KEMENÇEVÎ BESTECİLERİN HİCAZKÂR MAKAMI KULLANIMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

ÖZ Türk müziği, vezinler, makamlar ve usuller olarak üç temel öğe vasıtasıyla varlığını devam ettirmiştir. Bu üç öğeden özellikle makamlar, zaman içerisinde değişime uğramıştır. Bu değişimin sebepleri kimi zaman icracı, kimi zaman besteci kimi zaman nazariyeci olmuştur. Türk müziğinin nazari ifadelerine bakıldığında makamların değişimleri ve bu değişimlerin hangi yönde olduğu netlik kazanmaktadır. Ancak bu şekilde bir incelemeyle makamların değişimlerindeki asıl etkenler göz ardı edilmektedir. Makamların evrimlerinin tam anlamıyla ortaya konabilmesi açısından besteci ve icracıların, eser ve icralarının incelenmesi zorunluluğu doğmaktadır. Bu bağlamda çalışma, kemençevî bestecilerin Hicazkâr makamı algısını ve bu algıdaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla yapılan literatür taraması neticesinde kemençevî besteci olan Kemençeci Nikolâki, Tanburî Cemil Bey, Kemal Niyazi Seyhun ve Ruşen Ferit Kam’ın Hicazkâr makamında bestelemiş olduğu toplamda beş eser makam kullanımı, çeşni ve geçki incelenmiştir. Bestecilerin eserlerinin notalarına “TRT Türk Sanat Müziği Arşivi” ve Aytaç Ergen’e ait “Notam” nota koleksiyonu kullanılarak ulaşılmıştır. Eserler betimsel analiz ile incelenmiş ve bu inceleme sonucunda dört bestecinin de eserlerinde ortak olarak Haşim Bey’in makam tariflerinin yer aldığı, yine bu dört bestecinin de genel olarak benzer çeşni ve geçkileri kullandığı, bu geçki ve çeşnileri Kemençeci Nikolâki ve Tanburî Cemil Bey’in farklı ezgilerle oluşturduğu tespit edilmiştir. Kemençevî bestecilere yönelik yapılan bu çalışmanın aynı yöntemle tüm bestecilerin eserlerine uygulanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kemençevî, besteci, Hicazkâr makamı, çeşni, geçki, nazariye.

A COMPARISON OF THE COMPOSERS PLAYİNG KEMENCHE' USES OF THE HICAZKAR MAQAM

ABSTRACT Turkish music has maintained its existence through three basic elements as prosodies, maqams and rhythms. Of these three elements, maqams have particularly changed. The reasons for this change were sometimes the performer, sometimes the composer, sometimes the theorist. When we look at the theoretical articulations of Turkish music, it becomes clear the changes in maqams and the direction in which these changes occur. However, with such an analysis, the main factors in the change of maqams are ignored. In order to fully reveal the evolution of maqams, it becomes necessary to study the compositions and performances of composers and performers. In this context, the study was conducted to reveal playing kemenche composers' perception of the Hicazkâr maqam and the similarities and differences in this perception. As a result of the literature review conducted for this purpose, a total of five works composed in the Hicazkâr maqam by playing kemenche composers Kemençeci Nikolâki, Tanburî Cemil Bey, Kemal Niyazi Seyhun and Ruşen Ferit Kam were examined in terms of maqam usage, flavor and transition. The notes of the composers' composes were reached by using TRT (Turkish Music Archive) and the "Notam" note collection belonging to Aytaç Ergen. The works were examined with descriptive analysis and as a result of this analysis, Hasim Bey's maqam descriptions are common in the works of all four composers, and these four composers generally used similar flavors and transitions, and it has been determined that Kemençeci Nikolâki and Tanburî Cemil Bey İncorporated distinct melodies into these transitions and nuances. It is recommended that this study on Playing kemenche composers be applied to The Works of all composers.

