Neşe KIZIL

Tarihsel süreç içinde Üniversitelerimizin yapısal ve hukuki anlamda geçirdiği değişimler ve bazı çözüm önerileri

Makale, Türk ve Dünya Üniversitelerinin kısa tarihçesiyle başlamakta ve Cumhuriyet Dönemi Üniversitesinin hukukî kimliğini ve değişik anayasa dönemlerindeki hukuki statüsünü açıklamaktadır. Üniversitenin sahip olması gerekli özellikler sıralandıktan sonra Üniversitenin özerk ve bağımsız olması gerekliliği incelenmekte, bilimin ancak özgür ortamlarda yapılabileceği gerçeği dile getirilmektedir. Osmanlı’da bilim ve kültür hayatı, matbaanın bir türlü benimsenmemesinin nedenleri nin açıklandığı makalede, Darülfünün’da yaşanan tarihi olaylar dile getirilmekte, ilk öğrenci grevinden ve bunun nedenlerinden bahsedilmektedir. Cumhuriyetin bilim hayatına getirdiği yenilikler, yeni bilim dallarının fakülte adı altında örgütlenmesi ve ülkeye yayılması, Eski Darülfünun’un yeni İstanbul Üniversitesi’ne dönüşümü sürecinde Avrupa’daki Nazist rejimlerden kaçarak ülkemize sığınan çoğunluğu Alman asıllı Musevi hocaların eğitim tarihimizdeki yeri dile getirilmektedir. YÖK’ün kuruluşu ve hukukî yapısı, Devlet ve Vakıf Üniversitelerinin hukukî kimliklerinin açıklandığı makalede, bilimin ancak demokratik ve özgür ortamlarda yapılabildiği gerçeği üzerinde durulmakta, Devletin Üniversitelere müdahale yöntemlerinden bahsedilmektedir. Kâr amaçlı Üniversite kavramının eleştirildiği makalede, gerçek bir Üniversitenin hangi bilimsel, fiziksel, yapısal,hukuksal koşullar içinde çalışması gerektiği üzerinde durularak, öneriler getirilmekte ve makale bu şekil- de sonuçlanmaktadır.

(The historical process of structural and legal changes of our Universities and some suggestions for a solution)

The article begins with a short history of Turkish and European Universities and the changing legal status of Turkish universities during different constitutional eras. Subsequently, it shall be emphasized that science cannot be performed without freedom and autonomy. Then, the cultu- ral and scholarly aspects of the Ottoman Empire shall be explained. Later, the history of Darülfünun (The old name given to the University of Istanbul before Republican era) shall be revealed, and the first boycott of students (then called a ‘strike’) shall be examined. The achievements and innovations of modernity after the transformation period of Darülfünun to University of Istanbul shall be explained in detail. The role of foreign, particularly Jewish professors, who were trying to find a convenient environment to teach after they were driven away from their countries by Nazis, shall be emphasized. The establishment and current legal status of YÖK (High Academic Council) and of both state and private universities shall be analysed. The interference of State to the freedom of higher education shall also be mentioned. The estab- lishment of Universities with aims of profit shall be criticised. As a conclusion, physical, structural, scientific and legal conditions for a better university shall be proposed.

PDF

___

Akşin Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 13. Baskı, Şubat 2011.
Arap Sultan Kavili, Türkiye Yeni Üniversitelerine kavuşurken: Türkiye de Yeni Üniversiteler ve Kuruluş Gerekçeleri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 65-1, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/1346/15599.pdf.
Arslan Mehmet, Cumhuriyet Döneminde Üniversite Reformları Bağlamında Üniversitelermizde Demokratiklik Tartışmaları, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, Yıl 2005/1 s.30-31 naklen Jan Cremer ve Horst Przytulla, Exil Türkei, Deutschsprachige Emigranted in der Türkei 1933-1945, Verlag Karl M. Lipp, München 1991.
Ateş Toktamış, Üniversitelerimiz ve Demokrasi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 162, 1. Baskı, İstanbul, Şubat 2007.
Azrak, A.Ülkü, Devlet ve Üniversite, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1988, sayı 1-3.
Binark İsmet, Matbaanın Türkiye’ye Geç Girişinin Sebepleri, Yeni Türkiye Medya Özel Sayısı 2, Kasım-Aralık 1996, Yıl 2 , Sayı 12.
Demokratik Üniversite Mücadelesi ve Özerklik Sorunu, Ağustos 20, 2011, www.demokratikuniversite.net/2011/08/demokratik-universite- mucadelesi-ve.html.
Doğramacı, Ali, Cumhuriyet ve Üniversitelerimiz, Bilkent Üniversitesinin Görüşü, T.C Cumhurbaşkanlığı Özel Yayını, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1999.
Dölen Emre, Türkiye Üniversite Tarihi 1, Osmanlı Döneminde Darülfünun, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 1. Baskı, İstanbul Aralık 2009.
Dölen Emre, Türkiye Üniversite Tarihi Cilt 5, Özerk Üniversite Dönemi 1946-1981, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı İstanbul 2010.
Güçlü Abbas, Yeni YÖK Başkanı’ndan Beklentiler, Milliyet Gazetesi, 11 Aralık 2011 Pazar.
Günday Metin, İdari Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011.
Mıhcı Hakan, Vakıf Üniverstesinden Kâr Amaçlı Üniversite Şirketine: İstanbul Bilgi Üniversitesi Örneği,Haziran2011, http://www.birgun. net/forum_index.php?news_code=1309183644&year=2011&month=06 &cday=27.
Namal Yücel, Karakök Tunay, Atatürk ve Üniversite Reformu, 1933, Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Nisan 2011.
Omay Eren, Yüksek Öğretimde Sorunlar ve Çözümler, Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği Yayınları-1, Cem Yayınevi, İstanbul 1990.
Ortaylı İlber, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, Seçme Eserleri 2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı, Temmuz 2008.
Ozankaya Özer, Yüksek Öğretimde Sorunlar ve Çözümler, Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği Yayınları-1, Cem Yayınevi İstanbul 1990.
Özata Metin, Mustafa Kemal Atatürk, Bilim ve Üniversite, Umay Yayınları, İzmir 2005.
Öztürk Sevim, Üniversite Özerkliği Göstergeleri Üzerine Bir Değerlendirme, http://ekutuphane.egitimsen.org.tr.//pdf/673.pdf.
Siler Abdurrahman, Darulfünun’un Kurtuluş Savaşı ve İnkılaplara Bakışı, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi , Sayı 31, Cilt 11, Mart 1995.
Taşçı Deniz / Emre Gökalp / Evrim Genç Kumtepe / Alper Tolga Kumtepe / Elif Toprak, Kentin Üniversite algısı: Anadolu Üniversitesi ve Eskişehir Örneği, Amma İdaresi Dergisi, Cilt: 44, Sayı: 2, Haziran 2011.
Terzioğlu Tosun, Eğitimin Geleceği “Üniversitelerin ve Eğitimin Değişen Paradigması”, Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
Widmann Horst “Çevirenler: Aykut Kazancıgil-Serpil Bozkurt”, Atatürk ve Üniversite Reformu, Kabalcı Yayınevi, 1. Basım, Mayıs 2000.
www.turkhukukusitesi.com/makak-854.htm