ÇALIŞANLARIN VİZYONER LİDERLİK ALGILARININ ÖRGÜTSEL ÇEVİKLİK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN YAPISAL EŞİTLİK MODELİ İLE İNCELENMESI: HAVACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Vizyoner liderler, hedefleri doğrultusunda geleceği biçimlendiren ve bu doğrultuda tutumlarını ve hareketlerini gerçekleştiren liderlerdir. Bu durumda, vizyoner liderler özellikle çağımızın bir ihtiyacı olan sürekli değişimin gerektirdiği bir çerçevede örgütün iç ve dış çevresinden olumlu çıktılar alması için bir mücadele halindedirler. Bu olumlu çıktılardan birisi de örgütsel çevikliktir. Çağımızın gereklilikleri ile birlikte ortaya çıkan modern liderlik kuramları içinde yer alan vizyoner liderliğin örgütsel çeviklik üzerindeki etkisini saptamak bu çalışmada temel amaç olarak belirlenmiştir. Araştırma, Türkiye genelinde faaliyet gösteren genel havacılık işletmeleri bünyesinde yer alan hava aracı kiralama firmalarında görev yapan ve yönetici pozisyonunda olmayan 308 beyaz yakalı çalışan üzerinde yapılmıştır. Anketler yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Araştırmada öncelikle, Sashkin’in 1996’da geliştirdiği ve Tanrıbil (2015) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Vizyoner Liderlik Ölçeği” ve Sharifi ve Zhang’ın 1999’da geliştirdiği ve Akkaya ve Tabak (2018) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Örgütsel Çeviklik Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 23 ve AMOS 24 programları kullanılmıştır. Bu kapsamda araştırmada, frekans analizi, faktör analizi ve güvenirlik analizi, tanımlayıcı istatistikler ve bunun yanında korelasyon analizi uygulanmıştır. Bunlara ek olarak, doğrulayıcı faktör analizi, iyi uyum değerleri ve değişkenler ile ilgili yapısal eşitlik modeli katsayıları değerlerini test etmek için Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları vizyoner liderlik ile örgütsel çevikliğin olumlu yönde anlamlı bir ilişkisi olduğunu göstermiştir. Buna ek olarak, vizyoner liderliğin örgütsel çeviklik üzerindeki etkisinin kısmi olduğu bulunmuştur. Ayrıca, alt boyutlar ile ilgili olarak iletişimin ve riskin esneklik üzerine; iletişimin, riskin, saygının ve odağın cevap verme üzerine; güvenirliğin, saygının ve odağın yetkinlik üzerine; riskin ve odağın hız üzerine etkileri olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Liderlik, Vizyoner Liderlik, Örgütsel Çeviklik, Havacılık Sektörü, Yapısal Eşitlik Modeli

EXAMINING THE EFFECTS OF EMPLOYEES' VISIONARY LEADERSHIP PERCEPTIONS ON ORGANIZATIONAL AGILITY WITH STRUCTURAL EQUATION MODEL: A RESEARCH IN AVIATION SECTOR

Visionary leaders are leaders who shape the future in the direction of their goals and realize their attitudes and actions in this direction. In this situation visionary leaders struggle to obtain positive outputs from the internal and external environment of the organization, especially in a framework required by continuous change, which is a necessity of the time. One of these positive outcomes is organizational agility. The aim of this study is to illuminate the effect of visionary leadership behavior, one of the modern leadership theories that emerged together with the necessities of the time, on organizational agility. The research was performed on 308 non-managerial white-collar employees working in aircraft leasing companies operating within the structure of general aviation organizations throughout Turkey. Questionnaires were conducted by face-to-face interview method. In the study firstly, the “Visionary Leadership Scale” measured by Sashkin (1996) and transformed into Turkish scale by Tanrıbil (2015), and also, “Organizational Agility Scale” measured by Sharifi and Zhang (1999) and transformed into Turkish scale by Akkaya and Tabak (2018) were used. Analysis results were created using SPSS 23 and Amos 24 applications. In this context in the study, frequency analysis, factor analysis, and reliability analysis, descriptive statistics, and correlation analysis were applied. Additionally, Structural Equation Models (SEMs) analysis was used to test the confirmatory factor analysis, goodness of fit values and coefficients values related to the variables. The research findings showed that visionary leadership and organizational agility has a positive and significant relationship. In addition, a partial effect of visionary leadership on organizational agility was found. Regarding the sub-dimensions, it was determined that communication and risk have effects on flexibility; communication, risk, respect, and focus have effects on response; reliability, respect, and focus have effects on competence; and risk and focus have effects on speed.

