, Applied Multivariate Statistical Analysis, Prentice Hall, NJ.
- Kim, J. O., C. W. Mueller, 1978, Introduction to Factor Analysis, Beverly Hills, Sage Publications.
- MacCallum, R. C., K. F. Widaman, S. Zhang, S. Hong, 1999, "Sample Size in Factor Analysis," Psychological Methods, 4, s. 84-89.
- May, Richard, K. Rex, L. Bellini, S. Sadullah, E. Nishi, F. James, A. Mathangani, 2000, "UN Habitat Indicators Database: Evaluation as a Source of the Status Urban Development Problems and Programs" Cities, Vol:17, No:3, s.237-244.
- Mucuk, İ., 1978, İşletmelerde Modern Bir Araştırma Tekniği: Faktör Analizi, Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul.
- Norusis, M. J. SPSS Inc., 1998, SPSS for Windows: Professional Statistics, Rel. 8.0.
- Norusis, M. J., and SPSS Inc., 1993, SPSS for Windows. Base System User's Guide, Rel. 6.0.
- Norusis, M. J., and SPSS Inc., 1994, SPSS for Windows. Professional Statistics, Rel. 6.1.
- Özel Görüşme, 2002-2003, Prof. Dr. Neyran Orhunbilge, Istanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı, İstanbul.
- Özel Görüşme, 2002-2003, Prof. Dr. Besim Akın, Marmara Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ekonometri Anabilim Dalı, İstanbul.
- Özel Görüşme, 2002, Prof. Dr. Yusuf Tuna, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi, İktisat Politikası Anabilim Dalı, İstanbul.
- Özel Görüşme, 2002, Yrd. Doç. Dr. Mustafa Tekin, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi, İktisat Politikası Anabilim Dalı, İstanbul.
- Reymont, R., K. G. Joreskog, 1993, Applied Factor Analysis in the Natural Sciences, New York, Cambridge University Press.
- Sharma, S., 1996, Applied Multivariate Techniques, John Wiley, New York.
- Scares, J. O., M. M. L. Marques, C. M. F. Monteiro, 2003, "A Multivariate Methodology to Uncover Regional Disparities. A Contribution to Improve European Union and Governmental Decisions," European Journal of Operational Research,145, s. 121-135.
- 58. SPSS, Inc., 1999, SPSS* Base 10.0 Application Guide, Chicago.
- SPSS, Inc., 1990, SPSS Advanced Statistics Guide, 4th Ed., Chicago.
- Stevens, James, 1996, Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences, 3rd Ed., Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
- Tabachnick, B. G., L. S. Fidel, 1996, Using Multivariate Statistics, 3rd Ed., Harper Collins College Publisher, California State University, Northbridge.
- Tacg, Jacques, 1997, Multivariate Techniques in Social Sciences, Sage Pub. Ltd., London.
- Tathdil, Hüseyin, 1996, Uygulamak Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Cem Ofset, Ankara.
- Tatlıdil, Hüseyin, Leyla Bilen, 1996, İller İtibariyle Türkiye'de Gelişmişlik Düzeyinin Çeşitli İstatistiksel Yöntemlerle Belirlenmesi, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Demirbaş No:1996/2886, Sınıflama No: 338, 984 (560), Ankara.
- TEDAŞ, 2000, Türkiye Elektrik Dağıtım ve Tüketimi AKP Daire Başkanlığı İstatistikleri 1999, TEDAŞ-AKP, Ankara.
- TEDAŞ, 1994, Türkiye Elektrik Dağıtım ve Tüketimi AKP Daire Başkanlığı İstatistikleri 1993, TEDAŞ-AKP, Ankara.
- Thurstone, L. L., 1947, Multiple Factor Analysis, The University of Chicago Pres, Chicago.
- United Nations, 1996, Indicators of Sustainable Development: Framework and Methodologies, New York.
- Velicer, W. F., J. L. Fava, 1998, "Effects of Variable and Subject Sampling on Factor Pattern Recovery," Psychological Research, 3, s. 231-251.
- ISSN: 1302-4221
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1975
- Yayıncı: İstanbul Üniv. İşletme Fak. İletme İktisadı Enst.
Sayıdaki Diğer Makaleler
TMS-12 Çerçevesinde Finansal Tabloların Yabancı Para Birimi Cinsinden İfade Edilmesi -Bir Uygulama
İkili Kodlama Kullanılmaksızın Genetik Algoritma ile Bir Optimizasyon Önerisi
Bilişim Sistemi Geliştirme Projelerinin Yönetimi, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Perakendecilik Sektöründe Tüketicilerin Fiyat Algılamalarına Göre Bölümlendirilmesi