Keywords:

Playing kemenche, composer, Hicazkar maqam, flavor, transition, theory.,

PDF

___

KAYNAKÇA Akdoğu, O. (2003). Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler. İzmir: Can Ofset.
Akgün, E. & Zahal, O. (2021). Hacı Arif Bey’in Bestelediği “Elâ Yâ Eyyühe’s-Sâkî Edir Ke’sen Nâvilhâ” Eserinin Form ve Makam Bakımından İncelenmesi. Journal of History School, 54, 3487-3505
Akgün, Ş. O. “Dellalzade İsmail Efendi’nin Buselik Eserlerinin Tarihsel Süreçteki Buselik Makamı Anlatımları İle Karşılaştırılması”. Ulakbilge, 74 (2022 Temmuz): s. 739–748. doi: 10.7816/ulakbilge-10-74-04
Arel, H. S. (1993). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri (Hazırlayan: Onur Akdoğu). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Cemil Bey (1993). Rehber-İ Mûsikî (M. H. Cevher, Çeviri). İzmir: Ege Üniversitesi Devlet Türk Mûsıkîsi Konservatuvarı Yayınları.
Çetik, Ö. (2022). Cemil Bey’in bestenigâr makâmındaki kemençe ve viyolonsel taksimlerinin karşılaştırmalı tahlîli. Rast Müzikoloji Dergisi, 10 (2), 311-328. DOI: 10.12975/rastmd.20221029
Çubukcu, M. S. & Akdeniz, A. (2022). Rast Makâmı Örnekleminde Tevşihlerin Makâm Analizi (18-21. YY.) . Akademik Sanat Dergisi , (17) , 113-128.
Ezgi, S. (1933). Nazarî Ve Amelî Türk Mûsikîsi, C.I, Türkiye: Milli Mecmua Matbaası.
Işıldak, C. K. (2023). Saadettin Kaynak’ın Nihavend Makamındaki Eserlerinin Makam Ve Geçki Açısından İncelenmesi. Yegah Müzikoloji Dergisi, 6 (1) , 107-137. DOI: 10.51576/ymd.1307940
İrden, S. (2011). Dede Efendi'nin Sabâ Âyîn-i Şerîfi'nin Makam-Geçki-Çeşni Analizi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , (30) , 553-600.
Kaçar, G. Y., (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi. Ankara: Maya Akademi.
Kanar, B. & Umuzdaş, S. (2023). “Nazari, Nazariye, Nazariyat” Kavramlarının Türk Müziğindeki Kullanımına İlişkin Bütünleştirici Araştırma. Yegah Müzikoloji Dergisi, 6 (1) , 188-204. DOI: 10.51576/ymd.1307959
Karadeniz, M.E., (1981). Türk Mûsikîsinin Nazariye Ve Esasları. Türkiye İş Bankası Yayınları.
Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara Nobel Yayıncılık.
Kutluğ, Y. F. (2000). Türk Musikisinde Makamlar (İnceleme). İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Levendoğlu, O. & Şengün, N. (2005). Selahattin Pınar Bestelerinde Hicaz Makamının İşlenişi ve Çağdaşı Bestekarlarla Karşılaştırılması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (19) , 239-252.
Mes’ud Cemil (2012). Tanbûrî Cemil’in Hayatı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 221.
Nasuhioğlu, O., (1986). Türk Musikisi Rauf Yekta Bey. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Özakalın, M. U. & Avcı Akbel, B. (2017). Tanburî Ali Efendi'nin Sûz'i-Dil ve Sipihr Makamlarındaki Klasik Takımlarının Çok Boyutlu İçerik Analizi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 7 (2) , 146-163. DOI: 10.20488/www-std-anadolu-edu-tr.394025
Özçimen, A. & İrden, M. (2012). Türk Musikisinde Nazariyatçılara ve Bestekârlara Göre Çargâh Makamının Karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 419-443.
Öztuna, Y. (2006). Akademik Klasik Türk Sanat Musikisinin Ansiklopedik Sözlüğü Cilt I-II. Orient Yayınları.
Tırışkan, A., G. (2000). Hâşim Bey’in Edvâr’ı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Türk Sanat Müziği Repertuvarı Arşivi.
Uz, K. (1964). Musiki Istılâhatı, Türkiye: Küğ Yayını.
Yavaşça, A. (2002). Türk Mûsikîs'nde Kompozisyon Ve Beste Biçimleri. Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
İnternet Kaynakları
Özcan, N. (2001). "KAM, Ruşen Ferit", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kam-rusen-ferit (Erişim Tarihi: 07.09.2023).