“Ölüm” Yaklaşımlarının Palyatif Bakım Sağlayıcılarına Etkileri

Kronik hastalıkların, yaşlanan nüfusla birlikte günümüzde mücadele edilmesi zorunluluk haline gelen bir problem olduğu ortadadır. Ayrıca yaşadığımız her an yaşantımızı etkileyecek kazalara maruz kalabilmekteyiz. Palyatif Bakım ile bu durumlarla mücadeleyi amaç haline getirmekteyiz. Tüm dünya da gelişimini tamamlamamış bir palyatif bakım düzeni görülmektedir. Bu düzen içerisinde palyatif bakım sağlayıcılarının birtakım ikilemler ve stres yaşadığı düşünülmektedir. Bu makalede amaç palyatif bakım sağlayanların hasta ile yaşadığı “ölüm” algılarının hasta/hasta ailesi ve sağlık profesyonellerinde bıraktığı etkilerin nasıl olduğunu ortaya koymaktır. Çalışma için literatüre bakıldığında; “ölüm, palyatif bakım, hemşire” anahtar kelimeleri ve “death, palliative care, nurse” olarak İngilizce anahtar kelimeleri taratılmıştır. Palyatif bakımın dünyada tanımlanması ve uygulanması açıkça belirtilmiştir. Ortaya çıkan makaleler incelendiğinde hemşirelerin ölüm kavramını ele alırken hasta ile iletişimine, hasta ağrısını giderirken yaşanılan problemlere dikkat çekilmek istenmiştir. Palyatif bakım gerekliliğinde eğitimli personelin bulunması işleri kolaylaştırdığı gözlenmiş ve eğitimin önemi vurgulanmıştır. Hemşirelere, “NURSE” tekniği hastalarla doğru iletişim adı altında öneri olarak sunulmuştur. Çalışmaların ışığında gelecek çalışmalar için bir dizi farkındalık ortaya konulmuştur. Palyatif bakım sağlanırken süreçten etkilen sağlık çalışanları ile araştırmaların geliştirilmesi ve literatüre katkıda bulunacak yeni çalışmaların ortaya konulması gerekmektedir. Bu çalışma herhangi bir finansal amaç gütmemektedir.

Anahtar Kelimeler:

