KÜLTÜRLENME BAĞLAMINDA YARENLİK GELENEĞİNDE MÜZİK PRATİKLERİ: SİMAV ÖRNEĞİ

Anadolu’nun birçok yöresinde geçmişten günümüze varlığı devam eden gelenekler vardır. Kütahya’nın ilçesi olan Simav’ın kültürel değerlerinin en önemlilerinden biri olan Yarenlik geleneği de bunların arasında yer alır. Yarenlik kelime anlamı olarak yakın arkadaşlar arası konuşma, dostça konuşma, söyleşme ve sohbet anlamına gelir. Bu toplulukların içerisinde yer alan kişilere de ‘Yaren’ denilir. Yarenlik; içerisinde belirli bir amacın olduğu, aynı görüşlerin paylaşıldığı, dostluk, arkadaşlık ve dayanışmanın öne çıktığı geleneği temsil eder. Kendi içerisindeki sevgi ve saygı ile Simav’ın içerisindeki birliktelik ve dayanışmayı ortaya çıkarıp; birliktelik, dayanışma, saygı ve sevgi ortamının daimî olarak kalmasını sağlamayı ilke edinirler. Simav’da her yıl Ekim ayının son günlerinde kurulup Mayıs ayının ortalarına kadar çalışmalarını sürdüren Yaren teşkilatları kendine özgü işleyişi ve içerisinde uygulanan özel kuralları ile varlığını devam ettirirler. Yarenlik geleneğinin bileşenlerinden birisi de müziktir. Yaren içerisinde ve özellikle toplantılarda müzik önemli bir yere sahiptir. Yarenler arasındaki “saz başlayınca söz biter’’ kuralı da müziğin bu grup için öneminin göstergelerinden biridir. Bu araştırmada; Simav’da geçmişten günümüze kadar süren Yarenlik geleneğinin tarihi, bu geleneği sürdüren teşkilatların kendi içerisindeki işleyişi, kendine özgü kuralları, yarenlikte müziğin yeri ve önemi ile hangi tür eserlerin, hangi çalgılar kullanılarak kimler tarafından icra edildiği ve müziğin kültürlenme sürecindeki etkileri gibi konuların incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma verileri Simav’da bulunan Yaren teşkilatlarının içerisinde yer alan önemli kişilerle görüşmeler yapılarak elde edilmiştir. Sonuç olarak; bu çalışma ile Yarenlik geleneğinin ne olduğu, tarihsel süreci, müziğin Simav yarenlik geleneğindeki önemi, Simav yarenlik teşkilatlarının işleyiş ve yapısının nasıl olduğu değerlendirilmiştir. Simav Yarenlik geleneğinin geçmişten günümüze kadar varlığını devam ettiren ve yapısını aslına uygun koruma konusuna özellikle dikkat eden bir oluşum olduğu ancak Yarenlik geleneği içinde kültürlenme sürecinde müziksel dinamiklerin son yıllarda farklılaşmaya başladığı bilgilerine ulaşılmıştır. Bu çalışma; Yarenlik geleneğinin iç dinamiklerinin yazılı olarak ele alındığı ve Yarenlik geleneği içerisinde müzik unsurunun detaylı olarak değerlendirildiği bir çalışma olması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kültürlenme, Yaren, Müzik, Gelenek, Simav