Keywords:

Leadership, Visionary Leadership, Organizational Agility, Aviation Sector, Structural Equation Model,

PDF

___

Akın, M. H. & Oğuzhan, Y. S. (2022). Algılanan Vizyoner Liderliğin İçsel Pazarlamaya Etkisi: Konaklama İşletmesi Çalışanları Örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(4), 2257-2270. https://doi.org/ 10.30783/nevsosbilen.1171790
Akkaya, B., & Tabak, A. (2018). Örgütsel Çeviklik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 185–206. https://doi.org/10.18394/iid.439184
Aktaş, B. N. (2021). Vizyoner Liderlik ve Yenilikçi İnsan Kaynakları Yönetim Uygulamalarının Örgütsel Çeviklik Üzerindeki Etkisi: Savunma Sanayi İşletmelerinde bir Araştırma (Doktora Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul. file:///C:/Users/pc/Downloads/685821%20(4).pdf
Awang, P. (2015). SEM Made Simple: A Gentle Approach to Learning Structural Equation Modeling. Bangi: MPWS Rich Publication.
Basri, S., & Zorlu, K. (2020). Örgüt Kültürü Algisinin Örgütsel Çeviklik Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(39), 147-164. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1080417
Bennis, W. & Nanus, B. (1994). Leaders: Strategies For Taking Charge. San Francisco: Jossey-Bass.
Buyrukoğlu, E., & Şahin, H. M. (2022). Spor Yönetiminde Liderlik ve Yeni Yaklaşımlar. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(3), 66-75. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2767434
Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2018). Sosyal Bilimler için İstatistik (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Byrne, B. M. (1998). Structural Equation Modeling with LISREL, PRELIS, and SIMPLIS: Basic Concepts, Applications, and Programming. New Jersey: Lawrence Publishing. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=_ RXYHfs5U0QC&oi=fnd&pg=
Cardoza, C. (2015). Don’t Do Agile, Be Agile. SD Times. https://sdtimes.com/ agile/dont-do-agile-be-agile/
Crocitto, M., & Youssef, M. (2003). The Human Side of Organizational Agility. Industrial Management & Data Systems, 103(6), 388-397. https://doi.org/10.1108/02635570310479963
Çelik, V. (1997). Eğitim Yönetiminde Vizyoner Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(12), 465-474. https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/108610
Doğan, S. (2016). Çağdaş Liderlik Yaklaşımları: Vizyoner Liderlik-Dönüşümcü Liderlik-İşlemci Liderlik. N. Güçlü (Ed.), Eğitim Yönetiminde Liderlik: Teori Araştırma ve Uygulama içinde, (97-141). Ankara: Pegem Akademi.
Dove, R. (1996). Agile and Otherwise. Production Magazine, November to July. http://www.parshift.com/Files/PsiDocs/RkdBio.pdf
Ersan, E. (2020). Vizyoner Liderlik Özellikleriyle Mustafa Necati Bey. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(Özel Sayı-1), 58-64. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1142413
Felipe, C. M., Roldán, J. L., & Leal-Rodríguez, A. L. (2017). Impact of Organizational Culture Values on Organizational Agility. Sustainability, 9(12), 1-23. https://doi.org/10.3390/su9122354
Flynn, B. B., Schroeder, S., & Bates, K. A. (1990). Empirical Research Methods in Operations Management. Journal of Operations Management. 9(2), 250-84.
Güneş, N. (2021). Örgütsel Çeviklik ve Örgüt İçi Bilgi Paylaşımında Yöneticinin Lider Olarak Algılanmasının Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, İstanbul. file:///C:/Users/pc%C4%B0A/ Downloads/701079.pdf Gürbüz, S. (2019). AMOS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi (1. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L., & Black, W. C. (1998). Multivariate Data Analysis (5. Ed.). New Jersey: Prentice Hall. Hoyle, R. H. (1995). Structural Equation Modeling: Concepts, Issues and Applications. California: Sage Publishing. https://books.google.com.tr/ books? hl=tr&lr=&id=CoM5DQAAQBAJ&oi=fnd&pg
Jonsson, P. (2000). An Empirical Taxonomy of Advanced Manufacturing Technology. International Journal of Operations & Production Management, 20(12), 1446-1474. https://publications.lib.chalmers.se/ records/fulltext/2284/ local_2284.pdf
Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (5. Basım). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Kartal, S., & Yıldırım, D. (2022). İş Tatmininin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisinde Liderlik Tarzlarının Aracılık Rolü. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 14(26), 187-200. https://doi.org/10.20990/ kilisiibfakademik.1082662
Kayış, A. (2010). Güvenilirlik Analizi, SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayıncılık. Kettunen, P. (2009). Adopting Key Lessons From Agile Manufacturing to Agile Software Product Development- A Comparative Study. Technovation, 29(6-7), 408-422. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2008.10.003
Kidd, P. T. (1995). Agile Manufacturing: Forging New Frontiers. London: Addison-Wesley Longman Publishing. https://dl.acm.org/doi/abs/10.5555/202027
Kouzes, J. M. & Posner, B. Z. (1997). The Leadership Challenge. San Francisco: Jossey-Bass Publishing.
Küçük, Ö., & Demirtaş, Z. (2016). Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Okul Müdürlerinin Vizyoner Liderlik Davranışları ile Öğrenci Akademik Başarısı Arasındaki İlişki. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2016(7), 53-68. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/402010
Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Narasimhan, R., & Das, A. (1999). An Empirical Investigation of the Contribution of Strategic Sourcing to Manufacturing Flexibilities and Performance. Decision Sciences, 30(3), 683-718. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/ pdf/10.1111/j.1540-5915.1999.tb00903.x?casa_token
Nwachukwu, C., Chladkova, H., Zufan, P., & Olatunji, F. (2017). Visionary Leadership and its Relationship to Corporate Social Performance. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(4), 1302-1311. http://www.onlinejournal.in
Ocak, M. (2020). Amos ile Adım Adım Yapısal Eşitlik Uygulamaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
Overby, E., Bharadwaj, A., & Sambamurthy, V. (2006). Enterprise Agility and the Enabling Role of Information Technology. European Journal of Information Systems, 15, 120-131. https://doi.org/10.3390/su9122354
Ozeroglu, E., & Kocyigit, Y. (2020). Organizational Agility in Health Organizations: The Role of Visionary Leadership. Research Journal of Business and Management (RJBM), 7(1), 13-22. http://doi.org/10.17261/ Pressacademia.2020.1184
Özeroğlu, E. (2019). Vizyoner Liderliğin Örgütsel Çeviklik Üzerine Etkisi; İstanbul İli Beylikdüzü İlçesinde Özel Hastanelerde Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Pedhazur, E. J., & Kerlinger, F. N. (1997). Multiple Regression in Behavioral Research. Florida: Harcourt Brace Publishing. https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=US201300123426
Perera, P., Witharana, T., & Withanage, P. (2021). A Review of Leadership: Different Leadership Theories and Styles Relevant to Education Leadership. Asian Journal of Education and Social Studies, 19(1), 18-26. https://doi.org/10.9734/AJESS/2021/v19i130453
Prahalad, C. K. (2009). In Volatile Times, Agility Rules. Business Week, 4147, 80.
Ravichandran, T. (2018). Exploring the Relationships between IT Competence, Innovation Capacity and Organizational Agility. The Journal of Strategic Information Systems, 27(1), 22-42. https://doi.org/10.1016/j.jsis.2017.07.002
Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2000). A Method for Comparing Completely Standardized Solutions in Multiple Groups. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 7(2), 292-308. https://doi.org/10.1207/S15328007 SEM0702_9
Robbins, S. (2000). Essentials of Organizational Behavior. New Jersey: Prentice Hall.
Sabuncuoğlu, Z., & Tüz, M. (2008). Örgütsel Psikoloji (4. Baskı). Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.
Sambamurthy, V., Bharadwaj, A., & Grover, V. (2003). Shaping Agility through Digital Options: Reconceptualizing the Role of Information Technology in Contemporary Firms. MIS Quarterly, 27(2), 237-263. https://www.jstor.org/ stable/30036530
Sashkin, M. (1987). A New Vision of Leadership. Journal of Management Development, 6(4), 19-28. https://doi.org/10.1108/eb051650