ölüm, palyatif bakım, hemşire

PDF

___

1. Knaul F, Bhadelia A, Atun R, De Lima L, Radbruch L. Palliative care: An essential facet of universal health coverage. The Lancet Global Health, 2019;7(11): e1488.
2. Atalay S. Riskin inşası ve sosyal kontrolün tıbbileştirilmesi bağlamında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu: Hürriyet gazetesi örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2021;9(27):319-346. https://doi.org/10.33692/avrasyad.950844.
3. Meier EA, Gallegos JV, Thomas LPM, Depp CA, Irwin SA, Jeste DV. Defining a good death (successful dying): Literature review and a call for research and public dialogue. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 2016;24(4):261-271.
4. Zorba Bahçeli̇ P, Çınar D, Akça N. Bakım verenler arasında “iyi ölüm” kavramı: Sistematik derleme. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2022;11(1):327-338. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.887236.
5. World Health Organization. Palliative care. https://www.who.int/home/search?indexCatalogue=genericsearchindex1&searchQuery=palliative&wordsMode=AllWords. Erişim tarihi: 05.12.2022.
6. Temelli G. Palyatif bakım veren hemşirelerin ölüme ilişkin algısı ve palyatif bakım uygulamaları. Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi; 2018.
7. T.C. Sağlık Bakanlığı. Palyatif bakım merkezlerimizin il ve hastanelerimizdeki yatak sayıları ile ilgili bilgiler. https://khgm.saglik.gov.tr/TR-40027/palyatif-bakim-merkezlerimizin-il-ve-hastanelerimizdeki-yatak-sayilari-ile-ilgili-bilgiler.html. Erişim tarihi: 02.12.2022.
8. Palyatif bakım hizmetlerinin uygulama usul ve esasları hakkında yönerge, T.C. Resmî Gazete, 07 Temmuz 2015, Sayı: 15722819/840.
9. Uğurlu ES. Hemşirelikte manevi bakımın uygulanması. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014;(3):187-191.
10. Kıyak S, Altuntuğ K, Ege E. Bakım verenler açısından palyatif bakım: Kalitatif çalışma örneği. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2021;5(2):191-199. https://doi.org/10.38108/ouhcd.896557
11. Khraisat OM, Hamdan M., Ghazzawwi M. Palliative care issues and challenges in Saudi Arabia: knowledge assessment among nursing students. Journal of Palliative Care, 2017;32(3-4):121-126. https://doi.org/10.1177/0825859717743229.
12. Alincak G, Acavut G, Soyaslan BD, Zengi̇n H. Nurses’ views on palliative care and death: a qualitative study. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 2022;4(2):69-76. https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1125775.
13. Borasio GD. Translating the world health organization definition of palliative care into scientific practice. Palliative and Supportive Care, 2011;9(1):1-2. https://doi.org/10.1017/S1478951510000489.
14. Radbruch L, De Lima L, Knaul F, Wenk R, Ali Z, Bhatnaghar S, Blanchard C, Bruera E, Buitrago R, Burla C, Callaway M, Munyoro EC, Centeno C, Cleary J, Connor S, Davaasuren O, Downing J, Foley K, Goh C, Pastrana T. Redefining palliative care—a new consensus-based definition. Journal of Pain and Symptom Management, 2020;60(4):754-764. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2020.04.027.
15. World Health Organization- Worldwide Palliative Care Alliance. Global atlas of palliative care at the end of life, 2014. https://www.who.int/news/item/28-01-2014-first-ever-global-atlas-identifies-unmet-need-for-palliative-care. Erişim Tarihi: 21.12.2022
16. Uysal N. Symptoms in palliative care inpatient and ımpact of palliative care unit on symptom control. The Journal of The Turkish Society of Algology, 2015;27(2):104-10. https://doi.org/10.5505/agri.2015.26214.
17. Yakar B, Sertdemir Batbaş C, Pirinçci E. Palliative care and hospice. Journal of Continuing Medical Education, 2021;30(2):0-3. https://doi.org/10.17942/sted.625696.
18. Dünya Sağlık Örgütü. Palyatif bakım hizmetlerinin planlanması ve uygulanması: program yöneticileri için bir rehber. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/palliative-care. Erişim: 27.12.2022.
19. Carlini J, Bahudin D, Michaleff ZA, Plunkett E, Shé ÉN, Clark J, Cardona M. Discordance and concordance on perception of quality care at end of life between older patients, caregivers and clinicians: A scoping review. European Geriatric Medicine, 2022;13(1):87-99. https://doi.org/10.1007/s41999-021-00549-6.