MUSIC PRACTICES IN THE TRADITION OF PARTNERSHIP IN THE CONTEXT OF ACCULTURATION: SIMAV CASE STUDY

In many regions of Anatolia, there are traditions that continue to exist from the past to the present. Yarenlik tradition, which is one of the most important cultural values of Simav, the district of Kütahya, is among them. Yarenlik literally means conversation among close friends, friendly conversation, conversation, and conversation. The people in these communities are also called 'Yaren'. Yarenlik; It represents the tradition in which there is a certain purpose, the same views are shared, friendship, friendship and solidarity come to the fore. Revealing the unity and solidarity in Simav with the love and respect within himself; They adopt the principle of ensuring that the atmosphere of togetherness, solidarity, respect, and love remains permanent. Yaren organizations, which are established in Simav in the last days of October and continue to work until the middle of May, continue their existence with their unique functioning and special rules applied to them. One of the components of the Yarenlik tradition is music. Music has an important place in Yaren especially in meetings. The rule "when the saz starts, the word ends" among the Yarenler is one of the indicators of the importance of music for this group. This study; Aims to examine subjects such as the history of the Yarenlik tradition, which has continued from past to present in Simav, the functioning of the organizations that maintain this tradition, its unique rules, the place and importance of music in the company, what kind of works, which instruments are performed by whom, and the effects of music on the acculturation process. The study data were obtained by interviewing important people in the Yaren organizations in Simav. In conclusion; In this study, what the Yarenlik tradition is, its historical process, the importance of music in the Simav Yarenlik tradition, and the functioning and structure of the Simav Yarenlik organizations were evaluated. It has been learned that the tradition of Simav Yarenlik is a formation that has continued its existence from the past to the present and pays special attention to the subject of preserving its structure in accordance with its original form, but the musical dynamics have begun to differentiate in recent years in the acculturation process within the Yarenlik tradition. This article; is important in that it is a study in which the internal dynamics of the Yarenlik tradition are discussed in writing and the musical element within the Yarenlik tradition is evaluated in detail.

Keywords:

Acculturation, Yaren, Music, Tradition, Simav,

PDF

___

Aksaray, E. (2018). “Geleneksel Sohbet Toplantıları Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Anabilim Dalı, Kırıkkale.
Akyel, F. (2021). “Yâren Geleneği Bağlamında Simav Yöresine Ait Sarı ve Mor Zeybeklerin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı, İstanbul.
Arslan, M. (2010). Kula’da eğlenerek öğreten bir sosyal kurum: Yâren. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 3 (6) 74-80.
Cerrahoğlu, M. (2016). Halk biliminin işlevsel çözümleme modellerine göre Yâran Geleneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 543-558.
Dönmez, B. (2019). Etnomüzikolojinin Temel Kavramları Kavramlar, Terimler, İsimler, İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1. Baskı.
Durmaz, U. (2016). Türk Kültüründe Sohbet Toplantıları ve Balıkesir Sohbet Toplantılarında Köy Seyirlik Oyunlarının Durumu. IV. Kazan Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Bildiriler E-Kitabı, Ankara.
Er, T. (1988). Simav İlçesi ve Çevresi Yâren Teşkilatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1. Baskı.
Gidiş, V. (2015). Zeybek üzerine bir inceleme. Kadem Musiki ve Edebiyat Dergisi, 19, 54-57.
Gökçe, K. (2022). “Simav Cumhuriyet Yâreni Geleneği ve Toplantılarda İcra Edilen Müzik Eserlerinin Güzel Sanatlar Liseleri Türk Halk Müziği Teori ve Uygulaması Derslerinde Kullanılabilirliği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
Gürırmak, A. (1999). Simav’da Yâren Geleneği, İzmir: Hürefe Matbaası, 1. Baskı.
Pala, C. ve Erdoğdu, E. (1991), Doğası, Tarihi ve Folkloruyla Simav, Ankara: Simav İlçesi Halk Eğitimi Hizmetlerini Geliştirme ve Folklor Araştırma Derneği Yayınları.
Sağancı, Ö. (2017). “Çankırı Yâran (Yâren) Sohbetleri ve Simav Yâren Toplantılarında İcrâ Edilen Eserlerin Makam-Usûl-Tavır Açısından Mukayeseli İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Türk Müziği Anabilim Dalı, Ankara.
Şamdereli, D. (2022). “Anadolu Alevi ve Bektaşî Müzik Geleneği Üzerine Bir Araştırma”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı, İstanbul.
Sürmeli, F. M. (2010). “Ege Bölgesi Zeybek Oyunlarının Adlarına Göre Tasnifi ve İncelenmesi”. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Folklor ve Müzikoloji Anabilim Dalı, Sakarya.
Kişisel Görüşme (05.08.2023) Ali Dinçer – Simav Cumhuriyet Yâreni Küçük Yârenbaşı
Kişisel Görüşme (05.08.2023) Kemal Makas – Simav Ahde Vefa Yâreni Büyük Yârenbaşı
Kişisel Görüşme (06.08.2023) Hakan Kalaycık – Sarı ve Mor Zeybekler Yâreni Köşe İhtiyarı
Kişisel Görüşme (06.08.2023) Mehmet Yenilmez – Eski Yâren Müzisyen