Sashkin, M. (1988). The Visionary Leader. J. A. Conger & R. N. Kanungo (Eds.), In Charismatic Leadership: The Elusive Factor in Organizational Effectiveness, (pp. 120-133). San Francisco: Jossey-Bass Publishing. https://psycnet.apa.org/record/1988-98415-000
Sashkin, M. (1996). Visionary Leader Assessment Trainers Guide Leader Behavior Questionnaire. Human Resource Development Pr. https://www.abebooks.com/9780874253481/Visionary-Leader-Assessment-Trainers-Guide-0874253489/plp
Sashkin, M., & Sashkin, M. G. (2003). Leadership That Matters: The Critical Factors for Making a Difference in People's Lives and Organizations' Success. California: Berrett-Koehler Publishers. https://books.google.com.tr/ books?hl=tr&lr=&id=9UzdAwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq
Shahaei, B. (2008). Paradigm of Agility, Definitions, Features and Concepts. Tadbir Publication, 194, 14-18.
Sharifi, H., & Zhang, Z. (1999). A methodology for Achieving Agility in Manufacturing Organisations: An Introduction. International Journal of Production Economics, 62(1-2), 7-22. https://doi.org/10.1016/S0925-5273(98)00217-5
Sharma, S. (1996). Applied Multivariate Techniques. New York: JohnWiley.
Sherehiy, B., Karwowski, W., & Layer, J. K. (2007). A Review of Enterprise Agility: Concepts, Frameworks, and Attributes. International Journal of Industrial Ergonomics, 37(5), 445-460. https://doi.org/10.1016/j.ergon.2007.01.007
Simon, D., Kriston, L., Loh, A., Spies, C., Scheibler, F., Wills, C., & Härter, M. (2010). Confirmatory Factor Analysis and Recommendations for Improvement of the Autonomy-Preference-Index (API), Health Expectations, 13(3): 234-243.
Stekelenburg, J. (2012). Exploring Organizational Agility and the Added Value of Human Resources: Creating Organizational Agility by Using Individual Competencies and Organizational Practices. (Master’s Thesis). Tilburg University, Tilburg.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6. Ed.), Boston: Pearson Publishing.
Tamer, G. (2021). The Effect of Visionary Leadership Characteristics on Organizational Agility in Health Organizations; An Application in Private Hospitals in Bakirkoy District of Istanbul Province. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 240-252. https://dx.doi.org/ 10.17336/igusbd.655890
Tanrıbil, S. (2015). Vizyoner Liderlik Davranışlarının Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve Adalet Algılarına Etkisi: Erzurum İli Bankacılık Sektöründe Yapılan bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum. file:///C:/Users/pc/Downloads/397579.pdf
Tekin, Y., & Ehtiyar, R. (2011). Başarının Temel Aktörleri: Vizyoner Liderler. Journal of Yasar University, 24(6), 4007-4023. https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2012/10/6.yasemin_tekin.pdf
Turner, J. R., & Baker, R. (2018). A Review of Leadership Theories: Identifying a Lack of Growth in the HRD Leadership Domain. European Journal of Training and Development. 42(7/8), 470-498. https://doi.org/10.1108/EJTD-06-2018-0054
Ural, A. & Kılıç, İ. (2005). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Wang, H., Huang, J., & Zhang, Z. (2019). The Impact of Deep Learning on Organizational Agility. 40th International Conference on Information Systems, December 15-18 2019, Munich. https://aisel.aisnet.org/ icis2019/governance_is/governance_is/26
Yeşil, S. (2013). Küreselleşme ve Değişen Çevre Dinamikleri Işığında Yeni Yönetim Yaklaşımlarından Seçme Konular. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Zaheer, A., & Zaheer, S. (1997). Catching the Wave: Alertness, Responsiveness, and Market Influence in Global Electronic Networks. Management Science, 43(11), 1493-1509. http://www.jstor.com/stable/2634583
Zhang, Z., & Sharifi, H. (2000). A Methodology for Achieving Agility in Manufacturing Organisations. International Journal of Operations & Production Management, 20(4), 496-513. https://www.researchgate.net/ publication/240260016
Zhu, W., Chew, I.K.H. & Spangler, W. D. (2005). CEO Transformational Leadership and Organizational Outcomes: The Mediating Role of Human-Capital-Enhancing Human Resource Management, The Leadership Quarterly, 16(1), 39- 52. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2004.06.001