20. Hagelin CL, Melin‐Johansson C, Ek K, Henoch I, Österlind J, Browall M. Teaching about death and dying-A national mixed‐methods survey of palliative care education provision in Swedish undergraduate nursing programmes. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2022;36(2):545-557. https://doi.org/10.1111/scs.13061.
21. Skwira-Brown A, Schlifke D, Carr E. Clinical oncology nurse best practices: Palliative care and end-of-life conversations. Clinical Journal of Oncology Nursing, 2022;26(6):612-620. https://doi.org/10.1188/22.CJON.612-620.
22. Danielsen BV, Sand AM, Rosland JH, Førland O. Experiences and challenges of home care nurses and general practitioners in home-based palliative care a qualitative study. BMC Palliative Care, 2018;17(1):1-13. https://doi.org/10.1186/s12904-018-0350-0.
23. Leboul D, Aubry R, Peter JM, Royer V, Richard JF, Guirimand F. Palliative sedation challenging the professional competency of health care providers and staff: A qualitative focus group and personal written narrative study. BMC Palliative Care, 2017;16(1):1-12. https://doi.org/10.1186/s12904-017-0198-8.
24. Vieille M, Dany L, Coz PL, Avon S, Keraval C, Salas S, Bernard C. Perception, beliefs, and attitudes regarding sedation practices among palliative care nurses and physicians: A qualitative study. Palliative Medicine Reports, 2021;2(1):160-167. https://doi.org/10.1089/pmr.2021.0022.
25. Chung RYN, Wong ELY, Kiang N, Chau PYK, Lau JY, Wong SYS, Woo JW. Knowledge, attitudes, and preferences of advance decisions, end-of-life care, and place of care and death in Hong Kong: A population-based telephone survey of 1067 adults. Journal of the American Medical Directors Association, 2017;18(4):367-e19. https://doi.org/10.1016/j.jamda.2016.12.066.
26. Mermer R, Özçelik H. Hemşirelerin palyatif bakımla ilgili bilgi düzeyleri ve ölüme karşı tutumları. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2022;9(1):55-63. https://dergipark.org.tr/en/pub/sagakaderg/issue/68718/977473.
27. Lang A, Frankus E, Heimerl K. The perspective of professional caregivers working in generalist palliative care on ‘good dying’: An integrative review. Social Science and Medicine, 2022;293:114647. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2021.114647.
28. Aydın D, Atalay S. Hemşirelerin bakış açısından ölüm ve ötanazi ilişkisi üzerine fenomenolojik bir analiz. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2022;23(43):1033-1076. https://doi.org/10.21550/sosbilder.1062357.
29. Andersson E, Salickiene Z, Rosengren K. To be involved-a qualitative study of nurses' experiences of caring for dying patients. Nurse Education Today, 2016;38:144-149.9. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2015.11.026.
30. Takemura N, Fong DYT, Lin CC. Evaluating end-of-life care capacity building training for home care nurses. Nurse Education Today, 2022;117,105478. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2022.105478.
31. Sansó N, Galiana L, Oliver A, Pascual A, Sinclair S, Benito E. Palyatif bakım profesyonellerinin iç yaşamı: Farkındalık, öz bakım ve şefkat memnuniyeti ve yorgunluk, tükenmişlik ve ölümle başa çıkma arasındaki ilişkileri keşfetmek. Ağrı ve Semptom Yönetimi Dergisi, 2015;50(2):200-207. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.989985.
32. Alshammari F, Sim RJ, Lapkin S, Stephens RM. Registered nurses’ knowledge, attitudes and beliefs about end-of-life care in non-specialist palliative care settings: A mixed studies review. Nurse Education in Practice, 2022;59:103294. https://doi.org/10.1016/j.nepr.2022.103294.
33. Yıldız M, Çelik D, Çakır M, Savaşır T. Yoğun bakım ünitesi ve palyatif bakım servisinde çalışan hekim ve hemşirelerinin iyi ölüme ve saygın ölüm ilkelerine ilişkin tutumları. Journal of Medicine and Palliative Care, 2021;2(3):77-85. https://doi.org/10.47582/jompac.954029.
34. Kwame A, Petrucka PM. A literature-based study of patient-centered care and communication in nurse-patient interactions: Barriers, facilitators, and the way forward. BMC Nursing, 2021;20(1):1-10. https://doi.org/10.1186/s12912-021-00684-2. 35. Vitaltalk. Duyguya cevap vermek: “NURSE” ifadelerini kullanarak empatiyi ifade etmek. http://vitaltalk.org/guides/responding-to-emotion-respecting/. Erişim tarihi: 23.12.2022.
36. Phillips J, Johnston B, McIlfatrick S. Valuing palliative care nursing and extending the reach. Palliative medicine, 2020;34(2):157-159. https://doi.org/10.1177/0269216319900083.