ÖMER FARUK ÇELİK

Küre (Kastamonu) Karmaşığı ofiyolitik kayaçları ve bu kayaçları kesen dasitlerin kökeni

Orta-Pontidler’de Küre Karmaşığı farklı türde magmatik ve çökel kayaçların birlikteliği olarak tanımlanır (ör. bazalt, siyah-şeyl, kumtaşı). Bu kayaçlar tektonizma ve alterasyondan değişik oranlarda etkilenmişlerdir. Bazaltlar masif, breşik ve yastık yapılı olup, tektonik etkiler sonucunda bazı yerlerde siyah şeyl gibi kırıntılı kayaçların altında, bazı yerlerde ise siyah şeyllerin üstünde yer alırlar. Bu kayaçlar dasit-porfir ve dolerit daykları tarafından kesilirler. Sınırlı alanda yüzlek veren gabrolar, genel olarak kaba taneli ve ofitik dokulu olup başlıca plajiyoklaz, piroksen, amfibol ve opak minerallerden meydana gelmektedir. Küre Karmaşığı ofiyolitik kayaçları (gabro, bazalt, dolerit) ve bu kayaçları kesen dasit-porfirler farklı kaynak alanlardan türemişlerdir. Ofiyolitik kayaçların kondrite göre normalize edilmiş nadir toprak elementleri (NTE) diyagramında, genellikle yitim ile ilgili kayaçlarda gözlenen yaklaşık düz bir yönsemeyle birlikte bazı gabroların hafif nadir toprak elementlerinde hafif bir zenginleşme gözlenmektedir. Dasit-porfirlerin kondrite göre normalize edilmiş NTE diyagramında, ofiyolitik kayaçlardan farklı olarak, ortaç NTE’lerden hafif NTE’lere doğru belirgin bir zenginleşme, buna karşılık ortaç NTE’lerden ağır NTE’lere doğru yaklaşık düz bir yönseme gözlenmektedir. Ofiyolitik kayaçların 87Sr/86Sr(i) oranları 0.7041 ile 0.7059 arasında değişmektedir. Aynı kayaçların ɛCHUR(t) değerleri 6.1 ile 7.2 arasındadır. Bu izotop verileri Küre Karmaşığı ofiyolitik kayaçlarının okyanus ortası sırtı bazaltları (OOSB) ya da tüketilmiş manto kaynağı ile zenginleşmiş manto kaynağının (muhtemelen EMII) karışımı sonucu oluşmuş yitim zonu üstü ofiyolitleri olduğunu işaret etmektedir. Küre Karmaşığı’nı kesen dasit-porfir daykları düşük 143Nd/144Nd(i) izotop oranlarına (0.51211 – 0.51225) ve yüksek 87Sr/86Sr(i) oranlarına (0.7072- 0.7108) sahiptir. Negatif ɛCHUR(t) değerleri (-3.5 ve -6.2) gösteren dasit-porfir dayklarının 206Pb/204Pb(i) oranları 17.89 – 18.52, 207Pb/204Pb(i) oranları ise 15.63 – 15.64’dür. Bu izotop verileri dasit-porfirlerin EMII kaynak alanıyla ilişkili olduklarını ve dolayısıyla kabuktan türemiş kayaçlar olabileceklerini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dasit, nadir toprak elementleri, ofiyolit, Sr-Nd-Pb izotopları

PDF

___

Aygül, M., Okay, A.I., Oberhansli, R., Schmidt, A., and Sudo, M., 2015. Late Cretaceous infant intra-oceanic arc volcanism, the Central Pontides, Turkey: Petrogenetic and tectonic implications. Journal of Asian Earth Sciences, 111, 312-327.
Aydın, M., Şahintürk, 0., Serdar, H.S., Özçelik, Y., Akarsu, I., Üngör, A., Çokuğraş, R., and Kasar, S., 1986. Geology of the region between Ballıdağ-Çangaldağ (Kastamonu). Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 29, 1-16.
Akbulut, M., Oyman, T., Çiçek, M., Selby, D., Özgenç, İ., and Tokçaer, M., 2016. Petrography, mineral chemistry, fluid inclusion microthermometry and Re–Os geochronology of the Küre volcanogenic massive sulfide deposit (Central Pontides, Northern Turkey). Ore Geology Reviews, 76, 1-18.
Bailey, E.H., Barnes, J.W., and Kupfer, D.H., 1967. Geology and ore deposits of the Küre District, Kastamonu Province, Turkey. In CENTO Summer Training Program in Geological Mapping Techniques, 11–94.
Blumenthal, M.M., 1948. Geology of the North Anatolian Mountain Ranges Between Bolu and Lower Kızılırmak (in Turkish). Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Publication, Series B, 13, 265.
Boztuğ, D., and Yılmaz,O., 1983. Mineralogical-petrographic and geochemical study of the Büyükçay-Elmalıçay granitoid (Kastamonu) and its country rocks Yerbilimleri, 10, 71–88.
Cabanis, B., and Lecolle, M., 1989. Le diagramme La/10–Y/15–Nb/8: un outil pour la discrimination des series volcaniques et la mise en evidence des processus de mélange et/ou de contamination crustale. Comptes Rendus de l'Académie des Sciences-Series II 309, 2023–2029.
Chiaradia, M., 2009. Adakite-like rocks from fractional crystallization and assimilation of mafic lower crust: Eocene Macuchi arc (Western Cordillera, Ecuador). Chemical Geology, 265, 468-487.