II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE MALİYE NEZARETİNDE TENSİKAT, MEMURLARIN TEPKİSİ VE YENİ TEŞKİLAT YAPISI
İttihat ve Terakki Cemiyeti, II. Meşrutiyet’in ilanını izleyen günlerde
Abdülhamid dönemi kadrolarını tasfiyeye başladı. Tasfiye ilk anda İstanbul ve
taşrada üst düzey bürokrat ve askerlerin dairelerden çıkarılıp atılmaları,
bazılarının tutuklanması veya sürgüne gönderilmesi biçiminde yapılmaktaydı.
Kısa süre sonra hükümet programına alındı ve nezaretlerden çok sayıda memur,
asker ve ilmiye mensubu tensik edildi. Nezaret ve dairelerin hepsinde uygulanan
tensikata karşı tepki Maliye Nezareti memurlarından geldi. Nezarette başlatılan
tensikata karşı çalışanların bir anda gelişen beklenmedik tepkisi, İttihat ve
Terakki Cemiyeti’nin kara ve bahriye askerlerinden kollar oluşturup zaptiye
kuvvetlerine yardım etmesiyle bastırıldı. Olaylar nedeniyle bir süreliğine
ertelense de Maliye Nezaretinde tensikat yapıldı. Ancak, memurların tepkileri
hükümetin, tensik edilenlerden istihdam edilebilir nitelikte olanlara mazuliyet
maaşı bağlamasına yol açtı. 1908 yılı Aralık ayında tensikatın yasal alt
yapısının oluşturulmasına karar verildi. 1909 yılında yürürlüğe konulan kanunla
devam eden tasfiyede, memur, asker ve ilmiye mensuplarından bazıları yaş
haddinden zorunlu olarak emekli edildi; bir kısmına mazuliyet aylığı bağlandı
Anahtar Kelimeler:
II. Meşrutiyet, II. Abdülhamid, Maliye Nezareti, tensikat, memur, maaş
REGULATION, REACTION OF OFFICERS AND NEW ORGANIZATIONAL STRUCTURE IN MINISTRY OF FINANCE DURING II. CONSTITUTIONAL MONARCHY
Committee of Union and Progress (CUP/ITC)
started liquidising the Abdulhamid period staff after the declaration of II.
Constitutional monarchy. At first, the liquidation was in the form of removing
top level bureaucrats and soldiers in Istanbul and provinces and arresting or
exiling some of them. Later it was taken into the government programme and many
officers and soldiers were dismissed. The reaction to the regulation enforced
in all ministries and institutions came from the officers of Ministry of
Finance. The unexpected reaction of officers against the regulation enforced in
the ministry was suppressed with Committee of Union and Progress (CUP/ITC)
aiding to the police by forming garrison with land and naval soldiers. The
regulation in Ministry of Finance took place event though it was postponed due
to these events. However, because of the reaction of the officers, the
government payed compensation to those who lost their jobs but have employable
qualifications. In December 1908 it was decided that the legal infrastructure
of the regulation to be formed. With the legislation that was put into effect
in 1909 the liquidation continued. Some officials, soldiers and scholars were
compulsorily retired because of the age limit; a part of them were paid
dismissal pension.
Keywords:
II. Institutional Monarchy, II. Abdulhamid, Ministry of Finance, regulation, officer, salary,
___
- Ahmad, Feroz (Tarihsiz). 1909-1914 İttihat ve Terakki, Çev. Nuran Yavuz. İstanbul: Kaynak Yay. Akşin, Sina (1987). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. İstanbul: Remzi Kitabevi. Biren, Mehmlet Tevfik (1993). “Bir Devlet Adamının” Mehmet Tevfik Bey’in (Biren) II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları 2. Yay. Haz: F. Rezan Hürmen. İstanbul: Arma Yay. G.P. Gooch, D. Litt., Temperly, Harold (1928). British Documents on the Origins of the War 1898-1914, Vol, V. London. Kansu, Aykut, (1995). 1908 Devrimi, Elusive Transformation: The Revolution of 1908 in Turkey. Çev: Ayda Arbal. İstanbul: İletişim Yay. Kuneralp, Sinan (1999). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922) Prosopografik Rehber. İstanbul: İsis Yay. Manav, Nursel (2017). “II. Meşrutiyet’te Abdülhamid Dönemi Kadrolarının Tasfiyesi ve Tekaüd Sandıkları”. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2: 240-260. Pakalın, Mehmet Zeki (1997). Maliye Teşkilâtı Tarihi (1442-1930). Ankara: Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını No: 1997-180/I ve IV. Saib, Ahmet (2007). Tarih-i Meşrutiyet ve Şark Mes’ele-i Hazırası. Ya. Haz: Şennur Şenel. İstanbul: Berikan Yay. Toros, Taha (1996). Ali Münif Bey’in Hâtıraları. İstanbul: İsis Yay. Tural, Erkan (2016). Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler. Ankara: İmge Kitabevi. _________ (2009). “Osmanlı Posta Bürokrasisi 1908-1914”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 46, s. 205-230. Türkgeldi, Ali Fuad (1949). Görüp İşittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Uludağ, Süleyman (2014). “Sayyâdî”, İslâm Ansiklopedisi, C. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 217. Woods, Sir Henry F. (1976). Türkiye Anıları (Osmanlı Bahriyesinde Kırk Yıl 1869-1909). Çev. Em. Amiral Fahri Çoker. İstanbul: Milliyet Yay. Yerasimos, Stefanos (1987). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Kitap 2: Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’na. Çev. Babür Kuzucu. İstanbul: Belge Yay.
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Yeditepe Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
DEŞT-İ KIPÇAK’TA MOĞOL HAKİMİYETİ VE KUMAN-KIPÇAKLAR
MELİKŞAH İLE HASAN SABBAH’IN MEKTUPLAŞMASI MESELESİ
MERÂGA RASADHANESİ’NDE GÖKBİLİM ÇALIŞMALARI: ZÎC-İ İLHÂNÎ
II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE MALİYE NEZARETİNDE TENSİKAT, MEMURLARIN TEPKİSİ VE YENİ TEŞKİLAT YAPISI